مدیر مؤسسه پژوهش‌های کاربردی تبلیغی راه اهل بیت(ع) اظهار کرد: آموزش احکام فقهی به بازاریان به دلیل اجباری بودن آن فقط ۲۰ درصد موفق بوده و به میزان ۸۰ درصد ضعف داشته و ناموفق بوده است.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین صادق زینی، مدیر مؤسسه پژوهش‌های کاربردی تبلیغی راه اهل بیت(ع)، به بیان نکاتی درباره اهمیت آموزش مسائل فقهی به بازاریان، وضعیت کنونی این آموزش‌ها و نقش دولت و اتحادیه‌ها در این زمینه پرداخت و به ایکنا گفت: آموزش احکام فقهی، یکی از با اهمیت‌ترین آموزش‌هایی است که در دین مبین اسلام در زمینه احکام بازار بر آن تأکید شده است، تا جایی که حضرت امیرالمؤمنین(ع) در توصیه‌های خود به بازاریان، فراگرفتن دو دانش شامل دانش داد و ستد و دیگری دانش فقه احکام اقتصادی را مورد تأکید قرار داده‌اند، چراکه بدون داشتن دانش تجارت و داد و ستد یا به بیان بهتر دانش علم اقتصاد و احکام فقهی داد و ستد مشکلات زیادی پدید خواهد آمد.
تأکید حضرت امیرالمؤمنین(ع) در مورد یادگیری فقه بازار
وی ادامه داد: حضرت علی(ع) در این مورد می‌فرمایند: کسی‌که به داد و ستد آشنا نیست نباید وارد بازار شود، چراکه به جای اینکه منفعت برساند قطعاً ضرر خواهد رساند. برای مثال شخصی که هنوز کار تعمیرات را یاد نگرفته است غیر از اینکه خرابکاری کرده و به مال مردم ضرر و زیان برساند چیز دیگری عاید وی نمی‌شود. علت تأکید امیرالمؤمنین(ع) به جماعت تجار در مورد یادگیری احکام فقهی هم این است که بدون یادگیری این احکام داد و ستد قطعاً فرد تاجر به ربا دچار خواهد شد.
زینی با بیان اینکه قبل از ورود به بازار باید احکام فقهی آن را هم فرا گرفت، اظهار کرد: بنابراین غیر از کسی که به احکام خرید و فروش آگاهی دارد نباید وارد شخص دیگری وارد تجارت شود چراکه دچار مشکلات شرعی خواهد شد. در گذشته اکثر تجاری که دغدغه کسب روزی حلال داشتند در بازارهای اسلامی که حوزه‌های علمیه وجود داشته است این بازاریان با تقوا در آنجا مکاسب محرمه را نزد علما یاد گرفته و سپس وارد کار تجارت می‌شدند.
یک سنت نیکو در بازار تعطیل شده است
مدیر مؤسسه پژوهش‌های کاربردی تبلیغی راه اهل بیت(ع) با اشاره به تعطیلی شیوه‌هایی که در گذشته در مورد آموزش احکام فقهی به بازاریان رایج بوده، یادآور شد: متأسفانه این شیوه بسیار زیبا و این سنت بسیار نیکو برای مدت‌ها تعطیل شده بود یا وقتی افراد مبتلا به امر حرام شده یا مسئله‌ای فقهی برای آنان پیش می‌آمد نزد علما رفته و از آنان یا مراجع تقلید رفته و درباره آن موضوع سؤال می‌پرسیدند. آنانی هم که درد و دغدغه دین نداشتند توجه چندانی به این مسائل نمی‌کردند، بلکه به دنبال سودآوری خودشان بودند.
وی افزود: چند سالی است که این موضوع تبدیل به قانون شده که اگر کسی قرار است کسب و کاری داشته باشد یا مجوز کسب کرفته یا آن را تمدید کند، حتماً باید دوره شش ساعته فقه بازار را ببیند. این کار در حدود چهار سال است که انجام می‌شود و به خود بنده هم محول شد تا کتابی را در این زمینه با عنوان «درسنامه احکام بازار» به رشته تحریر دربیاورم. بنده این کتاب را زیر نظر حجت‌الاسلام والمسلمین فلاح‌زاده که از شخصیت‌های فقهی مورد اعتماد مقام معظم رهبری و از اعضای دفتر استفتائات معظم له هستند، نگاشتم و مسائلی که مورد نیاز بود را گردآوری کردم.
تهیه اپلیکیشن درسنامه احکام بازار
زینی بیان کرد: این کتاب تاکنون سه بار ویراستاری شده و مطالبی را که احساس کردیم برای تجار و اهالی کسب و کار مفید است را آورده و مطالبی را که احساس کردیم ضرورت ندارد حذف شده است. حتی در چند دانشگاه نیز در رشته‌های مرتبط با بازاریابی تدریس می‌شود. اخیراً هم به دلیل مشکلات گرانی کاغذ و هزینه سنگینی که ممکن است به خوانندگان تحمیل شود، اپلیکیشن این کتاب هم آماده شد و افراد میتوانند آن را در کافه بازار، مایکت و چارخونه دانلود کنند. همچنین کتاب دیگری با عنوان آزمون و سؤالات تستی و تشریحی لازم به منزله یک بانک سؤالات برای این کتاب تهیه کردیم تا خوانندگان به میزان بیشتری بر مطالب آن تسلط پیدا کنند.
چون حالت اجباری دارد بنابراین همه افرادی که قصد شروع کسب و کاری دارند حتی اگر رغبت و حوصله و فرصت لازم هم برای چنین کاری نداشته باشند اما موظف هستند که آن را یاد بگیرند و به نظرم این از معایب چنین کاری است و اگر قرار باشد از ۱۰۰ نمره به اینکار نمره بدهیم تنها می‌توانیم نمره ۲۰ به این اقدام بدهیم
این کارشناس مسائل فقهی به معایب آموزش اجباری مسائل فقهی به بازاری اشاره و تصریح کرد: نکته مهمی که باید اشاره کنم این است که قانونی و اجباری شدن یادگیری احکام فقهی برای بازاریان دارای مزایا و ضعف‌هایی است. مزایای این قانون این بوده است که افراد حداقل آشنایی اندکی با این احکام پیدا کنند و در جریان باشند که چنین احکام فقهی وجود دارد که باید قبل از عمل تجارت آن را فرا بگیرند. معایبی هم که اجرای چنین قانونی دارد این است که چون حالت اجباری دارد بنابراین همه افرادی که قصد شروع کسب و کاری دارند حتی اگر رغبت و حوصله و فرصت لازم هم برای چنین کاری نداشته باشند اما موظف هستند که آن را یاد بگیرند و به نظرم این از معایب چنین کاری است و اگر قرار باشد از ۱۰۰ نمره به اینکار نمره بدهیم تنها می‌توانیم نمره ۲۰ به این اقدام بدهیم.
ضعف ۸۰ درصدی آموزش اجباری فقه به بازاریان
مدیر مؤسسه پژوهش‌های کاربردی تبلیغی راه اهل بیت(ع) گفت: در حقیقت می‌توان گفت که چنین اقدامی فقط ۲۰ درصد موفق بوده و به میزان ۸۰ درصد ضعف داشته و ناموفق بوده است. هدف از آماده کردن این اپلیکیشن هم این بوده که چون اکثر بازاریان از طبقه جوان و دارای گوشی هوشمند هستند بنابراین قصد داشتیم بدون اینکه اساساً دنبال مجوز بروند و اجباری هم برای آن وجود داشته باشد اینها با رغبت خودشان این اپلیکیشن را روی گوشی نصب کرده و با احکام فقهی بازار آشنایی پیدا کنند.
وی بیان کرد: بنده در جریان هستم که روحانیون و متکفلان چندین مسجد در تهران و شهرستان‌ها این کتاب را مبنای کار خود قرار داده و هفته چند جلسه را با بازاریان می گذارند و احکام فقهی را به آنان آموزش می‌دهند و آن روحانیون هم پاسخگوی سؤالات مورد نیاز بازاریان هستند.
ضعف و قوت آموزش اجباری فقه به بازاریان
وی ادامه داد: متکفل اصلی آموزش احکام فقهی به بازاریان در شرایط کنونی، هیئت عالی نظارت وزارت صنعت، معدن و تجارت است و با مجوز و نظارت آنها چنین کاری انجام می‌شود. این هیئت بر اتاق اصناف ایران اِشراف دارد و با همکاری اتاق اصناف، آموزش احکام فقهی بازار انجام می‌شود. متأسفانه ضعف و قوت‌هایی هم در آموز‌ش‌های آنها وجود دارد و گاهی اوقات بدون استفاده از کتاب و صرفاً یک کار صوری برای آموزش فقهی به بازاریان انجام می‌شود.
آموزش اجباری احکام فقهی به بازاریان نتایج موفقیت‌آمیزی نداشته است
زینی اظهار کرد: در واقع گاهی اوقات به دلیل اینکه استاد نداشته‌اند یا اینکه کلاس‌های آنها به حد نصاب نرسیده است این کلاس‌ها هم به خوبی برگزار نشده است. حتی مسئول فرهنگی اتاق اصناف یکی از استان‌ها می‌فرمودند که هرکسی از روحانیون معروف و مسئول آن استان را که دعوت می‌کنیم آنها چند دقیقه بعد از سخن گفتن در مورد احکام فقهی، شروع به صحبت کردن در مورد مشکلات اداره خودشان و سایر مسائل می‌کنند که این مطالب اساساً ربطی به فقه بازار ندارد. این در حالی است که باید مبنای این کلاس‌ها آموزش احکام فقهی به بازاریان باشد نه اینکه مطالب خارج از موضوع احکام شرعی گفته شود.
حوزویان متولی آموزش احکام فقهی به بازاریان باشند
مدیر مؤسسه پژوهش‌های کاربردی تبلیغی راه اهل بیت(ع) به نقش مهم حوزه‌های علمیه در آموزش مسائل فقهی به بازاریان اشاره و یادآور شد: امروزه اتاق اصناف و با همکاری و کمک گرفتن از بسیج اصناف متولی آموزش احکام فقهی به بازاریان هستند اما مشکل این است که این اقدام حالت دستوری دارد تا اینکه با رغبت افراد انجام شود. البته معتقدم که قطعاً شروع اینکار، بسیار خوب بوده است و افرادی هم از این اقدام استقبال کرده‌اند اما پیشنهاد بنده این است که همانگونه که در گذشته علما و مدرسین حوزوی، متولی این کار بوده‌اند مجدداً این افراد متولی آموزش احکام فقهی به بازاریان شوند.
وی با بیان اینکه باید مدت زمان آموزش احکام فقهی به بازاریان بیشتر شود، افزود: از سوی دیگر این آموزش‌ها نباید در شش ساعت بلکه باید مرتباً در طول هفته مدت زمان کوتاهی ولو بیست دقیقه را قبل از اینکه اهالی بازار مشغول کار خودشان شوند اینکار انجام شود. البته این کار سختی است چراکه بازار گسترش پیدا کرده است اما می‌توان با یک مدیریت درست و با کمک کسانی‌که دغدغه دارند چنین اقدامی را انجام داد و این آموزش‌ها باید به دور از آمار دادن و اجبار بلکه با میل و رغبت کسبه باشد.
نقش ائمه جمعه در کمک به آموزش فقه بازار
زینی بیان کرد: کسبه باید حتماً از واجبات کسب و کار اطلاع داشته باشند که البته ما سعی کردیم که این موارد را در کتاب بیاوریم. می‌توان مثلاً سه ماه یکبار از کسبه هم آزمونی گرفت و نتایج این آزمون هم در صدور مجوز آنها مؤثر باشد اما مهم‌ترین موضوع در این زمینه همان همکاری حوزه و مدرسین حوزوی است و اتاق اصناف و هیئت عالی نظارت هم به راحتی میتوانند چنین کاری را انجام دهند.
وی در پایان گفت: معتقدم به ویژه در شهرستان‌ها بسیار مناسب است که ائمه جمعه در این مورد ورود پیدا کرده و چون از بسیاری از فتاوای مراجع و تفاوت‌های فتاوای آنها با یکدیگر باخبر هستند به خوبی میتوانند در این آموزش‌ها مؤثر باشند. از سوی دیگر، کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سراسر کشور و حتی در روستاها وجود دارند و به راحتی میتوانند مدیریتی را ایجاد کنند و چنین کاری را به خوبی انجام دهند.
