به گزارش خبرنگار اجتهاد، آیت‌الله شیخ جعفر سبحانی از مراجع تقلید، ظهر امروز در دومین نشست از سلسله جلسات و مباحث اندیشه اسلامی با موضوع «تقریب یا تکفیر»، در تبیین «مبنای تکفیر و محدوده ایمان و کفر» گفت: در برخورد با جریان‌های تکفیری، شعاری و سطحی عمل‌کردن بی‌نتیجه است و باید به صورت ریشه‌ای و مبنایی بحث و گفتگو کنیم.

ایشان با اشاره به ریشه لغتی و اصطلاحی کفر و ایمان اظهار داشت: کفر در لغت به معنی پوشاندن به کار می‌رود و گاهی به معنای انکار و جهد نیز استفاده می‌شود و ایمان نیز به عقیده قلبی و یقینی تعبیر شده است ولی درباره معنای اصطلاحی نظریات مختلفی گفته شده است.

آیت‌الله سبحانی با بیان به اینکه در مفهوم «کفر و ایمان» مباحث مهمی در بین علمای مذاهب اسلامی مطرح است گفت: شناخت محدوده کفر و ایمان در اسلام باعث می‌شود تا به هر کسی نشود بدون ضابطه برچسب کفر زد.

نظریات پنج‌گانه مفهوم «ایمان و کفر»
ایشان با تبیین نظریات پنج‌گانه درباره تعیین مفهوم «ایمان و کفر» گفت: در میان متکلمین اسلامی، پنج دیدگاه پیرامون محدوده ایمان و کفر وجود دارد که برای اینکه بدانیم جریان‌های تکفیری چگونه می‌اندیشند بایستی به طور عمقی و ریشه‌ای به آن پرداخته شود.

استاد برجسته خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم در بیان نظریات پنج‌گانه گفت: فرقه کرامیه معتقدند که «ایمان» صرفاً ابراز زبانی است و نیازی به پذیرش قلبی نیست و از طرفی فرقه جهمیه «ایمان» را عملی قلبی دانسته‌اند هرچند به زبان اقرار نشود.

خوارج چه کسانی را کافر می‌دانند؟
ایشان در ادامه افزود: خوارج درباره اینکه چه کسی کافر و یا مؤمن است معتقدند ایمان حاصل از مجموعه اقرار به زبان و عقیده قلبی و نیز عمل به فرامین اسلام است و با هر خطا و گناهی شخص از محدوده ایمان خارج می‌شود و به آن حکم به تکفیر داده می‌شود.

آیت‌الله سبحانی در تبیین نظریه معتزله گفت: معتزله به سه جایگاه (کفر، ایمان و برزخ میان آن‌ها) معتقدند و می‌گویند مسلمان هر چند با گناه کردن از دایره ایمان خارج می‌شود ولی نمی‌شود به آن حکم به کفر داد بلکه گنهکار میان برزخی بین کفر و ایمان قرار می‌گیرد.

این مرجع تقلید در رد نظریه معتزله با استناد به قرآن گفت: در قرآن چیزی به نام برزخ میان کفر و ایمان نداریم. قرآن انسان‌ها را یا مؤمن خطاب می‌کند یا کافر و در همه جا فقط از دو گروه کافر و مؤمن یاد می‌شود و لذا قرآن ادعای معتزله را رد می‌کند.

نظریه مشهور علمای اسلامی درباره محدوده تکفیر
ایشان در تشریح نظریه مشهور علمای اسلام گفت: شیعه و اشاعره و اکثر علمای اسلامی معتقدند که ایمان از دو عنصر ایمان قلبی و اقرار به زبان تشکیل شده است و عمل انسان هر چند از اهمیت بالایی برخوردار است ولی از پایه‌های ایمان به شمار نمی‌رود و عصیان و گناه در عمل، موجب کفر نمی‌گردد.

آیت‌الله سبحانی درباره دلیل نظریه فوق با استناد به سوره «عصر» عنوان کرد: در سوره عصر می‌فرماید همه انسان‌ها در زیان هستند مگر کسانی که ایمان آوردند. در آیه، عمل صالح عطف به ایمان شده است و اگر عمل جزء ایمان بود عطف داده نمی‌شد و لذا ایمان درختی است که میوه آن عمل صالح است نه اینکه شاخصه ایمان باشد.

جریان‌های تکفیری فهم درستی از اسلام ندارند
استاد برجسته خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم با تاکید بر اینکه جریان‌های تکفیری فهم درستی از اسلام ندارند گفت: برای اینکه کسی را کافر یا مؤمن بدانیم به جای اعمال سلیقه باید ببینیم نظر قرآن چیست. وقتی نظریات فوق را با قرآن بررسی می‌کنیم، در می‌یابیم که بسیاری از این‌ها موید و مستند قرآنی ندارد و کج فهمی جریان‌های تکفیری به این مبنا برمی‌گردد.

مفهوم «جهاد» تلاش است نه خونریزی
آیت‌الله سبحانی در پایان، در پاسخ به سؤالی درباره مفهوم «جهاد» و ارتباط آن با جنگ و خونریزی در میان مذاهب اسلامی گفت: اساساً مفهوم جهاد به معنی تلاش و کوشش و سعی است. در اسلام سعی و تلاش بسیار مورد تاکید واقع شده است و دائماً باید مسلمانان برای آباد کردن دین و دنیای فردی و اجتماعی تلاش و کوشش کنند. اما اگر شخص، گروه و فرقه و یا کشوری با زور و خشونت بخواهد مانع تلاش و کوشش مسلمانان شود لازم است تا در مقابل زور، دفاع شود. در این بین نیز شاید خونی ریخته شود که برای مصلحتی که وجود دارد باید به دفاع ادامه داد.

گفتنی است: سلسله جلسات «تقریب یا تکفیر» هر روز از ساعت ۱۰ صبح در محل مدرسه علمیه سلیمانیه تا ۴ شهریورماه ۹۳ برگزار می‌شود و با توجه به اهمیت موضوع، گزارش این سلسله جلسات به طور روزانه در بخش خبر منعکس خواهد شد.