به گزارش خبرنگار اجتهاد، آیت‌الله شیخ جعفر سبحانی از مراجع تقلید، در چهارمین نشست از سلسله جلسات و مباحث اندیشه اسلامی با موضوع «تقریب یا تکفیر»، در تشریح «شرایط، موانع و انواع تکفیر» گفت: تکفیر کردن هر شخص شرایط و موانعی دارد و نمی‌توان به دلخواه محوم به کفر و تکفیر کنیم، چنانچه گروه‌های تکفیری مثل داعش چنین می‌کنند و دست به کشتار و قتل مردم بی‌گناه می‌زنند. اینان باید بدانند که بنا به اظهارات ائمه خود نمی‌توانند چنین کنند.

تکفیر معین و مطلق
ایشان با بیان اینکه دو نوع تکفیر وجود دارد گفت: تکفیر به دو نوع معین و مطلق تقسیم می‌شود و اما در باب تکفیر مطلق باید به مجتهد و فقیه رجوع گردد و حکم آن به عهده فقیه است و اما در باب کفر معین باید بدانیم بر عهده‌ی دادگاه و مراجع دارای صلاحیت است مثلاً اینکه به چه کسانی کافر می‌گویند و با چه شرایطی کافر می‌شود و حکم آن عهده فقیه است.

آیت‌الله سبحانی درباره شرایط تکفیر توسط دادگاه یا مراجع دارای صلاحیت تاکید کرد: حکم تکفیر معین نیز بر عهده‌ی دادگاه است و برای اثبات نیازمند شرایطی است حکم تکفیر مطلق راحت است اما تکفیر معین کار بسیار مشکلی است و ثابت کردن آن هم کار دادگاه می‌باشد و آن هم کار مشکلی است.

شرایط تکفیر در اندیشه «ابن تیمیه»
استاد برجسته خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم در جمع روحانیون و طلاب حوزه علمیه مشهد اظهار داشت: ابن تیمیه می‌گوید در تکفیر معین باید دو شرط را ملاحظه نمود. یک عالم بودن دو قاصد بودن یعنی دادگاه باید بررسی نماید که او علم به حکم داشته یا اصلاً به او این مطلب نرسیده است چنانچه یک إعرابی(بادیه نشین) مطلبی را بگوید باید دید قاصد است و قصد او از بیان مطلب هم همین است.

ایشان در توضیح نحوه بررسی توسط دادگاه افزود: به طور مثال اگر کسی گفت خداوند جسم است باید دادگاه از او بپرسد چه نوع جسمی منظورتان است و اگر گفت جسم و لکن لا بهذا الجسم دیگر نمی‌توان حکم تکفیر به او داد و باید مساله را بر وی آشکار نمود. چنانچه پیامبر (ص) این برخورد را داشت در زمانی که شخصی نزد او آمد و گفت ما شاء الله و شئت، پیامبر ناراحت شدند و فرمودند، مرا در کنار خداوند قرار دادی و این سخنت اشتباه است ولی نگفت این کافر است و سرش را بزنید بلکه او را با مهربانی راهنمایی نمودند.

باید بین مباحث اتفاقی و اختلافی قائل به تفکیک شویم
این مرجع تقلید در ادامه افزود: مسایل یا اتفاقی‌اند یا اختلافی. حال باید دید آیا مسایل اختلافی می‌توانند سبب تکفیر شوند؟ مثلاً در عربستان بگوییم در روز قیامت خداوند دیده نمی‌شود آیا حکم تکفیر باید جاری کنند حال که در صحیح بخاری آمده است که خداوند مثل ماه منیر در روز قیامت دیده می‌شود. حنابله بر این اعتقاد دارند اما خوارج، حنفیه، شیعه، معتزله و اشاعره و…مخالف با این نظر‌ند.

آیت‌الله سبحانی در تشریح مسائل اختلافی عنوان کرد: اخیراً دانشجویی را در مسجدالحرام به خاطر اینکه سه بار گفته است یا علی (ع) به ۱۵۰ ضربه شلاق و یک سال ونیم زندان محکوم کردند، قاضی حنابله‌ای گفته است چون منظور این آقا این بوده که ارتباط با مردگان است و حاجت را از آن‌ها خواسته و این کفر است اما قاضی حنابله باید بداند این مساله ارتباط با مردگان ندارد، اولاً اختلافی است ثانیاً در روایتی در صحیح بخاری نقل شده است پیامبر (ص) در جنگ بدر با جنازه‌ها صحبت کردند عده‌ای معترض شدند ایشان در پاسخ فرمودند: آیا شما فکر می‌کنید که از این‌ها شنواتر هستید؟.

جهل و اضطرار مانع تکفیر است
ایشان ضمن خاطره‌ درباره مباحث اختلافی گفت: چند وقت پیش در ترکیه برای مدتی مستقر بودم و شخصی را جهت انجام امور ملازم من کرده بودند او مساله رؤیت خدا را مطرح کرد و گفت روزی خدا را خواهیم دید و آن روز قیامت است من در جواب گفتم که خدا را کامل می‌بینیم یا قسمتی از او را خواهیم دید؟ در فکر فرو رفت. به او گفتم که اگر همه‌ی خداوند را ببینیم که ما می‌شویم محیط و خداوند می‌شود محاط و اگر قسمتی از جسم خداوند را ببینیم که می‌شود مرکب و این یعنی نیازمند بودن خداوند به اجزا که خود دارای اشکالات فراوانی است لذا منظور رویت قلبی و شهود قلبی است.

آیت‌الله سبحانی در پایان موانع تکفیر را بر دو قسم تشریح کرد و گفت: مهم‌ترین مانع تکفیر، اضطرار است و دوم جهل. مثلاً اگر کسی در زیر فشار یا به اجبار و اکراه مطلبی و لو کفر آمیز چیزی بگوید این حکم کفر بر او ثابت نمی‌گردد چنانچه رسول الله به عمار یاسر همین سفارش (تقیه) نمودند.

گفتنی است: سلسله جلسات «تقریب یا تکفیر» هر روز از ساعت ۱۰ صبح در محل مدرسه علمیه سلیمانیه تا ۴ شهریورماه ۹۳ برگزار می‌شود و نیز با توجه به اهمیت موضوع، گزارش این سلسله جلسات به طور روزانه در بخش خبر منعکس خواهد کرد.