مرحوم واعظ زاده خراسانی متواضع بود و هیچ ادعایی نداشت همان سیره شیخ طوسی، سید رضی و… را داشت. مساله تقریب را هم وظیفه شرعی بود که قبول کرد وگرنه کسی نمی‌توانست با این کیفیت این وظیفه را عهده دار شود؛ جاه طلب نبود.

به گزارش شبکه اجتهاد، در نخستین سالگرد ارتحال آیت‌الله استاد محمد واعظ زاده خراسانی، نشست علمی «پرچم‌دار تقریب» از سوی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی با همکاری مرکز آثار مفاخر و اسناد دانشگاه فردوسی مشهد و بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی، روز شنبه، ۱۱ آذر در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد.

پروفسور مهدی محقق در نشست بزرگداشت آیت‌الله واعظ زاده خراسانی که با عنوان «پرچمدار تقریب» در دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی برگزار شد، به بیان ابعاد شخصیتی و سیره مرحوم آیت‌الله واعظ زاده خراسانی پرداخت و اظهار کرد: من برای امروز از چند جای دیگرهم دعوت داشتم اما خوشحالم که مشهد را انتخاب کردم. این انتخاب از دو جهت بوده است؛ اول اینکه مشهد زادگاه من است. دلیل دوم هم ارادت و دوستی مداومی بوده که با مرحوم مغفور آیت‌الله واعظ زاده خراسانی داشتم. خود ایشان می‌فرمودند ما از سال اول ابتدایی باهم هم کلاس بوده‌ایم اما من یادم نمی‌آید.

وی با اشاره به اینکه «مدرسه سال اول ابتدایی من مدرسه معرفت در پایین خیابان مشهد بود»، ادامه داد: از ممیزات این مدرسه این بود که صبح‌ها به‌جای سرود شاهنشاهی زیارت حضرت امام رضا(ع) قرائت می‌شد.

استاد پیشکسوت دانشگاه تهران با اشاره به یکی از سفرهای مکه خود و به خدمت رسیدن نزد آیت‌الله واعظ زاده در آن سفر خاطر نشان کرد: در آن زمان سخنرانی‌ای در مساله تقریب در آنجا برگزار شد. در این زمینه به خدمت آیت‌الله واعظ زاده عرض کردم که در خراسان غیر از مذهب اشعری مذهب ماتُریدی هم بوده که آن‌ها تابع ابو منصور ماتُریدی بوده‌اند. سبکی، صاحب کتاب طبقات شافعیه قصیده‌ای در خصوص اختلافات مذهب اشعری و ماتوئیدی دارد. او در انتهای این قصیده بیتی سروده به این معنا که اختلاف بین اشعری و ماتوئیدی بسیار کم است و جای این نیست که یکی از این فرقه‌ها، فرقه دیگر را اهل بدعت یا کافر بداند.

محقق گفت: ابولعلای معری شاعر نابینای عرب هم قصیده‌ای در مرثیه یک فقیه حنفی دارد. در آخرهای این قصیده اختصاصات فقیه حنفی را ذکر می‌کند. یکی از مختصات او این است که بعد از این فقیه اختلاف بین عراقی که مذهب حنفی باشد و حجازی که مذهب شافعی باشد کم می‌شود. مجموعاً این مساله مهم بوده، تا آنجا که می‌شود به مشترکات بپردازیم و موارد اختلاف را رها کنیم.

وی افزود: شیخ طوسی کتاب الخلاف را نوشته تا نشان دهد این اختلافات کم است. رهبر زحیلی یکی از دوستانم و استاد کرسی فقه در دمشق پس از خواندن این کتاب عنوان کرد که نظریه‌اش در بسیاری مسائل فقهی عوض شده است. از جمله به این نتیجه رسیده که اختلاف بین شیعه و سنی آنقدر نیست و اختلاف بین مذاهب اربعه بیشتر از اختلاف بین شیعه و سنی است.

استاد پیشکسوت دانشگاه تهران افزود: از اینجا متوجه می‌شویم که چقدر مرحوم آیت‌الله واعظ زاده ژرف بین بودند که تکیه را بر مساله تقریب گذاشتند و دنباله‌گیری کردند گام‌هایی را که قبلاً شیخ قمی انجام داده بود.

محقق خاطر نشان کرد: تا شش سالگی و تا هنگامی که پدرم به جهت منبری که در مسجد گوهرشاد رفته بودند گرفتار شدند در مشهد بودم. بعد از به گلوله بستن مردم در مسجد گوهر شاد پدرم در این مسجد، علیه رضاخان منبر رفته بودند. همچنین در محاکمات خود به شاه وقت یعنی رضا شاه توهین کرده بودند.

وی یادآور شد: پرونده استخدامی من با توصیه آیت‌الله کاشانی شروع شد، تکیه کلام ایشان «بی‌سواد» بود. یک روز به من گفتند بی سواد چه کار می‌کنی؟ گفتم درس می‌خوانم ایشان پاسخ دادند بس است همین قدر که علم بدست آوردی. من پرسیدم پس چه کار کنم؟. ایشان گفتند برو بچه مسلمان‌ها را درس بده. شما بی سوادها خود را کنار می‌کشید که همه جاها را کافران گرفته‌اند. در پاسخ گفتم من اگر بخواهم درس بدهم باید به دبیرستان بروم و در صف دختران و خانم‌های بی حجاب باشم. ایشان گفتند بیا بی سواد توصیه‌ای برایت بنویسم که اصلاً در صف آن‌ها نروی و یکسره پیش رئیس بروی.

محقق عنوان کرد: مرحوم واعظ زاده از شاگردان مبرز آیت‌الله بروجردی بودند ایشان برخلاف سایر آخوندها تکلیف کتبی از شاگردان می‌خواستند. یک‌بار در یک کلاسی که ایشان تکلیفی را از ما خواسته بودند فقط دو نفر یعنی مرحوم واعظ زاده خراسانی و شیخ لطف‌الله صافی گلپایگانی تکلیف را انجام داده بودند.

وی ادامه داد: از امتیازات مرحوم آیت‌الله واعظ زاده این بود که از بهترین شاگردان آیت‌الله بروجردی بودند و دیگر اینکه مرد زمان بود. متوجه بود برای چه جامعه‌ای خود را آماده می‌کند. از کسانی که با این کیفیت دیده‌ام یکی مرحوم آقا موسی صدر و مرحوم بهشتی بودند که قانع نبودند فقط درس بخوانند و در محله خود آخوند شوند. بلکه خود را برای فضای دیگری آماده می‌کردند.

استاد پیشکسوت دانشگاه تهران اظهار کرد: خود من یک هدف داشتم که بتوانم در دانشگاه‌های خارج ایران نفوذ کنم. بعد از اینکه در دو رشته ادبیات فارسی و الهیات دکتری را تمام کردم. دو سال در دانشگاه‌های لندن استاد بودم و بعد مکرراً در کانادا درس می‌دادم و آنجا برای اولین بار فلسفه و کلام شیعه را درس دادم. شرح منظومه را با کمک یک استاد ژاپنی به انگلیسی ترجمه کردم و برای اولین بار یک نظام منسجم فلسفی از عالم اسلام به اروپا می‌رفت.

محقق با بیان اینکه متجاوز از ۹۰ کنگره بین‌المللی در ۲۰ کشور مختلف شرکت کردم، تصریح کرد: اما کنگره شیخ طوس از بهترین کنگره‌هایی بود که در عمرم دیدم . این همایشی که مرحوم واعظ زاده خراسانی ترتیب داده بود، بهترین همایش بود از جهت افراد نخبه‌ای که انتخاب کرده بودند. از ایران شهید مطهری، مرحوم جعفری تبریزی و… از خارج هم افراد درجه یکی آمده بودند. خدمات بزرگ ایشان بود که توانست دانشمندان را از شرق و غرب عالم دعوت کند.

وی گفت: واعظ زاده متواضع بود و هیچ ادعایی نداشت همان سیره شیخ طوسی، سید رضی و… را داشت. مساله تقریب را هم وظیفه شرعی بود که قبول کرد وگرنه کسی نمی‌توانست با این کیفیت این وظیفه را عهده دار شود؛ جاه طلب نبود. التقریب بین المذاهب الاسلامیه واقعا لازم بود. زمینه آن فراهم است؛ اگر مستکبرین جهان بگذارند زیرا مستکبرین می‌خواهند همیشه بین شیعه و سنی اختلاف باشد.

دکتر رئیسیان، رئیس دانشکده الهیات و معارف اسلامی هم در این مراسم بابیان اینکه آیت‌الله واعظ زاده در کنار سجایای اخلاقی و مقام شامخ علمی دارای ویژگی بارز دیگری بودند، گفت: شخصیت ایشان الهام گرفته از آموزه‌های نورانی قرآن کریم و تعالیم پیشوایان دینی و سیره علمای بزرگ شیعه بوده است.

وی با اشاره به اینکه موضوع تقریب بین مذاهب اسلامی و وحدت امت اسلامی یکی از اساسی‌ترین نیازهای جوامع اسلامی بوده است، یادآور شد: امروز این نیاز با توجه به پیچیدگی اوضاع جهانی بیش‌ازپیش احساس می‌شود و تلاش مضاعف اندیشمندان حوزوی و دانشگاهی را می‌طلبد.

در ادامه دکتر ساکت، رئیس مرکز آثار مفاخر و اسناد دانشگاه با اشاره به اینکه استاد واعظ زاده یکی از نوادر روزگار ما و از دانشمندان کم‌نظیری بود که دانشگاه فردوسی مشهد از حضور و وجود ایشان سال‌ها بهره برده است، اظهار کرد: بی‌تردید پررنگ‌ترین و تأثیرگذارترین فعالیت ایشان در دانشگاه، برگزاری کنگره هزاره شیخ طوسی در پایان سال ۴۹ و آغاز سال ۵۰ بوده که بی‌شک بعد از کنگره هزاره فردوسی در سال ۱۳۱۳ اثرگذارترین کنگره در ایران بوده است.

وی اندیشه‌های تقریبی استاد واعظ زاده و کوشش‌های ایشان در زمینهٔ تقریب مذاهب اسلامی را یکی از مهم‌ترین وجوه شخصیت و اندیشه‌های ایشان دانست و ادامه داد: دانشگاه فردوسی مشهد و به ویژه دانشکده الهیات و معارف اسلامی و مرکز آثار مفاخر و اسناد دانشگاه در این پیش نشست مسئولیت پرداختن به این بعد شخصیتی استاد را به عهده گرفته‌اند.

بنابر گزارش معالم، در ادامه دکتر فخلعی، عضو هیئت ‌علمی گروه آموزشی فقه و مبانی حقوق اسلامی نیز در این مراسم به بیان نکاتی در باب تقریب پرداخت و گفت: تقریب به معنای یگانه شدن و یا انحلال بقیه مذاهب در یک مذهب واحد نتیجه‌ای جز تخریب مذاهب در پی نخواهد داشت و اگر به دنبال تقریب هستیم باید نزدیک شدن مذاهب را دنبال کنیم.

گفتنی است این پیش نشست، مقدمه‌ای بر همایش ملی بازشناسی شخصیت و اندیشه‌های استاد واعظ زاده بود که ۳۰ آذرماه سال جاری در دفتر تبلیغات اسلامی خراسان برگزار خواهد شد.