ساختار

---

مطالب کتاب در ضمن هشت عنوان کلى به شرح زیر تنظیم شده است:

۱. «کلمه المؤلف»؛

۲. «الماع الى تاریخ الفقه و اصوله»؛

۳. «الجزء الاول مباحث الالفاظ»، مشتمل بر عناوین «تمهید ما هو اصول الفقه»، «مباحث اولیه»، پنج باب و یک خاتمه؛

۴. «الجزء الثانى الادله العقلیه»، مشتمل بر یک تمهید و سه فصل؛

۵. «التعادل و التراجیح»؛

۶. «الاجتهاد و التقلید»؛

۷. «تحلیل و تمحیص لبعض ادله الاحکام»؛

۸. «توجیه النبى امته فی التشریع الاسلامى».

مؤلف، در این کتاب، علاوه بر طرح مباحث با بیانى ساده و روان، در پایان هر درس، خلاصه‌اى از همان درس را به همراه تمرین‌هایى از مطالب آن آورده است.

گزارش محتوا

---

عنوان اول، مشتمل بر معرفى مختصر کتاب و بیان شیوه نگارش آن است.

عنوان دوم، بیان‌گر چهار دوره (دوره على(ع)، دوره حسنین و سجاد(ع)، دوره صادقین(ع)، و دوره امام رضا و فرزندان بزرگوارش)، برای علم فقه و اصول و وجه اختصاص شیعه به فقه اهل‌بیت و تأسیس علم اصول فقه است.

عنوان سوم، حاوى تعریف علم اصول، موضوع هر علم، تمایز علوم، موضوع و مسائل و غایت و تبویب علم اصول، مباحث مربوط به حقیقت شرعیه و صحیح و اعم و اشتراک لفظى و مشتق، مباحث مربوط به اوامر و نواهى و مفاهیم و عموم و خصوص و مطلق و مقید و بیان معناى برخى از الفاظ در اصطلاح، است.

عنوان چهارم، شامل بیان حالات سه‌گانه مکلف در رابطه با حکم شرعى، مباحث مربوط به قطع و ظن و شک است.

عنوان پنجم، مشتمل بر مباحث مربوط به تعادل و تراجیح است.

عنوان ششم، شامل مباحث اجتهاد و تقلید است.

عنوان هفتم، حاوى توضیح و تحلیل برخى از ادله، همچون قیاس، استحسان، مصالح مرسله، شرایع پیشین و مذهب صحابى است.

عنوان هشتم، مشتمل بر مباحثى در رابطه با چگونگى بیان قوانین اسلامى، توسط پیامبر برای مسلمانان، مى‌باشد.

از جمله ویژگى‌هاى مهم این کتاب، طرح مسائل گوناگون، با روشى ساده و بدون استفاده از الفاظ و اصطلاحات پیچیده علمى و خلاصه کردن مباحث هر درس در پایان آن و ذکر مباحث مهم و اساسى هر درس، به‌صورتى مختصر و مفید و آوردن تمرین‌هایى در پایان هر درس و طرح مباحث اصولى متناسب با سطح علمى و نیاز مبتدى و حذف بسیارى از مباحث پیچیده و غیر ضرورى و اشتمال بر نظریات نو و جدید مى‌باشد.