از شبهاتی که در شبکه‌های اجتماعی درباره احکام ضمانتی اسلام دست به دست می‌شود، این است که اصلا چرا باید بسیاری از احکام در اسلام ما به ازای مالی داشته باشد؟ آیا سرمایه داران می‌توانند هرکاری بکنند و در پایان با خرج کردن مبالغی از عذاب خدا رهایی پیدا کنند؟!
به گزارش شبکه اجتهاد، یکی از ترفندهای هجمه به یک تفکر، هجمه به احکام و فرعیات برآمده از آن تفکر و ایدئولوژی است. این روش شاید از هجمه به اصول اعتقادی یک تفکر مؤثرتر باشد. در روش هجمه به اصول معمولا مشکلات و موانع زیادی وجود دارد که اصلی‌ترین آنها هراسی است که مؤمنینِ به یک اعتقاد از خدشه به آن مبانی دارند؛ چرا که معمولا اصول اعتقادی با گوشت و خون افراد عجین است و این اصول از طرف سایر معتقدان به یک تفکر به گونه‌ای حفاظت می‌شود که تقابل با آن تبعات سنگینی دارد و حتی ممکن است به قیمت جان افراد تمام شود.
بدیهی است که چنین تقابلی نیاز به جسارت و نیرویی مضاعف دارد که در کمتر کسی یافت می‌شود؛ به عنوان مثال به سادگی نمی‌توان به یک مسلمان آباء و اجدادی گفت که وحدانیت خدا و یا حقانیت قرآن را منکر شود؛ چرا که تبعات آن بسیار زیاد و سنگین است و جز افراد اندکی جسارت قبول آن را ندارند و افراد ترجیح می‌دهند تا اگر شبهه‌ای هم در وادی اصول اعتقادی دارند آن را مخفی کرده و یا در بهترین حالت به عنوان سوال مطرح نمایند.
اما معمولا حساسیت نسبت به خدشه در فروع و احکام کمتر است به همین علت بیشتر طراحان شبهه ترجیح می‌دهند تا با شبهه‌های متعدد در فروع و احکام ناکارامدی تفکر مقابل خود را به مخاطب القاء و از این طریق او را نسبت به اصول سست کنند. در واقع در این روش مثل آفتی است که به جان شاخه‌های درخت می‌افتد و از طریق خوشکاندن شاخه‌ها و پیشروی به سمت ریشه کل درخت را می‌خشکاند.
در هجمه‌هایی که به فروع دین اسلام می‌شود یکی از اصلی‌ترین هجمه‌ها به احکام ضمانتی اسلام است که در بخش‌هایی جنبه‌های مالی دارد.
احکام ضمانتی
احکام ضمانتی احکامی هستند که به عنوان ضمانت اجرای احکام از طرف شارع وضع شده است به عنوان مثال شارع مقدس در آیه ۱۸۲ سوره بقره قانون روزه را تشریع کرده است و دستور داده است که مسلمانان نیز مثل سایر امت‌های گذشته وقت معینی از سال را به روزه‌داری بپردازند؛ برای اینکه این قانون ضمانت اجرا داشت باشد برای سرپیچی کنندگان از این قانون مجازات‌هایی را وضع کرده است که یکی از آنها اطعام ۶۰ فقیر است.
یک شبهه در شبکه‌های مجازی:
از جمله شبهاتی که با زبانهای مختلف در شبکه‌های اجتماعی در خصوص احکام ضمانتی-مالی اسلام دست به دست می‌شود، این شبهه است که اصلا چرا باید بسیاری از احکام در اسلام ما به ازای مالی داشته باشد؟ آیا این به آن معنا نیست که سرمایه داران می‌توانند هرکاری بکنند و در آخر با خرج کردن مبالغی از عذاب خدا رهایی پیدا کنند؟! آیا معنای این احکام این نیست که بهشت زیر دست چک پولدارهاست؟!
در پاسخ به این گونه شبهات سه نکته باید مورد توجه قرار بگیرد.
نکته اول: عدم انحصار
احکام ضمانتی اسلام معمولا منحصر در یک مورد نیست و در اغلب موارد برای هر کدام از احکام جایگزین‌هایی در نظر گرفته شده است؛ به عنوان مثال در مورد روزه علاوه بر اینکه فرد به عنوان کفاره می‌تواند ۶۰ فقیر را سیر کند، می‌تواند ۶۰ روز روزه بگیرد و یا در بعضی از کفارات در حج فرد خاطی می،تواند به عنوان کفاره یک گوسفند قربانی کند و یا سه روز روزه در ایام حج بگیرد و یا اگر روزه برای او در مسافرت مشقت دارد ده روز روزه در وطن خود بگیرد. همان‌طور که مشخص است کفارات منحصر در امور مالی نیست که فرد خاطی اگر توان مالی نداشت به عذاب خدا گرفتار شود. رأفت الهی حتی از این هم جلو‌تر رفته است و همانگونه که در رساله‌های عملیه آمده است اگر کسی توان مالی برای پرداخت کفارات و یا جرائم مالی را ندارد باید به صورت زبانی و قلبی توبه و استغفار نماید و به محضر خدای بزرگ اعلام پشمانی کند.
نکته دوم: منفعت کفارات مالی
مسئله دیگری که در مورد چنین شبهات به ظاهر انسان دوستانه‌ای باید مطرح شود این است که خواه ناخواه در جامعه اسلامی فقرا و نیازمندانی وجود دارند که از تامین مخارج و مایحتاج خود ناتوانند. از ظرافت‌های فقه اسلامی این است که کفاره خطای توانمندان را رسیدگی به امور فقرا قرار داده است؛ و این یعنی منفعت احکام ضمانتی-مالی شارع مقدس مستقیما به فقرا می‌رسد و این نشان از حکمت و رحمت و رأفت الهی دارد و اگر در محیط انسانی هم به آن نگاه شود این کار دقیقا مطابق با انسانیت است.
برخورد دوگانه
چندی پیش کلیپی در مورد مجازات‌های جایگزین در غرب دیدم که از سوی یکی از گروه‌های ضد‌انقلاب ساخته شده بود؛ در آن کلیپ آمده بود که غرب آنچنان متمدن شده است که دیگر به جای شلاق زدن و زندان کردن مجرمان را محکوم به خدمات عام المنفعه می‌کند. جالب است که شبهه افکنان در برخورد با چنین پدیده‌ای که چند سالی است در محاکم اروپایی رایج شده است آن را نشانه تمدن می‌دانند اما همین پدیده در اسلام را که قدمت ۱۴۰۰ ساله دارد نشانه توجه به سرمایه داران و پولدار پرستی معرفی می‌کند.
نکته سوم: جایگزین قصور
نکته سومی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که بر خلاف آنچه در شبهات مطرح شده تشریع احکام ضمانتی-مالی اسلام به این معنا نیست که فرد می‌تواند هرکاری که دوست داشت انجام بدهد و بعد با مبالغی بهشت را از خدا بخرد؛ به عنوان مثال کسی که تمام عمر هیچ تقیدی به عباداتی مثل نماز و روزه نداشته و یا کسی که توانایی رفتن به حج را داشته است ولی از سر سهل انگاری و عدم توجه به دین و شریعت به حج نرفته است اگر تمام دارائی خود را پس از مرگ بدهد و صدها برابر عمر او برای او نماز بخوانند و روزه بگیرند سودی به حال او نخواهد داشت.
در واقع احکام ضمانت مالی اسلام نوعی ارفاق است که خدا برای مؤمنین قرار داده است تا اگر در طول زندگی مؤمنانه خود قصور و یا تقصیری داشتهاند به این واسطه جبران شود.
بررسی مختصر یک شبهه:
به عنوان مثال به یکی از این شبهه‌های به ظاهر انسان دوستانه می‌پردازیم تا مشخص شود که آیا این شبهات به احکام شریعت اسلام وارد است یا خیر!
شبهه افکنان می‌گویند
۱- وقتی می‌توان به جای نماز خواندن در طول عمر پول داد تا بعد از مرگ نمازهای انسان را بخوانند یعنی بهشت زیر دسته چک پولدارهاست.
پاسخ: همان‌طور که گذشت این به آن معنا نیست که کسی یک عمر نماز نخواند و بعد از او با پول او را از عذاب خدا برهانند؛ بلکه فقط ارفاقی است در حق مؤمنینی که مقید به نماز بوده‌اند ولی گاهی قصوری داشتهاند حال اگر مومنی قصوری داشت و توان مالی نداشت اطرافیان او به پاس سال‌ها همزیستی با او می‌توانند برای او نماز و روزه قضا به جا بیاورند و یا برای او استغفار کنند.
۲- وقتی می‌توان به جای قصاص دیه پرداخت کرد یعنی زندگی حق پولدارهاست.
پاسخ: مسئله خون مسئله مهمی است و به همین دلیل شارع در مورد آن سخت‌گیر است و چنین مقرر کرده است که اگر کسی احترام خون انسانی را نگه نداشت خونش قابل احترام نباشد؛ اما برای خلق جلوه‌های رحمانی در همین مسئله نیز رخصت‌هایی نهاده است به عنوان مثال آنچه به عنوان حکم شرعی در اسلام مطرح است این است که قاتل باید به چوبه اعدام سپرده شود؛ اما در اینجا رخصتی به اولیاء دم داده شده است که از خون مقتول بگذرند و جلوه‌ای از رحمت خدا را به نمایش بگذارند. حال اولیاء دم گاه در مقابل این گذشت مطالبه پول می‌کنند و در اکثر موارد با‌گذشت زمینه بازگشت مقتول را به زندگی فراهم می‌کنند.
۳- وقتی می‌توان به جای روزه گرفتن کفاره داد یعنی راحتی و عیش و نوش مخصوص پولدارهاست.
این نیز مثل پاسخ به شبهه اول است
۴- وقتی اسلام به پولدارها اجازه داده است چهار زن دائم بگیرند یعنی خوشی برای پولدارهاست.
پاسخ: نکته جالب این است که این شبهه افکنان برخلاف ادعای خود به زن به عنوان کالای قابل خرید و فروش نگاه می‌کنند در حالی که اسلام در آیه سوم سوره نساء عدالت را مجوز گرفتن بیش از یک زن اعلام می‌دارد و می‌فرماید: فَانْکِحُوا مَا طَابَ لَکُمْ مِنَ النِّسَاءِ مَثْنَىٰ وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ ۖ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا فَوَاحِدَهً؛ زنان نیکو و مناسب ازدواج کنید؛ دو، سه و یا چهار زن و اگر می‌ترسید که نتوانید عدالت را بین آن آنها برقرار کنید پس به یک زن اکتفا کنید.
۵- وقتی به جای رفتن به حج و تحمل سختی می‌توانی پول بدهی تا به نیابت از تو حج به جا بیاورند یعنی خدا هم برای پولدارهاست.
پاسخ: حج از دستورات اسلامی است که هر فرد در طول عمر خود باید یک بار به جای آورد. اهمیت این دستور تا آنجاست که فرموده‌‌‌اند که اگر کسی توان مالی و جسمی دارد و از روی عمد سفر حج را ترک کند یهودی و یا نصرانی از دنیا رفته است به خاطر همین اهمیت شارع مقدس اجازه داده است که اگر کسی توان مالی ندارد با اجیر کردن نائب حج خود را به جای آورد. اما اگر کسی توان جسمی دارد باید خود حج به جای آورد و آنکه توان جسمی و مالی هم ندارد اصلا حج بر او واجب نشده است.
۶- وقتی پول‌داری می‌توانی حبس و زندانیت را بخری و این یعنی آزادی فقط حق مسلم پولدارهاست.
پاسخ: در اسلام و حتی قوانین بشری در جهان مجازات‌های جایگزینی قرار داده شده است که البته برای جرائم سطحی و ابتدائی استفاده می‌شود؛ در شریعت اسلام علاوه بر آن مجازات‌های جایگزین قانون رأفت اسلامی نیز وجود دارد؛ به این معنا که اگر حاکم آثار تنبه را در فرد خاطی ببیند و او را مستحق رأفت اسلامی بیابد می‌تواند باقی مانده حکم او را بخشیده و او را آزاد نماید و این یعنی آنکه پولدار است علاوه بر تغییر باید جریمه نیز پرداخت نماید و آنکه فقیر است فقط باید تغییر نماید.
۷- وقتی به جای همه گناهان عمرت می‌توانی در آخر عمر یک مسجد بسازی و از خدا کپن اختصاصی بهشت دریافت کنی این یعنی بهشت در جیب پولدارهاست.
پاسخ: اصل این ادعا از پایه و اساس کذب است. ساخت مسجد و فعالیت‌های عام المنفعه در اسلام از جایگاه خاصی برخوردار است اما بهتر است شبهه افکنان مستندات خود را در خصوص این ادعا ارائه نمایند که در کجا و به استناد کدام منبع موثق ادعا نموده‌‌‌اند که کسی که تمام عمر خود را به گناه سپری کرده می‌تواند با ساخت یک مسجد بهشت را از خدا بخرد؟!
۸- اصلا چرا این‌همه سختی پولدار که باشی می‌توانی کافر بمانی و هرکاری دلت خواست انجام بدهی؛ فقط محض رضای خدا به حاکمان اسلامی مقداری غرامت و جزیه بده و دیگر راحت زندگی کن.
پاسخ: این نیز از ظرافت‌های اسلام است؛ طبق آیه لا اکراه فی الدین، اسلام هیچ کس را مجبور به پذیرش اسلام ننموده است و هرکس حق دارد بنا به آنچه حق می‌داند زندگی کند؛ اما اگر کسی اسلام را نپذیرفت و خواست در زیر سایه حکومت اسلامی زندگی کند باید شرایطی را بپذیرد که از آن شرایط پرداخت جزیه به حکومت اسلامی است چرا که حکومت اسلامی برای او امنیت،زمینه اشتغال و زندگی، خدمات شهری و … را فراهم کرده است و همان خدماتی را که به مسلمانان ارائه می‌دهد به او نیز ارائه خواهد داد و از طرفی مسلمانان نیز برای رفع احتیاجات حکومت اسلامی خمس، زکات و سایر وجوه شرعیه را می‌پردازند که کفار از پرداخت آنها معافند.
همانگونه که گذشت اصل این ادعا‌ها در موارد زیادی قابل خدشه است و طراحان شبهه از روی غرض ورزی و شاید نا‌آگاهی هجمه ای را نموده‌‌‌اند که با مطالعه ای اندک خود میتوانستند پاسخ این شبهات را بدهند. عبدالصالح شمس اللهی- رسا
