حکمت‌نیا با بیان این‌که عدم سیاستگذاری و تصمیم‌گیری صحیح به عقب‌ماندگی در فناوری منجر می‌شود گفت: ایجاد ادبیات فقه و حقوق مهندسی ژنتیک مقدمه پیشرفت این فناوری است.
به گزارش شبکه اجتهاد، همایش فقه مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته هفتم اسفندماه سال جاری از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و با همکاری ستاد زیست‌فناوری، انجمن علمی بیوتکنولوژی و انجمن علمی ژنتیک ایران در قم برگزار خواهد شد. دبیرخانه همایش فقه مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته در این باره با دکتر محمود حکمت‌نیا دبیر علمی همایش گفتگو کرده است که حاصل این گفتگو را در ادامه می‌خوانید:
ضرورت برگزاری همایش فقه مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته چیست؟
حکمت‌نیا: تأثیر زیست‌فناوری و مهندسی ژنتیک در افزایش چشمگیر توانمندی انسان در حوزه حیات و علوم زیستی، موجب شده است مسائلی در حوزه‌های کلامی، حقوقی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و اخلاقی در سطح جهان مطرح شود که نتایج این بحث‌ها در شناخت و تبیین سیاست‌ها و هنجارهای این حوزه تعیین کننده است.
جمهوری اسلامی ایران نیز که از کشورهای پیشرو و با سابقه بیش از بیست سال در مهندسی ژنتیک است در سطح بالایی از توانمندی مراکز تحقیقاتی، وجود دانشمندان شاخص بین‌المللی و شرکت‌های موفق در حوزه زیست‌فناوری است. بنابراین در داخل کشور بحث‌های مشابهی در این حوزه در حال مطرح شدن است. مواجهه با چنین موضوعاتی دارای ابعاد دقیق نظری است که متأسفانه گاه توجه لازم به آن صورت نمی‌گیرد که نتیجه آن عدم سیاستگذاری و تصمیم‌گیری صحیح و عقب‌ماندگی در فناوری و در نهایت محرومیت کشور از نتایج اقتصادی و اجتماعی و پیشرفت‌های حاصل از این فناوری است. به طور حتم شکل گیری ادبیات مناسب در حوزه فقه و حقوق مهندسی ژنتیک از مقدمات ضروری برای تسریع در پیشرفت این فناوری است.
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی چگونه به این موضوع وارد شده است؟
حکمت‌نیا: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با توجه به رسالت آن برای حل مسائل نظام اسلامی و مواجهه فعال با موضوعات و مسائل جدید تلاش می‌کند به چنین موضوعاتی ورود پیدا کرده و به صورت عالمانه آنها را بررسی نماید. با مطرح شدن چنین مسائل مهمی در حوزه مهندسی ژنتیک و امور مربوط به فناوری تراریخته جلسات متعددی با حضور دانشمندان حوزه‌های مرتبط تشکیل گردید و تلاش شد تا به صورت تخصصی مسائل بررسی و موضوع توجه قرار گیرد. همایش فقه مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته که آغازی برای حرکت در این مسیر است ساختاری از این مسائل را در منظر اندیشندان قرار داده و با ارائه مقالات برگزیده راه را برای بررسی عمیق‌تر این حوزه می‌گشاید.
اهداف همایش فقه مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته چیست؟
حکمت‌نیا: این همایش در وحله نخست به دنبال فراهم کردن زمینه ترسیم دقیق و مناسب مسائل این حوزه با زبان فقهی ـ حقوقی است. به طوری که ادبیات مناسبی برای درک مسائل آن از سوی اندیشمندان رشته‌های مرتبط شکل بگیرد. در درجه بعد به دنبال ایجاد زمینه برای پاسخ علمی به مسائل مهم این حوزه است. همچنین ایجاد محیط گفتگوی علمی و تعمیق ادبیات علمی این حوزه، شناسایی محققان توانمند و صاحب نظر برای ادامه بررسی‌های علمی و کمک به تصمیم‌سازی و سیاستگذاری صحیح در کشور بر پایه مبانی اسلامی و فقهی از اهداف این همایش است.
موضوعات و محورهای مورد توجه در همایش چیست؟
حکمت‌نیا: همان‌طور که در فراخوان همایش اعلام شده است مهندسی ژنتیک دارای محورهای اصلی است که عبارتند از مسائل فلسفی و کلامی، مسایل فقهی، مسایل حقوقی، مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، مسائل علمی و فناوی. هر یک از این محورها خود به صورت جزئی‌تر متضمن مسائل بسیاری است. طراحان همایش به خصوص ریاست محترم همایش حضرت آیت‌الله رشاد با استفاده از صاحب نظران حوزه‌های مختلف این مسائل را به صورت ریزتر طبقه‌بندی و ارائه نموده است. برای این منظور ابتدا جلسه‌ای با حضور برخی دانشمندان و کارشناسان در پژوهشگاه برگزار شد و طرح ابتدایی تدوین و برای تصویب به شورایعالی پژوهشگاه ارائه گردید. شورایعالی پژوهشگاه نیز موضوع را بررسی و مقرر کرد ساختار اولیه با حضور عده‌ای از صاحب نظران بررسی و تا پیش از پایان سال این همایش برگزار شود. در همین راستا از حدود چهل تن از صاحب نظران دعوت شد و جلسه‌ای با حضور تعدادی از صاحب نظران حوزه‌های مختلف تخصصی از جمله فقه، حقوق، کلام، اخلاق و زیست‌فناوری تشکیل شد. در نهایت ساختار مسائل تبیین و توسط ریاست محترم همایش آیت‌الله رشاد طراحی نهایی صورت گرفت.
نتایج و بروندادهای همایش فقه مهندسی ژنتیک و محصولات تراریخته چیست؟
حکمت‌نیا: این همایش در دو مرحله نشست‌های نقد که پیش از همایش برگزار می‌شود و ارائه مقالات برگزیده در روز همایش و انتشار مقالات در مجلات علمی پژوهشی و مجموعه مقالات همایش انجام خواهد گرفت. به لحاظ علمی نیز امید است ابعاد این موضوع که ماهیت میان‌رشته‌ای دارد به خوبی بررسی و بتواند سیاست‌های مشخصی را به مراجع مربوطه پیشنهاد دهد. همچنین مدیریت همایش امیدوار است بتواند در قالب انتشار گزارش‌ها و مصاحبه‌های مرتبط به صاحب نظران و علاقمندان این حوزه اطلاعات مفیدی را ارائه کند. برای اتقان بحث و استفاده از تجربه‌های جهانی برخی متون تخصصی گزینش شده است که پس از بازنویسی و تدوین در اختیار محققان قرار خواهد گرفت.
