شبکه اجتهاد: سه سال قبل و در حالی که مطالبات و توقعات تحولی و اصلاحی طلاب در حال رسیدن به اوج بود و نگرانی از انزوایی که مقام معظم رهبری هشدارش را داده بودند جدی‌تر می‌شد، استاد علیرضا اعرافی که عملکرد درخشان در ساماندهی جامعه المصطفی در پرونده خود داشت، به مدیریت حوزه‌های علمیه انتخاب شد. این انتخاب، بارقۀ امید را در دل طیف‌های مختلف حوزویان روشن نمود و آثار این امید به‌ویژه در میان طلاب جوان و نخبه‌های دغدغه‌مند حوزه، به‌وضوح قابل مشاهده بود.
اکنون بعد از گذشت سه سال از این انتخاب، زمزمه‌هایی از ارزیابی عملکرد ۳ساله ایشان آغاز شده است. ارزیابی‌هایی که در یک سوی آن رنگ باختن امید به اصلاح و تحول حوزه به دست ایشان قرار دارد و در سوی دیگر عده‌ای با نگرانی همچنان منتظر آشکار شدن نشانه‌های تدبیر ایشان هستند.
طیف اول برای اثبات این ناامیدی، به استمرار ضعف‌های سابق و عدم تغییر چشمگیر برنامه‌های حوزه در این سه سال استناد می‌کنند؛ اما برای ارزیابی منصفانه عملکرد ایشان بهتر است مؤلفه‌های مختلفی که گاهی از زبان مدیر محترم حوزه‌های علمیه در مناسبت‌های مختلف طی یک سال اخیر بیان شده است توجه نمود.
بی‌شک تحقق تحول (اگر تب‌وتاب جوانی را کنار بگذاریم و با نگاهی جامع به مسئله بنگریم) نیازمند زیرساخت‌ها و بسترسازی‌هایی است که بدون آن‌ها، اجرای برنامه‌های تحولی هر چند ممکن است در کوتاه مدت عده‌ای را راضی کند، اما نه‌تنها منجر به تحول نخواهد شد؛ بلکه در درازمدت می‌تواند خسارت جبران‌ناپذیری به بار آورد. همچنان که تعدادی از تصمیمات سال‌های قبل، هم اکنون تبدیل به گره کوری شده است که گشودنش به غایت مشکل می‌نماید.
از همین رو، طی این سه سال مهم‌ترین برنامه آیت‌الله اعرافی طراحی و نهایی‌سازی اسناد کلان حوزه است که بدون آن‌ها هرگونه برنامه‌ریزی راهبردی و اجرای برنامه یا ناممکن می‌گردد و یا به کلاف سردرگم بی‌برنامگی مرکز مدیریت می‌افزود. از جمله:
۱- تدوین و نهایی‌سازی برنامه ۵ ساله حوزه و برش‌های آن در عرصه‌های مختلف (که برای اولین بار صورت گرفت)
۲- طرح آمایش سرزمینی حوزه
۳- تکمیل نظام‌های جامع (که سال‌ها نیمه‌کاره رها شده بود)
۴- سند چشم‌انداز حوزه
و ده‌ها سند راهبردی بالادستی دیگر که تدوین آن‌ها بخش زیادی از انرژی مرکز مدیریت را در دو سال اول مدیریت آقای اعرافی گرفته بود و طبق وعدۀ ایشان، از ابتدای سال ۹۸ به اجرا درخواهد آمد.
در کنار اسناد زیربنایی، طرح‌های مهم همچون:
۱- کار ویژه‌های روحانیت
۲- درختواره رشته‌های حوزوی (در بیش از ۲۶۰ رشته علوم انسانی)
۳- تأسیس مرکز آموزش‌های کاربری
۴- طرح اصلاح نظام اساتید حوزه
۵- تأسیس کانون‌های علمی تربیتی مدارس
۶- اصلاح نظام جذب و پذیرش حوزه (حرکت به‌سوی کیفی گزینی)
۷- احیای طرح‌های مدرسه‌محور
۸- طرح اصلاح سیستم پایان‌نامه‌های حوزوی
۹- حمایت از تأسیس کرسی‌های درس خارج فقه معاصر
۱۰- توسعه دروس خارج شهرستان‌ها
و ده‌ها طرح و برنامه دیگر نیز طراحی شده است.
انجام این امور بنیادین در حالی صورت گرفته است که مرکز مدیریت طی این دو سال در بدترین شرایط بودجه‌ای و به تعبیر آیت‌الله اعرافی، در برهوت بودجه‌ای قرار داشته است.
همچنین به دلیل شرایط پیچیده و شبکه‌ای مدیریت نهادهای حوزوی، تغییر و تحولاتی که می‌توانست در عملکرد آیت‌الله اعرافی مؤثر باشد، طولانی و زمان‌بر بوده. از جمله: انفکاک ایشان از مدیریت المصطفی (که قریب به دو سال طول کشید)، تغییر دبیر شورای عالی و… که تسریع در آن‌ها، مدیریت ایشان را تسهیل می‌کرد.
با توجه به آماده شدن چنین اسناد و طرح‌های مهم، در صورتی که پشتوانه کافی (اعم از بودجه، همراهی و همدلی علما، فضلا و نهادهای حوزوی و…) برای اجرای آن‌ها موجود باشد، امید است که تحول بنیادین مورد انتظار تحقق یابد و مرکز مدیریت، ساماندهی بیشتری یابد.
البته ضروری است جلسات هم‌اندیشی و گفتگوی انتقادی جهت همراه‌‌سازی طیف‌های مختلف حوزوی از طلاب جوان تا نخبگان، اندیشمندان، علما و زعمای حوزه، به‌صورت جدی، منظم و مستمر از طرف آقای اعرافی و نیروهای فکری حوزه صورت پذیرد.
حُسن ختام این مقال می‌تواند بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اخیر طلاب باشد: «جناب آقای اعرافی اشاره کردند به برنامه‌ای که تهیه شده و بناست اجرا کنند. برنامه‌ای با این اصول که ایشان ذکر کردند، بسیار جالب است؛ و بسیاری از این خواسته‌هایی که گفته شد را پوشش می‌دهد؛ و چون آقای اعرافی (با تأکید) این را بیان می‌کنند، بنده کاملاً امیدوار هستم که تحقق پیدا کند. چون ایشان بحمدالله ظرفیت بسیار مغتنمی هستند و امیدواری زیادی دارم که این کارها انجام بگیرد».
