استاد گروه رجال‌پژوهی حوزه علمیه خراسان، گفت: در میزان اهمیت و اعتبار روات، باید بین رواتی که صاحب اثر هستند، رواتی که از صاحب اثر نقل می‌شوند و رواتی که نه صاحب اثر هستند و نه از صاحب اثر نقل می‌کنند، فرق گذاشت.

به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام سید علی دلبری، استاد گروه رجال‌پژوهی معاونت پژوهش این حوزه، در یکی از نشست‌های دوره تربیت پژوهشگر علوم حدیث، به تمرین و تطبیق عملی گام‌های پنج‌گانه اعتبارسنجی حدیث پرداخت.

وی، گفت: در بررسی اعتبار هر حدیث باید پنج گام کلی برداشته شود، در گام اول وضعیت اعتبار نویسنده و کتاب را تحقیق می‌کنیم. در گام دوم، نوع سند را بازشناسی می‌کنیم. گام سوم شخص‌شناسی است که در آن شماره شناسایی راوی را می‌یابیم، گام چهارم مربوط به شخصیت‌شناسی راویان است که وضعیت وثاقت هر روای مشخص می‌شود و در گام پنجم به جمع‌بندی و تعیین وضعیت مجموع سند می‌پردازیم.

دلبری در ادامه، به روال نشست‌های پیشین، این پنج گام را بر سند یک روایت تطبیق داد. او روایت سوم کتاب وسائل الشیعه را برگزید و نشان داد که سند اول روایت سه ویژگی سند صحیح، یعنی اتصال سند، وثاقت روات و امامیه بودن آنها را دارد. هفت سند بعدی این روایت، معلَّق به سند اول و تذییلی بود که روات آنها شناسایی و شخصیت‌شناسی شد.

استاد علوم حدیث حوزه علمیه خراسان ضمن بررسی اسناد به این نکته اشاره کرد که معمولا در بررسی سند، میان سه دسته از روات فرق نمی‌گذارند و افزود: این سه دسته عبارت است از رواتی که صاحب اثر هستند، رواتی که از صاحب اثر نقل می‌کنند و رواتی که نه صاحب اثر هستند و نه از صاحب اثر نقل می‌کنند.

مناهج و مبانی رجالی نجاشی

حجت‌الاسلام مجید خاموشی، استاد گروه رجال‌پژوهی معاونت پژوهش این حوزه در یکی دیگر از نشست‌های دوره تربیت پژوهشگر علوم حدیث، به شرح بعضی از ویژگی‌های رجالی مرحوم نجاشی پرداخت.

وی در این نشست گزارش و شرحی از مناهج طبقات رجال اهل سنت و شیعه را ارائه داد و ضمن بیان تفاوت میان کتاب «طبقات» و کتاب «رجال»، گفت: اهل سنت کتب رجال خود را بر اساس طبقات آورده‌اند، مثلا طبقه اصحاب، طبقه تابعین و طبقه تابعینِ تابعین.

استاد گروه رجال‌پژوهی معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان با اشاره به اینکه ابن‌حجر، رجال خود را در ۱۲ طبقه از پیامبر تا «ترمذی» در نظر گرفته که معدل آن ۲۳ سال برای هر طبقه می‌شود، تصریح کرد: در شیعه، طبقات را از زمان پیامبر تا شیخ طوسی در نظر می‌گیرند. محقق اردبیلی در جامع الروات، راوی و مروی عنه را مشخص کرده است. او می‌گوید با همین روش ۱۲۰۰۰ روایتی که مشهور علما این روایات را ضعیف یا مرسل می‌خواندند را تقویت کرده‌ است.

وی نیز در این نشست گفت: آیت‌الله بروجردی روات را در ۱۲ طبقه حساب کرده است که طبقه اول اصحاب ناقل از پیامبر هستند و طبقه دوم ناقل از اصحاب می‌باشند هرچند خودشان از اصحاب بوده‌اند. آخرین طبقه در طبقات آیت الله بروجردی را نجاشی و شیخ و هم دوره‌های آنان تشکیل می‌دهند. مجموع این طبقات ۴۵۰ سال است که میزان هر طبقه ۳۵ یا ۳۶ سال می‌شود.

جریان‌های حدیثی معاصر اهل سنت

حجت‌الاسلام مهدی غلامعلی، در یکی دیگر از نشست‌های دوره تربیت پژوهشگر علوم حدیث، پنج جریان حدیثی مهم در حدیث‌پژوهی معاصر اهل سنت را تشریح و آنها را با جریان‌های حدیثی مشابه در شیعه مقایسه کرد.

وی با اشاره به اهمیت شناخت جریان‌های حدیثی در سه دسته اصلی مستشرقان، اهل سنت و شیعه، گفت: علمای گذشته ما، همچون شیخ طوسی و شیخ صدوق و شیخ مفید، کارهای اهل سنت را می‌دیدند و آثار معادل و مقارن می‌نوشتند. شناخت این جریان ها اهمیت و فواید بسیاری دارد مانند اینکه اعتبار هر اندیشمندی را در میان اهل سنت بدانیم که آیا جامعه غالب علمای اهل سنت به آن اندیشمند بها می‌دهند و به او استناد می‌کنند یا خیر؟، لذا برای شناخت جریان‌های حدیثی اهل سنت بررسی سه زمینه ی میزان اعتبار حدیث، صدور احادیث و مسأله عمل به ظاهر حدیث یا توجیه و تأویل آن در هر جریان، ضروری است.

استاد گروه رجال‌پژوهی معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان، به سه جریان حدیثی متقدم اهل سنت اشاره کرد و افزود: سه جریان کلی و حاکم بر فعالیت‌های حدیثی متقدم اهل سنت در طول هزار سال، نص‌گرایان، عقل‌گرایان و صوفیه و پنج جریان اصلی حدیثی معاصر اهل سنت با عناوین قرآنیون، نوگرایان، صوفیه، جریان غالب و سلفیه هستند.

وی تصریح کرد: اعتماد کامل بر ادله نقلی، اهتمام بسیار به سنت و حدیث، استقلال سنت از قرآن کریم و گستره سنت در اعتقادات و احکام از مهم‌ترین مبانی سلفی‌هاست که در جریان حدیثی سلفیه نیز تاثیر گذار بوده است.

غلامعلی، در پایان با اشاره به اینکه نظریه علمی سلفیه چندان مقبول جهان اهل سنت نیست اما آنان حاکمیت عربستان را در دست دارند و از این جهت تاثیر گذارند، گفت: یکی از نوگرایان اهل سنت در سفری به ایران می‌گفت که جهان اسلام، در آینده، یا به طرف ما اهل سنت می‌آیند یا به طرف شیعه، اما به طرف سلفی ها نمی‌روند.

گفتنی است، گروه رجال‌پژوهی حوزه علمیه خراسان به منظور تربیت پژوهشگران حرفه‌ای در علوم حدیث و رجال، دوره تربیت پژوهشگر در علوم حدیث برگزار می‌کند و با برپایی کارگاه‌های متعددی از اساتید مختلف جهت توانمندسازی پژوهشی و ارتقاء سطح علمی شرکت‌کنندگان استفاده می‌کند که در این راستا طلاب محترم جهت اطلاع بیشتر می‌توانند با شماره ۰۹۳۳۹۰۳۹۲۲۰ تماس حاصل فرمایند.

قابل ذکر است، این گروه از مقالات علمی پژوهشی همه پژوهشگران علاقمند، جهت چاپ در دوفصلنامه مطالعات اعتبار سنجی حدیث حمایت می‌کند و پژوهشگران می‌توانند آثار خود را در سامانه این مجله به آدرس vsh.journals.hozehkh.com ارسال فرمایند.