[box type=”shadow” align=”” class=”” width=””]مجله الکترونیکی «فقه و بازی‌های مجازی» برای اولین بار در کشور طی دو شماره، در ۱۰ بخش: «مأخذشناسی»، «موضوع‌شناسی و آسیب‌شناسی»، «شریعت و بازی؛ ترویج یا توبیخ؟»، «تطبیق مفاهیم فقهی»، «تطبیق عناوین محرمه»، «بررسی سند ملی بازی‌های رایانه‌ای»، «احکام جانبی بر باز‌ی‌های مجازی»، «وظیفه حکومت اسلامی»، «بررسی فقهی چند بازی رایانه‌ای»، «گزارش فعالیت‌ها»؛ با بیش از ۶۵ مطلب (گفتگو، گزارش، یادداشت) با آثار و گفتاری از علما، اساتید طراز اول حوزه و دانشگاه و کارشناسان، توسط «شبکه اجتهاد» بارگذاری و در چهارمین همایش ملی «فضای مجازی پاک» در مشهد با حضور مهمانان رونمایی شد، و دسترس عموم علاقه‌مندان قرار گرفت.[/box]

به گزارش خبرنگار اجتهاد، با اینکه چند دهه از حضور بازی‌های رایانه‌ای در زندگی اجتماعی انسان‌ها می‌گذرد، لکن با این وصف، باز هم از منظر فقهی در زمره مسائل مستحدث به شمار می‌رود. این مستحدث بودن، هم از روی توسعه روزافزون این بازی‌ها و درگیر کردن هرچه بیشتر افراد جامعه ـ اعم از خردسال و بزرگسال ـ به خود است و هم به خاطر عدم بررسی فقهی جدی زوایای مختلف این بازی‌ها از سوی فقه‌پژوهان است.

شاید بتوان گفت تمام سرمایه فقهی موجود در رابطه با بازی‌های ویدئویی (اعم از رایانه‌ای و موبایلی)، از چند استفتاء و دو سه پایان‌نامه و یکی دو مقاله فراتر نمی‌رود. با این بضاعت اندک، خیلی روشن است که نباید حکم فقهی مسائل مختلفی که در رابطه با این بازی‌ها پدید می‌آید روشن باشد و از آن مهم‌تر، تکلیف خانواده‌ها و نهادهای اجرایی و سیاست‌گذار در تشخیص بازی‌های آسیب‌زا و نحوه مقابله با آن‌ها نیز نامعلوم. وقتی کار فقهی جدی در این عرصه صورت نمی‌گیرد، طبیعتاً فقه هیچ سهمی از سندهای تولید شده و سیاست‌گذاری‌ها و فرهنگ‌سازی‌های مرتبط با این موضوع نخواهد داشت. اصلاً قضیه سالبه به انتفاء موضوع است؛ چیزی نداریم که انتظار انطباق همه چیز را با آن داشته باشیم!

اوضاع موضوع‌شناسی بازی‌ها نیز دست کمی از فعالیت‌های فقهی مرتبط با این حوزه ندارد. هستند کسانی که هنوز بازی را مختص به کودکان می‌دانند و با بازی‌های ویدئویی از بیخ مخالف‌اند؛ از بس که نمی‌دانند. نمی‌دانند که با این بازی‌ها، علاوه بر فسق و فجور و چشم‌چرانی و لهو و لعب و لغو، می‌توان ناتوانان جسمی و ذهنی را نیز توان‌بخشی کرد. نمی‌دانند بسیاری از آموزش‌های لازم به کودکان امروز از طریق طراحی بازی‌های آموزشی صورت می‌گیرد. کودکان که هیچ، نقشه‌کشی و خلبانی را هم با بازی ویدئویی یاد می‌دهند.

«کینکت» (Kinect) طراحی کرده‌اند تا در هنگام بازی، علاوه بر ورزش ذهنی، فعالیت جسمی نیز ضمیمه شود و کاربران بازی‌ها تنبل و خمود نشوند. برای درمان آلزایمر و پیشگیری از آن، استفاده از برخی سبک‌های این بازی‌ها را توصیه می‌کنند. درک نمی‌کنند هالیوود را که برای طراحی بازی ویدئویی متناسب با هر فیلمش، کمتر از آن فیلم هزینه نمی‌کند. نه به ۲۳ میلیون کاربر بازی‌های ویدئویی ایران معترف‌اند و نه به گردش مالی چند میلیارد دلاری صنعت بازی‌های ویدئویی. هنوز هم به کل بدش می‌دانند و صرف وقت در آن را بیهوده! داستان ویدئو و ماهواره و اینترنت در حال تکرار است. هر ناشناخته‌ای را بد می‌دانیم چون درکش نمی‌کنیم و نمی‌شناسیمش. نه راه استفاده از آن را بلدیم و نه برای آن، جایگزینی داریم. با تحریم کلی و حکم به مذمومیت بازی، حجمی از احساس گناه را به کاربران متدین بازی‌های ویدئویی تزریق می‌کنیم، چون نمی‌دانیم و بازی‌ها را نمی‌شناسیم. این‌ها به کنار، حتی پیامبر را هم نمی‌شناسیم که احترامش برای بازی کودکان بیش از معطلی مسلمانان بزرگسال در سجده نماز جماعت بود که اگر می‌شناختیم برای آشنایی با تفریح امروز فرزندان مسلمانمان، کمی بیشتر وقت می‌گذاشتیم.

با این همه اما باید آغاز کرد مسیر شناختن را. این مجله تلاشی است برای آشنایی مختصر با زوایای مختلف مبانی بازی‌های رایانه‌ای و عناوین فقهی که احتمال انطباق آن‌ها بر بازی‌های رایانه‌ای وجود دارد. در ابتدا گزارشی از بضاعت فقهی اندکمان در فقه بازی‌های ویدئویی را به نمایش گذاشته‌ و کتب و مقالات اندکی که در این موضوع نگاشته شده‌اند را واگویه کردیم. پس از آن، به سراغ موضوع‌شناسی مختصری از بازی‌های ویدئویی به صورت کلی رفته و کارکردهای اقتصادی، فرهنگی و تربیتی این بازی‌ها و اینفوگرافی سبک‌ها و کنسول‌های مختلف این بازی‌ها را به بحث و نمایش گذاشته‌ایم. بررسی سیره معصومین در مواجهه با بازی‌های بزرگ‌سالان و کودکان و میزان عنایت ایشان به آموزش مفاهیم دینی و تربیتی به کودکان از طریق بازی، موضوع دیگری است که از دیدگان شما می‌گذرد.

پس از آن، به سراغ عناوین فقهی مرتبط با این بازی‌ها می‌رویم. عناوینی همچون لهو، لعب، لغو، لاضرر و کتب ضاله؛ عناوینی که اکثر آن‌ها به‌سان موضوع اصلی مجله، در زمره مباحث کمتر کار شده فقه اسلامی قرار دارند و امکان انطباق آن‌ها بر بازی‌های ویدئویی و نتیجه گرفتن مذمومیت یا حرمت این بازی‌ها به جهت این انطباق وجود دارد. پس از آن، ملاک‌های مشروعیت تفریح و مصداقیت بازی‌های ویدئویی برای تفریح مشروع را به بحث گذاشتیم.

این مجله مختصر، البته صرفاً به جهت آشنایی فقه‌پژوهان با عرصه‌ها و زوایای مختلف فقهی بازی‌های ویدئویی منتشر می‌شود، وگرنه واضح است که بررسی دقیق و عمیق هر یک از عناوین مطرح شده در این مجله، کتاب و مقاله مستقلی را می‌طلبد.

در ادامه به معرفی مطالب خواندنی مجله الکترونیکی «فقه و بازی‌های مجازی» می‌پردازیم و در انتها لینک کامل مطالب دو پرونده در دسترس قرار گرفته است.

پرونده اول: بخش «کتاب‌شناسی فقهِ بازی‌های رایانه‌ای»

در رابطه با فقه بازی‌های رایانه‌ای، کتاب‌های زیادی نگاشته نشده است. دراین‌باره، تنها به دو کتاب برخورد کردیم که اولی مجموعه مقالاتی در رابطه با معضلات فرهنگی و اجتماعی بازی‌های رایانه‌ای بود که به دلیل فقر منابع فقهی، ذکر آن را خالی از لطف ندیدیم. دومی نیز برخی از مباحث بازی‌های رایانه‌ای را از منظر فتوایی بررسی کرده است.

پرونده اول: بخش «موضوع‌شناسی و آسیب‌شناسی»

نباید به بازی‌های رایانه‌ای نگاه منفی داشت

استفاده از بازی‌های رایانه‌ای در میان قشر مذهبی، امر مذمومی به شمار می‌آید؛ تا آنجا که اگر اصل انجام بازی را نیز بپذیرند، ترویج آن را نادرست می‌انگارند. حجت‌الاسلام دکتر احمدعلی قانع، عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق(ع) معتقد است باید نگاه منفی به بازی‌های رایانه‌ای را کنار گذاشت و درصدد ترویج و ساخت بازی‌های بومی با رویکرد دینی و ایرانی بود. به باور وی، خالی کردن این میدان، دقیقاً همان چیزی است که دشمن به دنبال آن است.

فقه بازی‌های رایانه‌ای، نیازمند روش استنباطی جدید است

حجت‌الاسلام ‌والمسلمین جعفری، از مبارزان قبل از انقلاب و فعالان فرهنگی در حوزه و دانشگاه است که تجربه فعالیت فرهنگی در خارج از کشور را هم در کارنامه خود دارد. نگاه مبنایی به پدیده بازی‌های رایانه‌‌ای از منظر فقه و فقها، از دغدغه‌های این کارشناس مذهبی و فرهنگی است. آنچه پیش رو قرار دارد، گزیده‌هایی از طرح مسئله‌ها و دغدغه‌هایی است که در گفت‌وشنود مجله فرهنگ پویا (شماره ۲۹) با حجت‌الاسلام جعفری درباره بازی‌ها مطرح شده و می‌تواند دریچه‌ای برای ورود به این پدیده از زاویه فقه و فتوا و ایجاد انگیزه و دغدغه‌‌ای برای طلاب و دانش‌پژوهان این رشته باشد.

بازی‌های رایانه‌ای، مناسک انسان مدرن است

دکتر مجید امامی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق(ع) و از فعالان عرصه سبک زندگی اسلامی است. به همین مناسبت از وی در رابطه با نقش بازی‌های رایانه‌ای در تغییر سبک زندگی مردم پرسیدیم. او از عدم ورود حکومت و حوزه به مباحث سبک زندگی گله‌مند بود و باور داشت که در صورت عدم ورود این دو نهاد، سبک‌های دیگری جایگزین سبک زندگی اسلامی خواهند شد.

همه چیز درباره بازی‌های رایانه‌ای و شرکت‌های سازنده آن‌ها

سید امین سنجری به‌عنوان یکی از سازندگان بازی‌های رایانه‌ای در کشور، در این یادداشت، به توضیح انواع مختلف بازی‌های رایانه‌ای و شرکت‌های متنوعی که این بازی‌ها را عرضه می‌کنند، پرداخته است.

ابعاد فقهی و حقوقی بازی‌های مجازی

مرتضی وصالی ناصح، عضو گروه حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، در «اولین کنفرانس ملی بازی‌های رایانه‌ای؛ فرصت‌ها و چالش‌ها» که در بهمن ماه ۱۳۹۴ و به میزبانی دانشگاه اصفهان برگزار شد، مقاله‌ای تحت عنوان «ابعاد فقهی و حقوقی بازی‌های مجازی» ارائه داد. در زیر، بخش‌هایی از این مقاله که به بررسی ابعاد فقهی و حقوقی بازی‌های مجازی به صورت کلی می‌پردازد، می‌آید.

چرا اصرار دارید بازی‌ها آسیب‌زا هستند؟!

یکی از اهداف تشکیل بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای، شناخت و جلوگیری از آسیب‌های تربیتی و اجتماعی بازی‌های رایانه‌ای است. به این بهانه، با مهندس هادی اسکندری، مدیر فرهنگی بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای گفت‌وگو کردیم. او در این گفت‌وگو، از کارکردها و آسیب‌های تربیتی بازی‌های رایانه‌ای و تلاش‌ها و ناکامی‌های بنیاد در این رابطه سخن گفت. به باور وی، فعالان فرهنگی نسبت به بازی‌های رایانه‌ای بی‌توجه‌اند. او معتقد است بازی‌های رایانه‌ای اگر منجر به اعتیاد نشوند، هیچ آسیب خاصی ندارند.

پرونده اول: بخش «شریعت و بازی: ترویج یا توبیخ؟»

از سجده بزغاله تا مسابقه کُشتی خطاط‌ها!

در نگاه اول، شاید این‌گونه به نظر بیاید که ائمه معصومان به جهت جایگاه خاصی که در جامعه داشتند، هیچ‌گاه به مقوله بازی نمی‌پرداختند. حجت‌الاسلام ناصرالدین انصاری قمی، حدیث‌پژوه و مؤلف تاریخ، اعتقاد دیگری دارد. استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم، در این یادداشت شفاهی، به ذکر وقایع مختلفی از بازی‌های معصومان با کودکان و بازی‌هایی که خود ایشان در کودکی انجام می‌دادند، می‌پردازد. مطالعه این نوشتار، انسان را با وجوه کمتر شناخته‌شده‌ای از زندگی معصومان و توجه ایشان به بازی‌های کودکان و انتقال مفاهیم تربیتی از این طریق، آشنا می‌سازد.

پیامبر اکرم در مسابقات ورزشی شرکت می‌کردند

رویکرد معصومان نسبت به بازی و تفریح، مسئله کمتر کارشده‌ای است، چه رسد به رویکرد ایشان نسبت به بازی‌های بزرگ‌سالان. حجت‌الاسلام ناصرالدین انصاری قمی اما با قرار دادن تبحرش در حدیث در کنار تسلطش بر وقایع تاریخی، مطالب جالب و کمتر شنیده‌شده‌ای را دراین‌باره بیان می‌کند. استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم، از معدود تاریخ‌پژوهانی است که به این وجوه ناشناخته زندگی معصومان می‌پردازد، امری که گفت‌وگو با او را همواره لذت‌بخش می‌سازد.

شریعت و انتقال مفاهیم از طریق بازی

«بازی» به خودیِ خود یک عنوان شناخته‌شده فقهی نیست، بلکه یک عنوان عرفی با معنای موسَّع است، به نحوی که حل معما، سرگرمی‌ها، مسابقات، انواع ورزش‌ها، ویدیوگیم‌ها و… را به یکسان «بازی» می‌خوانند…

بازی و سرگرمی از منظر احادیث شیعه

بازی به معنی هرگونه فعالیتی است که صرفاً به‌قصد سرگرمی و لذت‌جویی باشد و مشمول کسب ‌و کار نشود… از تأمل در مجموع احادیث شیعه روشن می شود که اگر بازی و سرگرمی آمیخته به امور حرامی چون قمار، اضرار به خود یا دیگران و حیوان‌آزاری و ترک واجب و بازی با امور دین باشد، به میان آمدهمد برای ازدواج با پیامبر آمدیم در سن نه سالگی روی الاکلنگ بودم که عکس شده است حرام است. در غیر ‌این‌صورت، اگر آمیخته با برد و باخت نبوده، موجب ضرر به جان یا مال کسی یا حیوان‌آزاری یا بازی با امور دین نباشد، مباح است.

بازی و سرگرمی از منظر احادیث اهل سنت

ظاهراً نظر منفی نسبت به بازی از آن رو شکل گرفته است که بازی‌ها در گذشته بیش‌تر یا ابزار قمار بوده یا لهو و سبب غفلت از یاد خدا و معاد و گذران بی‌فایده عمر می‌شده است یا ناشی از خوشی و لذت‌جویی بیش از اندازه همراه با رفتارهای ناشایست و کارهای غیراخلاقی بوده است. ظاهراً احادیث و نیز فقیهان با نظر به این‌گونه بازی‌ها و آثار آن‌ها بوده است که در مواردی بازی را حرام و یا مکروه شمرده‌اند. به‌عبارت دیگر، اگر بازی این پیامدها را نداشته باشد، مباح است.

پرونده اول: بخش «تطبیق مفاهیم فقهی»

بازی‌های رایانه‌ای، برای طلاب حرام است!

«لعب» از مفاهیم کمتر کارشده فقه اسلامی است. از طرفی برای بررسی حکم بازی‌های رایانه‌ای، نیاز به واکاوی این مفهوم فقهی است؛ چراکه یکی از عناوین قابل انطباق بر بازی‌های رایانه‌ای، همین عنوان است. حجت‌الاسلام سید محمد ابن‌الرضا، استاد خارج فقه حوزه علمیه قم، در گفتگوی اختصاصی با اجتهاد، اگرچه قائل به حرمت لعب نشد اما آن را منافی با کمال انسانی دانست. به باور وی، اتلاف وقت و اضاعه عمر نیز عناوینی است که برای برخی از مردم از جمله طلاب حرام است. او بر همین اساس، بازی‌های رایانه‌ای را برای گروه‌هایی همچون طلاب علوم دینی حرام می‌داند.

حرمت مطلق لهو، مخالف با سیره متشرعه است

استاد محمدتقی شهیدی، شاگرد مبرز مرحوم آیت‌الله میرزا جواد تبریزی، سال‌هاست که یکی از مهم‌ترین کرسی‌های تدریس خارج فقه حوزه علمیه قم را در اختیار دارد. عضو هیئت استفتاء آیت‌الله سیستانی، در خلال مباحث مکاسب محرمه که در سال تحصیلی ۹۵-۹۶ تدریس کردند، به بحث لهو پرداختند. در زیر، بخش‌هایی از گفته‌های ایشان در این رابطه می‌آید. به باور ایشان، اگر لهو حرام باشد، لازم است که اموری همچون چرخاندن تسبیح نیز حرام باشد!

‌لهو حرام نیست

استاد ابوالقاسم علیدوست، نویسنده و استاد مطرح درس خارج فقه حوزه علمیه قم، در مقاله‌ای که در شماره ۸۲ مجله فقه اهل‌بیت منتشر شده است، به بررسی مفهومی و فقهی «لهو» از دیدگاه اسلام پرداخته است. خلاصه‌ای از این مقاله را می‌خوانید.

لهو، دوری از یاد خدا نیست!

تفریح در جوامع مذهبی، معمولاً به‌عنوان امری مذموم شمرده می‌شود. بسیاری از متدینان، تفریح را مصداق لهو، لعب و یا لغو می‌دانند. این مطلب را با حجت‌الاسلام محمد قائینی، استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم در میان گذاشتیم. او معتقد است لغو به‌کلی حرام نیست و لهو و لعب نیز تنها در بعضی مصادیق، مشمول ادله حرمت می‌باشند؛ بنابراین نمی‌توان تفریح را همواره مصداق این عناوین دانسته و به این بهانه، حکم به مذموم بودن آن داد.

هر عمل بیهوده‌ای، لهو نیست

عنوان «لهو» از عناوین سهل و ممتنع فقه شیعی است. در ابتدا به نظر می‌رسد مفهوم آن روشن است، لکن تاکنون تحقیقات زیادی در رابطه با آن صورت نگرفته است. این در حالی است که در ابواب فقهی، بسیاری از مصادیق آن ذکر می‌شود. به جهت استفاده از این عنوان در حکم حرمت برخی بازی‌های رایانه‌ای، بررسی فقهی این عنوان را با حجت‌الاسلام خادمی کوشا، مدیر گروه دانش‌های وابسته به فقه پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در میان گذاشتیم. به عقیده وی، این عقیده که هر چیز نامطلوبی لهو است، نادرست است. تفسیر وی از لهو، تفسیر خاص و جدیدی است که تاکنون کمتر به بحث گذاشته است.

ملاک حسن و قبح بازی‌های رایانه‌ای، عقلایی است نه فقهی

حجت‌الاسلام سید محمدصادق علم‌الهدی، در عین اشتغال به تدریس دروس سنتی حوزوی در سطح عالی و خارج، سعی دارد تا به مباحث کمتر کارشده در فقه شیعی نیز بپردازد. با توجه به نوپدید بودن زوایای فقهی بازی‌های رایانه‌ای، با این عضو مجمع عمومی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، از مصداق بودن این بازی‌ها برای عناوین لعب، لغو و لهو پرسیدیم. رئیس هیئت‌علمی مدارس آیت‌الله لنگرودی معتقد است تشخیص ملاک حسن و قبح بازی‌ها، به‌عهده عقلاست نه فقه. به باور وی، این رویکرد که تبیین همه‌چیزی را از فقه انتظار داشته باشیم، نوعی اخباری‌گری است.

بررسی مفهومی و فقهی «لهو» و «ملاهی»

کتاب «المبسوط فی الاحکام الطبیه» به نگارش استاد محمد قائینی نجفی، به تازگی توسط انتشارات مرکز فقهی ائمه اطهار در دو جلد منتشر شده است. این استاد مبرز خارج اصول و فقه حوزه علمیه قم، در این کتاب، مسائل مختلف پزشکی را از منظر فقهی بررسی می‌کند. وی در بخش ملحقات کتاب، به احکام موسیقی درمانی پرداخته و به مناسبت آن، مفهوم «لهو» را از حیث معنا و حکم مورد بررسی قرار می‌دهد. در زیر، بخش‌هایی از تحقیق ایشان در رابطه با «لهو» به مناسبت استفاده از آن، برای استدلال بر حرمت برخی بازی‌های رایانه‌ای از نظر می‌گذرد.

تلقی غلط از دین، متدینان را افسرده کرده است

از نظر بسیاری از متدینان، تفریح به معنای لعب و لهو و لغو است. همین تلقی شاید موجب نامبارک انگاشته شدن مقوله تفریح در جوامع مذهبی شده است. به همین بهانه، از حجت‌الاسلام سید محمد صدر، قرآن‌پژوه و استاد حوزه علمیه مشهد، در رابطه با تفاوت‌های تفریح مشروع با عناوین لهو، لعب و لغو از منظر قرآن پرسیدیم. او که از نویسندگان تفسیر راهنما بوده، تمام تفریحاتی را که موجب تعالی معنوی یا فیزیکی شوند، از عناوین فوق خارج می‌داند. به نظر وی، حتی پاسور هم اگر دارای فایده فکری است، از مصادیق لهو خارج می‌شود.

لهو در فقه شیعی

در این گزارش تلاش شده است تا نظرات فقهای شیعی در رابطه با حکم فقهی لهو جمع‌آوری شود اما پیش از آن معنای لغوی لهو و حکم شرعی آلات لهو از دیدگاه فقها بیان می‌شود.

لغو در فقه شیعه

در باب لغو نسبت به لهو و لعب، پژوهش‌های بسیار کمتری انجام شده است. در کتب فقهی، بحث لغو به دلیل اشتراک آن در مصادیق خارجی با لهو و لعب، در ادامه مباحث لهو و لعب مطرح شده است. از نظر حکم فقهی و شرعی نیز تفاوت قابل توجهی با آن دو مفهوم ندارد.

لعب در فقه شیعی

در این گزارش تلاش شده است تا نظرات برخی فقهای شیعه در رابطه با حکم فقهی لعب جمع‌آوری شود اما پیش از آن معنای لغوی لعب بیان می‌شود.

معنا و حکم «لغو» در فقه شیعه

در این نوشتار، به بررسی معنا و حکم «لغو» در فقه شیعه پرداخته شده است. لغو از نظر لغت، بیشتر از اوصاف گفتار است؛ شاید به همین دلیل، لغه از مصدر لغو گرفته شده است. در تاج العروس چنین آمده: «مصدر لغه، لغو است و لغو، همان طَرح و انداختن و رها کردن است». هم فیومی در مصباح‌المنی و هم ابن‌منظور در لسان‌العرب لغو را وصف کلام دانسته‌اند.

مفهوم‌شناسی بازی‌ها و سرگرمی‌ها

نویسنده در این یادداشت، به مفهوم‌شناسی واژه‌های «لهو، لعب، لغو، عبث و باطل» راجع به بازی‌ها و سرگرمی‌های بشری می‌پردازد. وی قائل است، این کلمات، غالباً از معنای لغوی و نیز اصطلاحی برخوردارند اما تفاوت جوهری بین لغت و اصطلاح در آن‌ها مشاهده نمی‌شود، بلکه در برخی از آن‌ها تمایز بین معنای لغوی و اصطلاحی چندان مشخص نیست.

لهو در فقه اهل‌سنت

در این گزارش تلاش شده است تا نظرات فقهای اهل‌سنت در رابطه با حکم فقهی لهو جمع‌آوری شود اما پیش از آن معنای لغوی لهو و حکم شرعی آلات لهو از دیدگاه فقها بیان می‌شود.

لغو در فقه اهل‌سنت

در فقه اهل‌سنت، مطالب زیادی در رابطه با حکم لغو یافت نمی‌شود اما از همان نگاشته‌های اندک نیز روشن می‌شود که لغو به‌صورت مطلق حرام نیست، بلکه برخی از مصادیق آن، مباح و برخی دیگر، مکروه هستند.

لعب در فقه اهل‌سنت

در این گزارش تلاش شده است تا نظرات برخی فقهای اهل‌سنت در رابطه با حکم فقهی لعب جمع‌آوری شود اما پیش از آن معنای لغوی لعب بیان می‌شود.

پرونده اول: بخش «تطبیق عناوین محرمه»

برخورد حاکمیتی با بازی‌های آسیب‌زا، مشروع نیست

حجت‌الاسلام دکتر سید محمدعلی ایازی، استاد حوزه و دانشگاه، علاوه بر تبحر در علوم قرآنی، از فقه‌پژوهان نواندیش نیز به شمار می‌آید. با او که رساله‌ای در رابطه با حکم فقهی استفاده از کتب ضاله نگاشته است، درباره امکان تنقیح مناط از حکم حرمت کتب ضاله برای استدلال بر حرمت استفاده از بازی‌های آسیب‌زا گفت‌وگو کردیم. او تأکید داشت که کتب ضاله، همیشه و برای همگان حرام نیست. از طرفی، برای جلوگیری از ضلالت مردم، امروزه دیگر روش‌های سلبی و حاکمیتی جوابگو نیست.

خرید و فروش بازی‌های رایانه‌ای آسیب‌زا، حرام است

تصور عمومی بسیاری از اهالی فرهنگ، آسیب‌زا بودن تمام یا حداقل بخشی از بازی‌های رایانه‌ای برای کاربران است. درستی یا نادرستی این تصور، در خلال مطالب این مجله مورد بحث قرار می‌گیرد. موضوع مهم این است که برفرض ضرررسان بودن یک بازی رایانه‌ای، آیا قاعده لاضرر شامل آن شده و آثار ترتب آن، مانند بطلان خرید و فروش و… واقع می‌شود یا خیر؟ حجت‌الاسلام مرتضی جوادی آملی، علاوه بر مدیریت مؤسسه اسراء، از اساتید فقه حوزه علمیه قم است. با او در این رابطه هم‌سخن شدیم. او تأکید داشت که در موضوعاتی همچون بازی‌های رایانه‌ای، تنها باید به‌صورت علمی و بر اساس فقه جواهری سخن گفت.

انجام بازی رایانه‌ای در حد متعارف، اسراف نیست

شاید بتوان گفت بازی‌های رایانه‌ای و استفاده از آن‌ها، در میان اقشار مذهبی، عموماً منفور بوده و استفاده از آن‌ها، تضییع عمر شمرده می‌شود. استاد جعفر نجفی بستان اما نظر دیگری دارد. شاگرد آیات عظام میرزا هاشم آملی، سید محمد روحانی، وحید خراسانی، آقا تقی قمی، میرزا جواد تبریزی و سید کاظم حائری، انجام بازی‌های رایانه‌ای را مترادف با اسراف نمی‌داند. به باور این استاد درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، ملاک صدق اسراف، عقلایی نبودن و غیرمتعارف بودن مصرف است، نه چیزی دیگر. مطالب وی در این موضوعِ کمتر پرداخته‌شده فقه، خواندنی است.

بازی‌های رایانه‌ای و قاعده لاضرر

حجت‌الاسلام دکتر سید مهدی نریمانی، پژوهشگر فقه و استاد دانشگاه مفید، در این یادداشت، امکان تمسک به قاعده لاضرر را برای اثبات حرمت استفاده از بازی‌های رایانه‌ای آسیب‌زا و احیاناً حرمت خرید و فروش و ترویج و نشر آن‌ها بررسی می‌کند.

اسراف در بازی‌های رایانه‌ای

یکی از ادله‌ای که امکان تطبیق آن بر استفاده از بازی‌های رایانه‌ای وجود دارد، «اسراف و تبذیر» است. به این بیان که استفاده از این بازی‌های و صرف زمان و مال برای آن‌ها، نوعی اسراف بوده و حرام است. حجت‌الاسلام دکتر علی شریفی، استاد جامعه‌المصطفی‌العالمیه شهر قم، در این یادداشت، به امکان تطبیق حکم اسراف در وقت و مال بر استفاده از بازی‌های رایانه‌ای می‌پردازد.

آنچه در کتاب «فقهِ بازی‌های رایانه‌ای» خواهد آمد

محمود عبداللهی و عسکر درخشان‌دوست، با اینکه دروس سنتی حوزوی را به جِد ادامه داده و در درس خارج فقه استاد علیدوست حاضر می‌شوند، اما این‌همه باعث نشده تا از تطبیق فقه بر مسائل نوپیدای جامعه غافل شوند. این دو دانش‌پژوه حوزه علمیه قم، در حال اتمام نگارش کتابی هستند که به بررسی فقهی بازی‌های رایانه‌ای می‌پردازد. در زیر، یادداشت اختصاصی نویسندگان این کتاب را در رابطه با موضوعات مطرح شده در آن می‌خوانید.

کتب ضاله و بازی‌های رایانه‌ای

حجت‌الاسلام محمدرضا ملائی، پژوهشگر فقه و استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم، در این یادداشت به بررسی امکان تنقیح مناط از ادله حرمت استفاده از کتب ضاله برای استدلال بر حرمت بازی‌های رایانه‌ای آسیب‌زا می‌پردازد. او با طرح ادله حرمت استفاده از کتب ضاله، به این پرسش پاسخ می‌دهد که آیا اساساً «ضلال» و گمراهی در بازی‌های رایانه‌ای راه دارد؟

پرونده دوم: بخش «بررسی سند ملی بازی‌های رایانه‌ای»

یک جلد استفتاء راجع به بازی‌های رایانه‌ای داریم

دکتر بهروز مینایی، عضو هیئت‌مدیره بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای و مدیرعامل سابق این مرکز است. او با بیش از بیست سال سابقه در عرصه مدیریت بازی‌های رایانه‌ای، از پیشکسوتان این عرصه به شمار می‌آید. با او از تلاش‌های مرکز برای انطباق سیاست‌هایش در بازی‌های رایانه‌ای با مبانی فقهی پرسیدیم. او مرکز «اسرا» را مسئول هماهنگی قوانین و سیاست‌های بنیاد با مبانی فقهی می‌داند.

سند ملی بازیهای رایانه‌ای

شورای عالی فضای مجازی، در جلسه بیست و ششم پس از تشکیل (مورخ ۱۰/۳/۹۳)، سند ملی بازیهای رایانه‌ای را تحت عنوان «شناسنامه برنامه ملی بازیهای رایانه‌ای» به تصویب رساند تا مبنایی برای سیاست گذاری‌های آینده کشور در این حوزه باشد. این سند البته مورد نقد برخی صاحب نظران قرار گرفته که در ضمن سایر مطالب این مجله، بدان‌ها اشاره شده است. در زیر، متن سند که برای اولین باز منتشر می‌شود را ذکر می‌کنیم تا قضاوت در رابطه با صحت و سقم نقدهای وارد به آن، به صورت دقیق‌تری میسر گردد.

اگر بازی‌های رایانه‌ای باعث رشد فکر می‌شد، الان سه میلیارد متفکر داشتیم!

حجت‌الاسلام محمد کهوند، از فعالان فضای مجازی و مدیر مؤسسه مطالعات فضای مجازی، در این یادداشت شفاهی، به‌ نقد عملکرد حوزه‌های علمیه در عرصه فضای مجازی می‌پردازد.

وقتی بنیاد، نانش در ترویج یک بازی است، آن‌وقت جلویش را بگیرد؟!

حجت‌الاسلام محمد کهوند، سال‌هاست که دغدغه فضای مجازی و بازی‌های رایانه‌ای را دارد. او چند سال پیش، سند ملی فضای مجازی را نقد کرده بود. از او راجع به سند ملی بازی‌های رایانه‌ای پرسیدیم. او به دلیل عدم انتشار این سند، از آن مطلع نبود اما پس‌ازآنکه آن را در اختیار وی گذاشتیم، آن را مطالعه کرد و نکاتی را در نقد این سند بیان نمود. مدیر مؤسسه مطالعات فضای مجازی، در این یادداشت شفاهی، به بررسی سند ملی بازی‌های رایانه‌ای می‌پردازد.

فقها، پاسخی به درخواست‌های بنیاد نمی‌دهند!

یکی از دغدغه‌های حوزویان و فقه‌پژوهان، انطباق مبانی فقهی بر سیاست‌های ابلاغی از جانب بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای است. البته از آن‌سو، مسئولان بنیاد نیز این گله را از نهادهای حوزوی و پژوهشگران فقه دارند که چرا کمتر به مباحث فضای مجازی و به‌خصوص بازی‌های رایانه‌ای می‌پردازند. در این رابطه، با مهندس هادی اسکندری، مدیر فرهنگی بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای هم‌سخن شدیم. به نظر وی، بنیاد تلاش‌های زیادی برای استفاده از نظرات فقهی حوزه و مراجع تقلید صورت داده، ولی تاکنون پاسخ مناسبی از ناحیه ایشان دریافت نکرده است. او از سویی، هم از همکاری با نهادهای فقهی حوزوی برای سامان دادن فقهی به وضعیت بازی‌های رایانه‌ای ناامید شده است و از سویی دیگر، سیاست مدیریت فرهنگی بنیاد را، در سرمایه‌گذاری بر روی فرهنگ‌سازی عمومی در جامعه نسبت به بازی‌های رایانه‌ای می‌داند تا خود مردم نسبت به بازی‌های آسیب‌زا شناخت پیدا کرده و در مواجهه با این‌گونه بازی‌ها، واکنش مناسبی را از خود بروز دهند.

رئیس بنیاد باید فقیه باشد

حجت‌الاسلام محمد کهوند، سال‌هاست که دغدغه فضای مجازی و بازی‌های رایانه‌ای را دارد. او چند سال پیش، سند ملی فضای مجازی را نقد کرده بود. او که در زمره دلواپسان فضای مجازی به شمار می‌آید، چند سالی است که مؤسسه مطالعات فضای مجازی را تأسیس کرده و در آن به فعالیت در حوزه مورد علاقه خود می‌پردازد. آشنایی وی با بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای، او را به یکی از بهترین ناقدان این مرکز تبدیل کرده است. وی در این یادداشت شفاهی، نقدهایی جدی‌ به عملکرد بنیاد وارد می‌داند. نقدهای صریح وی که گاهی گزنده هم می‌شود، این یادداشت را خواندنی کرده است.

با بازی غیراخلاقی بر روی سی دی مقابله می‌شود، اما بر روی هارد نه!

دکتر هادی اسکندری، مدیر فرهنگی بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای است. با او از فعالیت‌های فرهنگی بنیاد و برنامه‌های مدیریت فرهنگی برای آینده پرسیدیم. او از تلاش‌های فرهنگی بنیاد گفت و اینکه با وجود خلأهای قانونی و همکاری نکردن نهادهای قضایی، عملاً مقابله با بازی‌هایی آسیب‌زا، راه به‌جایی نخواهد برد.

پرونده دوم: بخش «احکام جانبی بر بازی‌های مجازی»

قمار با کاربران کافر جایز است

برخی از بازی‌های رایانه‌ای مبتنی بر شرط‌‌‌بندی است و در برخی دیگر که این‌گونه نیست نیز امکان شرط‌بندی وجود دارد. آیت‌الله سید محمد حسینی زنجانی، استاد خارج فقه حوزه علمیه مشهد، در این گفت‌وگو شرط‌بندی و قمار در بازی‌های رایانه‌ای را بررسی کرده است. او قمار با رایانه و هم‌چنین با کاربران کافر را خارج از اطلاقات حرمت قمار دانسته و جایز می‌پندارد.

قمار با رایانه و کافر هم حرام است

حکم قمار در فتاوای فقها و نگاشته‌های فقهی مشخص است اما موضوعی که در سالیان اخیر رایج شده است، انجام بازی‌های رایانه‌ای به‌صورت قمار است. این نکته از آنجا جالب‌تر می‌شود که در بسیاری اوقات، بازی‌ها آنلاین بوده و طرف مقابل، کافر است. گاهی نیز طرف مقابل، خودِ رایانه است و قمار با شخصی حقیقی انجام نمی‌شود. با استاد سید حمید علوی آزیز، استاد سطوح عالی حوزه علمیه مشهد، در رابطه با حکم شیوه‌های جدید قمار، به گفت‌وگو پرداختیم. به باور معاون پیشین آموزش حوزه علمیه خراسان، در حرمت قمار، بین اینکه طرف مقابل، مسلمان باشد یا کافر یا رایانه، تفاوتی نیست.

قمار رایانه‌ای از نظر مراجع تقلید

بازی‌های رایانه‌ای انواع مختلفی دارند. برخی از این انواع یا اساساً قمار است و یا امکان قمار با آن وجود دارد. در این رابطه با استفتائات مختلفی از مراجع تقلید شده است که در برخی از آن‌ها، از خصوص قمار رایانه‌ای سؤال شده و در برخی دیگر، نکته عدم جواز در پاسخ مرجع تقلید، قماری بودن بازی عنوان گردیده است. در زیر، استفتائاتی را که در این رابطه صورت گرفته است، ذکر می‌کنیم.

اکانت مالیت دارد، ربطی هم به قمار ندارد!

آیت‌الله گرامی قمی، اگرچه سالیان سال است که در حوزه علمیه قم، به تدریس سطوح عالی می‌پردازد، اما در زمره فقهایی است که همواره سعی داشته در عین التزام به فقه جواهری، خود را از مسائل روز جامعه دور نگه ندارد. با این شاگرد امام خمینی، در رابطه با حکم فقهی خرید و فروش اکانت گفت‌وگو کردیم. به باور وی، اکانت مالیت داشته و خرید و فروش آن، به‌هیچ‌وجه شبهه قمار ندارد.

نگاه به تصاویر مستهجن بازی‌ها از نظر مراجع تقلید

برخی از بازی‌های رایانه‌ای مشتمل بر تصاویر مستهجن و خلاف عرف هستند. در رابطه با حکم نگاه به این تصاویر، استفتائاتی از مراجع تقلید صورت گرفته است. برخی از این استفتائات، در خصوص تصاویر مستهجن موجود در بازی‌های رایانه‌ای است و برخی دیگر، به صورت کلی، از حکم نگاه به تصاویر غیراخلاقی پرسیده شده است. در زیر، این استفتائات را در دو بخش مرور می‌کنیم.

ساخت بازی‌های مشتمل بر تصاویر مستهجن، جایز است!

استفاده از بازی‌های رایانه‌ای، در پاره‌ای اوقات، همراه با نگاه به تصاویر مستهجن است؛ بنابراین لازم است حکم استفاده از بازی‌های رایانه‌ای از این منظر نیز بررسی شود. این موضوع را با حجت‌الاسلام محمد باقری شاهرودی، استاد قدیمی سطوح عالی حوزه علمیه قم در میان گذاشتیم. او تلاش داشت تا این موضوع مستحدث را با مبانی سنتی فقه جواهری پاسخ گوید.

نگاه به تصاویر مستهجن، فی‌نفسه حرام نیست!

دغدغه بسیاری از خانواده‌ها نسبت به حضور فرزندانشان در فضای مجازی، ناشی از وجود تصاویر و فیلم‌های مستهجن در این فضا است. بازی‌های رایانه‌ای نیز از این قضیه مستثنا نبوده و برخی بازی‌های تولیدشده در خارج از کشور، مشتمل بر تصاویر مستهجن از بانوان است. حجت‌الاسلام علی شفیعی، مدیر گروه فقه کاربردی دفتر تبلیغات خراسان رضوی، در گفتگوی اختصاصی با اجتهاد، به بررسی فقهی مسئله نگاه کردن به تصاویر مستهجن بازی‌های رایانه‌ای می‌پردازد. عضو هیئت‌امنای مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر مشهد، معتقد است اگر به این مسئله با دید سنتی نگاه شود، پاسخ قطعاً، حرمت و عدم جواز است؛ اما نگرش جدید به مسئله، می‌تواند حکم فقهی آن را نیز تغییر دهد.

پرداخت‌های درون برنامه‌ای، اسراف نیست

سودآوری نسل جدید بازی‌های رایانه‌ای برای سازندگان آن‌ها، در بسیاری از موارد از طریق پرداخت‌های درون‌برنامه‌ای بازی‌ها است. وقتی دانلود خود بازی، رایگان است و سودی را برای سازنده به دنبال ندارد، یکی از مرسوم‌ترین راه‌های درآمدزایی از بازی‌ها، طراحی پرداخت درون‌برنامه‌ای در بازی‌هاست. از آن‌سو، در فتاوای برخی فقها، این پرداخت‌ها نادرست انگاشته شده است. در این رابطه، با حجت‌الاسلام علی رحمانی، استاد حوزه و مدیر مرکز آخوند خراسانی دفتر تبلیغات حوزه علمیه مشهد، گفت‌وگو کردیم. او تلاش داشت تا ماهیت دقیق عناوین فقهی منطبق بر پرداخت‌های درون‌برنامه‌ای را روشن سازد تا حکم مسئله با دقت بیشتری بیان شود.

زوایای فقهی خرید و فروش اکانت

با گسترش بازی‌های آنلاین و شناسایی کاربران از طریق اکانت، بازاری به نام خرید و فروش اکانت به راه افتاد. اوج این بازار در رابطه با بازی “کلش‌آف‌کلنز” بود که بخش مهمی از گردش مالی خرید و فروش اکانت‌ها را به خود اختصاص داد. حجت‌الاسلام سید محمدحسین نبوی، پژوهشگر و دانش‌پژوه مرکز فقهی ائمه اطهار قم، در این یادداشت تلاش دارد تا زوایای مختلف خرید و فروش اکانت را به لحاظ فقهی بررسی کند.

معاملات درون بازی‌های مجازی

مرتضی وصالی ناصح، عضو گروه حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، در «اولین کنفرانس ملی بازی‌های رایانه‌ای، فرصت‌ها و چالش‌ها» که در بهمن ماه ۱۳۹۴ و به میزبانی دانشگاه اصفهان برگزار شد، مقاله‌ای تحت عنوان «ابعاد فقهی و حقوقی بازی‌های مجازی» ارائه داد. در زیر به بخش‌هایی از این مقاله که پرداخت‌های درون برنامه‌ای در بازی‌های مجازی را بررسی می‌کند اشاره می‌شود.

اگر پرداخت درون‌برنامه‌ای حرام باشد، پس اجاره سالن فوتبال هم حرام است!

پرداخت‌های درون برنامه‌ای بازی‌های رایانه‌ای، در فتاوای برخی فقهای معاصر، حرام شمرده ‌شده است. حجت‌الاسلام محمد قاضی‌زاده، مسئول سابق آموزش مرکز فقهی ائمه اطهار اما آن را حرام نمی‌داند. دانش‌آموخته درس آیات تبریزی و روحانی، صرف هزینه برای بازی‌های رایانه‌ای را از طریق پرداخت درون برنامه‌ای همانند صرف هزینه برای انجام بازی‌های فیزیکی بلااشکال می‌داند.

چند نکته فقهی درباره قمار

استاد محمدتقی شهیدی، شاگرد مبرز مرحوم آیت‌الله میرزا جواد تبریزی، سال‌هاست که یکی از مهم‌ترین کرسی‌های تدریس خارج فقه حوزه علمیه قم را در اختیار دارد. عضو هیئت استفتاء آیت‌الله سیستانی، در خلال مباحث مکاسب محرمه که در سال تحصیلی ۹۵-۹۶ تدریس کردند، به بحث لهو پرداختند. در زیر، بخش‌هایی از گفته‌های ایشان در این رابطه می‌آید. ایشان در این مختصر، اقسام قمار را مطرح کرده و ادله هر یک را به‌صورت مختصر بررسی می‌کنند.

قمار رایانه‌ای

استاد ابوالقاسم علیدوست، فقه‌پژوه و استاد قدیمی خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، در درس خارج مکاسب محرمه خود در سال تحصیلی ۹۴-۹۵، به مناسبت بحث قمار، مسئله قمار با رایانه را نیز بررسی نمودند. در زیر خلاصه‌ای از مطالب مطرح‌شده توسط ایشان می‌آید.

پرونده دوم: بخش «وظیفه حکومت اسلامی»

«پاندای کونگ‌فو کار»، یک الگوی مدیریتی است

فقه حکومتی از مباحث نوپیدای جامعه فقهی شیعی است. در میان دانشیان فقه، تنها عده کمی به‌صورت جدی، در این موضوع به تدریس و پژوهش می‌پردازند. یکی از این افراد، حجت‌الاسلام سید صمصام‌الدین قوامی شاگرد مرجع فقید آیت‌الله فاضل لنکرانی است. با مدیر بنیاد فقهی مدیریت اسلامی و امام‌جمعه پردیسان قم، در رابطه با وظیفه حکومت اسلامی در خصوص بازی‌های رایانه‌ای به گفت‌وگو نشستیم. این استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم معتقد است حاکم اسلامی باید به‌صورت جدی با محتواهای مجرمانه برخورد کند اما پیش از آن باید برای سیاست‌گذاری در عرصه بازی‌های رایانه‌ای، برنامه داشته باشد. او بازی‌های رایانه‌ای را از نان شب واجب‌تر می‌داند!

پرونده دوم: بخش «بررسی فقهی چند بازی رایانه‌ای»

غارت قبائل (کِلَن‌ها)، موجب ضمان نیست!

استاد ابوالقاسم علیدوست، نویسنده و استاد درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، در ضمن تدریس خارج مکاسب محرمه در سال تحصیلی ۹۴-۹۵، وقتی به بحث قمار رسیدند، به مناسبت این بحث، از برخی مصادیق آن نیز سخن گفتند که یکی از آن‌ها، بازی کلش آو کلنز بود. مطالب ایشان راجع به این بازی، بسیار مفصل بود که در زیر، خلاصه‌ای از آن می‌آید.

نظرات فقهاء درباره بازی “کلش آو کلنز”

ورود بازی “کلش آو کلنز” به عرصه بازی‌های رایانه‌ای، از ابتدا با جنجال همراه بود؛ چه از جهت رشد سریع این بازی و محبوبیت فزاینده آن در میان کاربران و چه از جهت نظرات فقهی مختلفی که در رابطه با اصل بازی و مسئله‌ای به نام «خرید و فروش اکانت» داده می‌شد. در زیر، به نظرات مراجع تقلید در رابطه با اصل استفاده از این بازی و هم‌چنین حکم خریدوفروش اکانت اشاره می‌شود.

همه‌چیز درباره «پوکمون گو» (Pokémon Go)

«پوکِمون گو» یا پوکی‌مان گو (انگلیسی: Pokémon Go) یک بازی ویدئویی در سبک واقعیت افزوده است که توسط شرکت آمریکایی نیانتیک (به انگلیسی: Niantic) و در سال ۲۰۱۶ و در پلتفرم‌های آی‌اواس و اندروید منتشر شده است. شرکت نیانتیک این بازی را با همکاری شرکت شناخته‌شده نینتندو (به انگلیسی: Nintendo) ژاپن طراحی کرده است.

بازی‌های آموزش احکام، تجاری‌سازی نشده است

تولید بازی‌های آموزش احکام در ایران، تقریباً در حد صفر است. حجت‌الاسلام حبیب داستانی بِنیسی، تجاری‌ نشدن بازی‌های رایانه‌ای را مهم‌ترین دلیل این امر می‌انگارد. این فعال عرصه بازی‌های رایانه‌ای، سیستم توزیع بازی‌های رایانه‌ای در ایران را در حد «فلج» می‌داند. داستانی بنیسی، در گفت‌وگوی اختصاصی با اجتهاد، وضعیت تولید بازی‌های آموزش احکام را بررسی می‌کند.

باید به‌جای منبر رفتن، بازی بسازیم

تولید بازی‌های آموزشی در دنیا، سابقه زیادی دارد اما این صنعت در ایران نوپاست. در این میان، در حوزه معارف مذهبی، می‌توان از طریق طراحی بازی‌های رایانه‌ای آموزشی، احکام و اعتقادات را به کودکان و نوجوانان آموزش داد. در این رابطه با سید محسن میرمرشدی، طلبه درس خارج، مهندس، گرافیست و طراح بازی‌های رایانه‌ای گفت‌وگو کردیم. موضوع گفت‌وگو با او، بررسی بازی‌های آموزش احکام بود اما بحث به بررسی کلی بازی‌های رایانه‌ای آموزشی کشید. او معتقد است تا زمانی که نهادهای دینی ما مشکل خود را با فضای مجازی و بازی حل نکنند، در حیطه بازی احکام و یا بازی‌های مذهبی پیشرفت نخواهیم کرد.

عرصه‌های فقهی بازی «پوکمون‌ گو» (Pokémon GO)

حجت‌الاسلام حسین ادبی، پژوهشگر و مدرس حوزه علمیه خراسان، از فعالان فرهنگی و مرتبطان با نسل جوان جامعه است. او همچنین سال‌هاست که به آسیب‌شناسی بازی‌های رایانه‌ای، به عنوان یکی از بازیگران مهم عرصه فرهنگ امروز می‌پردازد. وی در این یادداشت، تلاش دارد تا بازی «پوکمون‌ گو» (Pokémon GO) را که از مهم‌ترین بازی‌های رایانه‌ای سال‌های اخیر است، از منظر فقه، بررسی کند.

همه‌چیز درباره سیمز (The Sims)

سیمز (The Sims) یکی از پرفروش‌ترین بازی‌های تاریخ بوده و سبک آن شبیه‌سازی زندگی انسان است. نام The Sims، اشاره به افرادی است که در بازی زندگی می‌کنند و خود این کلمه مخفف کلمه انگلیسی The Simulations به معنای شبیه‌سازی (مجازی) است. این بازی، یکی از پرطرفدارترین و زیباترین بازی‌های استراتژیک مبتنی بر مدیریت کارهای خانه، برای کنسول‌های مختلف و دستگاه‌های موبایل هست که در طول سال‌ها، توانسته میلیون‌ها کاربر را به خود سرگرم سازد.

سیمز؛ هجوم نرم به سبک زندگی اسلامی

حجت‌الاسلام حسین ادبی، در یادداشت دیگری آسیب‌هایی را که بازی سیمز، به سبک زندگی اسلامی وارد می‌کند، بررسی می‌کند.

چرا نباید به سراغ سیمز رفت؟

محمدصادق افشارپور، کارشناس بازی‌های رایانه‌ای پلیس فتا، در این یادداشت که در سایت پلیس فتا منتشر شده است، به آسیب‌هایی که کاربران سیمز در معرض آن هستند، اشاره می‌کند. او تلاش کرده است تا آسیب‌های این بازی شبیه‌ساز را از جنبه های مختلف روان‌شناختی، اقتصادی، مذهبی و سبک زندگی بررسی کند.

باید سیمز اسلامی را بسازیم

بازی‌های شبیه‌ساز، یکی از مهم‌ترین ژانرها در بازی‌های رایانه‌ای هستند. شاید بتوان پرچم‌دار این ژانر از بازی‌ها را بازی «سیمز» دانست. حال و هوای این بازی و نقدهای وارد به آن را با حجت‌الاسلام سید محسن میرمرشدی، کارشناس و فعال در حوزه گرافیک کامپیوتری، پویانمایی، فیلم‌سازی و نرم‌افزارها در میان گذاشتیم. فارغ‌التحصیل مؤسسه امام خمینی، در این گفت‌وگو علاوه بر بیان آسیب‌های سیمز، به نقشی که بازی‌های شبیه‌ساز در آموزش، تعمیق باورهای مذهبی و معرفی تاریخ یک کشور دارند، می‌پردازد.

پرونده دوم: بخش «گزارش فعالیت‌ها»

زمانی بازی می‌ساختیم که مسئولان فرق بازی رایانه‌ای و خمیربازی را نمی‌دانستند!

حجت‌الاسلام حبیب داستانی بنیسی، پیش از ورود به حوزه علمیه، تلاش فراوانی برای یادگیری دانش‌های رایانه‌ای از قبیل برنامه‌نویسی انجام داد. او پس از ورود به حوزه، هم‌زمان با تحصیل، با همراهی دوستانش، شرکت رسانه‌گستر بنیسی را بنیان نهاد که ده سال بعد به ثبت رسمی رسید. در طول این سال‌ها، این شرکت با تولید ده‌ها بازی رایانه‌ای و کسب جوایز مختلف از جشنواره‌های حوزوی و رایانه‌ای، به موفقیت‌های فراوانی دست‌ یافته است. این دانش‌پژوه ۳۴ ساله دوره خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، معتقد است شرکت او رسمی‌ترین مجموعه تولید بازی‌های دیجیتالی ارزشی در کشور و حتی در جهان است. با او در رابطه با فعالیت‌های مؤسسه رسانه‌گستر بنیسی و برنامه‌هایش برای آینده به گفت‌وشنود پرداختیم.

برای ۲۳ میلیون «گیمر» ایرانی کار می‌کنیم

دفتر مطالعات فضای مجازی انقلاب اسلامی، چند سالی است به پژوهش در رابطه با موضوع‌شناسی و آسیب‌شناسی فضای مجازی و بازی‌های رایانه‌ای پرداخته است. حجت‌الاسلام کهوند، مدیر پژوهش این مرکز، در گفت‌وگوی اختصاصی با شبکه اجتهاد، از فعالیت‌ها، اهداف و مشکلات پیش روی این دفتر گفت. وی خاطرنشان کرد: بعد از موضوع‌شناسی و بیان آسیب‌ها و راهکارها، اگر مسئولان وارد عمل نشوند، خود ما وارد عمل شده و مطالبه‌گری می‌کنیم.

مشاهده کنید: پرونده اول «فقه و بازی‌های مجازی»

مشاهده کنید پرونده دوم «فقه و بازی‌های مجازی»