شبکه اجتهاد: ۱۴ خرداد ماه ۱۳۶۸ خبری همه ملت ایران را شوکه کرد و آن فوت امام خمینی(ره)  بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی بود. اعضای مجلس خبرگان رهبری که وظیفه انتخاب رهبر را دارند به تهران فراخوانده می‌شوند. در جلسه صبح وصیت‌نامه امام که به خبرگان امانت سپرده شده بود، قرائت می‌شود و در جلسه عصر صحبت بر سر انتخاب فردی یا شورایی بودن رهبری است که در نهایت نیز به فردی بودن به اجماع می‌رسند و حالا فیلم تازه منتشرشده‌ای از جلسه تاریخی مجلس خبرگان رهبری در کانال‌های خبری پخش شده است که دست مایه برخی عناصر ضدانقلاب و ضدولایت فقیه شده است.

برخلاف شبهات این روزها، این مساله آن زمان به هیچ‌وجه مخفی نبوده و اعلام می‌شود. ابتدای مردادماه، همزمان با انتخابات ریاست‌جمهوری، اصلاح قانون اساسی نیز به رفراندوم گذاشته می‌گردد و با بیش از ۹۷درصد آراء توسط مردم تأیید می‌شود. چند روز پس از انتخابات و رسمیت یافتن قانون جدید و حذف «مرجعیت» از شروط رهبری، خبرگان مجدداً تشکیل جلسه می‌دهند و در رأی‌گیری مجدد، رهبری آیت‌الله خامنه‌ای با اکثریت قریب به اتفاق آراء به تصویب می‌رسد. صحبت‌های آیت‌الله مشکینی در این باره ۱۶ مردادماه تیتر روزنامه‌های کشور می‌شود.

بازخوانی نخستین جلسه خبرگان پس از ارتحال حضرت امام (ره) به روایت آیت‌الله مجتهد شبستری

آیت‌الله مجتهد شبستری که از اعضای خبرگان کنونی است با حضور در یک برنامه تلویزیونی به مباحث مختلف انتخاب رهبری می‌پردازد که در متن زیر اظهارات وی به‌صورت پرسش و پاسخ منتشر شده است.

بحث شرط مرجعیت برای انتخاب رهبری چه بود؟

آیت‌الله شبستری: در قانون اساسی سال ۵۸ نوشته شده بود که وظیفه خبرگان این است که از بین مراجع رهبر را انتخاب کنند.

اما بعداً، هم امام راحل و هم بزرگان به این نتیجه رسیدند که شاید با مشکل روبه‌رو شویم که بخواهیم فرد رهبر یا شورای رهبری را تنها از میان مراجع انتخاب کنیم.

بنابراین قرار شد در بازنگری قانون اساسی (در تیرماه سال ۶۸) این مساله مورد بازنگری قرار بگیرد که در کمیسیون ویژه خبرگان رهبری نیز این موضوع بررسی و اعضا بر حذف مرجعیت رهبری و همچنین شورایی بودن رهبری رأی دادند.

لذا آن زمانی که در ایام ارتحال امام شورا تشکیل شد هنوز این موضوع به رفراندوم گذاشته نشده بود، یعنی در کمیسیون بررسی، بازنگری این مساله تصویب شده که این مرجعیت حذف شود.

اما گفتیم چون بناست در رفراندوم قانون اساسی به تصویب برسد مساله موقت مطرح شد.

بنابراین در حال حیات امام هم نظر امام این بود که مرجعیت حذف شود یعنی مرجعیت بالفعل و گرنه مرجعیت بالقوه در هر فقیهی وجود دارد؛ بنابراین مرجعیت حذف و قرار شد یکی از فقها عهده دار رهبری شود که در مجلس خبرگان تصویب شد و به فرد رسیدند.

فاکتوری که اثر گذاشت روی خبرگان، نامه‌ای بود که از امام(ره)  نسبت به حذف مرجعیت رسیده بود به این مجلس و توسط آیت‌الله امینی قرائت شد. در این باره اشاره‌ای داشته باشید.

آیت‌الله شبستری: جای تردید در فقاهت ایشان نیست و بزرگان آن را تأیید می‌کردند و الان هم فکر کنم که ایشان مقلدش اگر بیشتر از مراجع نباشد، کمتر نیست. افرادی که پای درس ایشان حاضر می‌شوند از علمای برجسته و فضلا هستند و عنوان می‌کنند که ایشان در مسائل فقاهت تسلط کاملی دارند. مرجع بالفعل هستند و هم رهبر و هم مرجع اکثریت مردم انقلابی کشور.

تغییراتی در کلیات قانون لازم بود و بیست و چند نفر آن را بازبینی کردند. موقع ارتحال حضرت امام در کمیسیون این تغییرات انجام گرفته بود و همه پرسی انجام نگرفته بود که در خرداد ماه که امام فوت کردند در تیرماه این امر انجام گرفت. در آنجا رهبر تعیین شد و قید موقت برای این بود که رفراندوم انجام گیرد و مجلس خبرگان با رأی بیشتر در باره رهبری با اکثریت قاطع رأی مثبت دادند و موقت بودن هم منتفی و رهبر دائم شد.

درباره شورایی بودن رهبری توضیحی بدهید.

آیت‌الله شبستری: درباره شورایی بودن موافقان و مخالفان صحبت کردند و قبل از ظهر آن روز جلسه در همین باره بود و منحصر به فردی بودن رهبری مورد نظر قرار گرفت و این مهم شد. بعضی‌ها مثل نام آیت‌الله گلپایگانی را به میان آوردند و برخی پیشنهاد می‌کردند که یکی از مراجع مثل گلپایگانی ولی فقیه باشد و نیابت دهد به یکی از اعضا و جوانتر که ایشان امور مملکت را اداره کنند، ولی با توجه به اینکه معلوم نبود نتیجه مطلوبی داشته باشد، از نظر علمی و زهد و تقوا مسلم ولی شرط دیگری مثل مدیریت و شجاعت هم لازم بود در اداره کشور؛ بنابراین از طرفی هم چراغ سبزی از طرف امام(ره)  شنیده شده بود که لازم باشد آن را ارجاع می‌دهم. من شنیده بودم که امام در دو سه مورد درباره آیت‌الله خامنه‌ای اظهار نظر برای رهبری داشتند. کی؛ زمان عزل آقای منتظری، خدمت امام بودیم و ایشان عنوان کردند که با بودن آقا سید علی با مشکلی روبه‌رو نخواهید بود. مورد دیگر هم در کُره تشریف برده بودند و در کنفرانسی سخنرانی می‌کردند و تلویزیون پخش می‌کرد و امام هم تماشا می‌کردند واحمد آقا می‌گوید که آقای خامنه‌ای خوب سخنرانی می‌کند و امام آنجا عنوان کردند که آقای خامنه‌ای برای رهبری گزینه مناسبی است.

در بحث شورایی بودن گفتم اگر بشود مذاکرات را پیش بکشید و به مصداق برسیم و این مطلب را از امام شنیدیم که از توصیه امام مطلع هستید. آقای خرم آبادی طاهری منشی جلسه به من عنوان کردند که آقای رفسنجانی می‌گوید شورایی تمام شود و بعد مصداق را عنوان کنیم و بحث‌های دیگر مطرح شد و با صدای بلند گفتم، یادداشتی دادم که شهادت بدهید که امام درباره رهبری چیزهایی فرمودند. آیت‌الله‌هاشمی رفسنجانی عنوان کرد: شهادتی دارم که می‌توانم بگویم یا نه؟ اعضا گفتند عنوان کنید و این موضوع را آقای رفسنجانی مطرح کرد.

اگر توصیه امام هم نبود، باز هم فرد اصلح ایشان بود ولی در کثرت آرا بی تأثیر نبود والا شایسته‌ترین فرد همین بود.

مبنای مخالفت رهبر انقلاب با این سمت چه بود؟

آیت‌الله شبستری: از نظر پیشوایان دینی چیز خیلی مطلوبی نیست. بعد از قتل عثمان که به امام علی؟ع؟ می‌گویند برای خلافت دعوتت می‌کنیم، ایشان می‌فرماید مرا رها کنید و سراغ دیگر بروید. دنیای شما در نظر من به مثابه آب دهن بزی ارزشی ندارد.

مساله دیگر تواضع است؛ اولیای دین به ما دستور دادند که خودتان را در مرتبه بالا نبینید.

اولیای دین خودشان را در برابر عظمت پروردگار کوچک می‌دیدند .سیره بزرگان مراجع اینچنین بودکه مسوولیت بالایی را بپذیرند. مقام معظم رهبری شکست نفسی و تواضع فرمودند در این باره.

من حاضر نبودم این مسوولیت را بپذیرم ولی حالا که این را به من واگذار کردند این را با اقتدار و همان طور که خدای متعال از انبیاء انتظار داشت، مصداق آن خواهم بود. به فضل پروردگار، بعد از این انتخاب در این سه دهه هر روز شاهد این معنا هستیم که ایشان با اقتدار کامل و با مدیریت این مسوولیت را پیش می‌برند وخدا را شاکریم به خاطر این موهبت در جهان اسلام.

مراجع بزرگی مثل گلپایگانی و اراکی هم بودند؛ مواجهه آنها با رهبری چگونه بود؟

آیت‌الله شبستری: آقای بهاالدینی و اغلب مراجع گذشته و فضلا به ایشان تبریک گفتند و اظهار علاقه کردند و روابط حسنه داشتند و آقا وقتی به قم می‌روند به دیدن آن‌ها می‌روند و راجع به اظهارات آیت‌الله مؤمن و شاهرودی هم که عنوان شد، راجع به رهبری و مرجعیت ایشان تردیدی ندارند و إن شا الله همه از وجود ایشان بهره مند باشند.

حالا نوار تازه‌منتشرشده جلسه خبرگان هرچند اسرار سری نداشته اما دستاویز برخی قرار گرفت تا چند روزی بر مبنای آن گزارش‌هایی بنویسند که تا پیش از این بسیاری از آنها گفته شده بود. سطح اطلاعات برخی رسانه‌های بیرون از مرز از جمله «بی بی سی» فارسی نیز درباره جلسه تاریخی خبرگان به‌حدی است که تا پیش از این نمی‌دانستند آیت‌الله مشکینی در این جلسه حضور داشته یا خیر؛ حال آنکه با انتشار این فیلم مشخص شد مرحوم مشکینی در صدر مجلس نشسته است.

در حقانیت انتخاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به رهبری انقلاب و تواضع ایشان همین بس که عطاءالله مهاجرانی که مدتی است جلای وطن کرده، در واکنش به برخی خارج‌نشینان که عداوت‌ورزی صرف، «درست‌بینی» آنان را ناممکن ساخته است می‌گوید: «این ویژگی‌ای که فردی پای بر نفس خویش می‌گذارد و خود را کوچک می‌شمرد، توانایی و بزرگی است. »

آیت‌الله خامنه‌ای علاوه بر این در سندی که محتملاً برای شکستن شخصیت وی منتشر می‌شود قانون‌گرایی سختگیرانه‌ای را در مورد خود (و نه در مورد دیگران) به نمایش می‌گذارد.

وی تأکید می‌کند هنوز بازنگری در قانون اساسی که در ارتباط با رهبر شرط«مرجعیت» را به «اجتهاد» تغییر می‌دهد به رفراندوم گذاشته نشده است، اما هیأت رییسه خبرگان با تأکید بر نامه امام به شورای بازنگری قانون اساسی در این زمینه این انتخاب را موقتی اعلام می‌دارد تا بعد از به رأی مردم گذاشته شدن بازنگری، انتخاب دائمی صورت گیرد؛ لذا در مردادماه اجلاس فوق‌العاده خبرگان بعد از برگزاری رفراندوم رأی به رهبری دائمی آیت‌الله خامنه‌ای می‌دهد.

در پایان باید به تلخی اذعان داشت اگر برخی همزمان با هجمه گسترده به ایران به زعم خویش سندی را برای به زیر سؤال بردن رهبری منتشر نمی‌ساختند، جامعه محروم مانده از اسناد، تا این میزان بر تسلط رهبری بر هوای نفس خویش- که قدرتی فوق‌العاده را به نمایش می‌گذارد- نزدیک نمی‌شد. صبح نو