پیشرفت فطری است و در نهاد بشر به ودیعه نهاده شده است و رسیدن به نتیجه نیازمند پاسخ به این سؤالات است که اولاً، پیشرفت مطلوب چیست؟ ثانیاً آیا بشر قادر است بدون راهنمایی‌های ادیان الهی به پیشرفت مورد نظر خویش دست یابد؟ ثالثاً: دین چه اهدف و راهبردهایی را برای دست‌یابی به پیشرفت برای بشر معرفی می‌کند؟

به گزارش خبرنگار اجتهاد، به همت مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی و مرکز پژوهش کاربردی اقتصادی اجتماعی قدر، اولین کرسی ترویجی «اهداف و راهبردهای پیشرفت فرهنگی ـ اجتماعی» از سلسله نشست‌های الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در تالار اندیشه موسسه امام خمینی و باحضور جمعی از اساتید، فضلاء و دانش‌پژوهان حوزوی و دانشگاهی برگزار شد.

بنابراین گزارش، در این نشست که با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین حسن یوسف‌زاده همراه بود، حجج‌الاسلام سید محمدکاظم رجایی و ابراهیمی‌فر به عنوان ناقد حضور داشتند.

حسن یوسف‌زاده عضو هیئت علمی جامعه‌المصطفی العالمیه و پژوهشگر مرکز کاربردی اقتصادی اجتماعی قدر در ابتدا با بیان اهمیت مباحث فرهنگی و اجتماعی در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، گفت: مباحث فرهنگی اجتماعی بر دیگر عرصه‌ها تقدم دارد به گونه‌ای که می‌توان جامعه اسلامی را یک جامعه فرهنگی دانست.

وی پرسش‌های اساسی در علوم اجتماعی را شکل‌گیری جوامع، چگونگی استمرار حیات اجتماعی و چیستی و چگونگی حیات اجتماعی مطلوب دانست و افزود: دو سؤال اساسی اول یعنی شکل‌گیری جوامع و چگونگی استمرار حیات اجتماعی در عین اینکه اساسی هستند، در مقایسه با سؤال سوم از اهمیت کمتری برخوردارند؛ چرا که شکل‌گیری جوامع تحت عنوان فلسفه اجتماع از آن یاد می‌شود و معظم آثار علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی درباره پاسخ به سؤال دوم نگارش یافته است. اما سؤال سوم که از اهمیت بالایی برخوردار است به دلیل اینکه ارزشی است و از یافته‌های علوم اجتماعی فراتر است، پاسخ‌گویی به آن را برای دانشمندان علم اجتماع دشوار نموده و از نزدیک شدن به آن خودداری نموده اند. اما الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت به جهت غنای معرفتی آن، در حقیقت پاسخ به همین سؤال است و از همینجا اهمیت الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت روشن می‌شود.

پژوهشگر مرکز پژوهش کاربردی، قدر تفاوت توسعه و پیشرفت را در نوع حرکت آن‌ها دانست و بیان داشت: حرکت توسعه، عرضی است اما پیشرفت حرکتش طولی و درهمه جهات است. تفاوت دیگر بین توسعه و پیشرفت در این است که در توسعه هدف پیشرفت، خود انسان است و در پیشرفت مقصود رسیدن به قرب الهی و مقام خلافت الهی است.

استاد حوزه و دانشگاه مؤلفه‌های پاسخ به سؤال سوم را شناخت چیستی حیات مطلوب و چگونگی رسیدن به پیشرفت برشمرد و بیان کرد: بدون شناخت مقصد، پیشرفت معنا ندارد بر این اساس در قرآن کریم مقصد پیشرفت انسان با عنوان «حیات طیبه» و در آثار اندیشمندان دینی و فلاسفه اسلامی با عباراتی نظیر جامعه آرمانی و مدینه فاضله بیان شده است.

یوسف‌زاده چگونگی رسیدن به پیشرفت را در گرو دریافت درست از اهداف و راهبردها (اصول راهبردی) پیشرفت دانست و افزود: اهداف یا آرمان به دو صورت قابل ترسیم است: هدف غایی: مبنایی‌ترین ارزش‌های فرازمانی، فرامکانی، فراعرصه‌ای، الهام‌بخش، جهت‌دهنده، هدایت‌کننده و راهبری‌کنندۀ تحول تکاملیِ انسان(خلیفه اللهی، عبودیت) و جامعه (حیات طیبه، حیات معقول) است. اهداف میانی: ارزش‌های فرازمانی، فرامکانی، فراعرصه‌ای، قابل اندازه‌گیری در طول زمان و در مکان‌های گوناگون(عدالت، امنیت، سلامت) که به‌صورت نظام آرمان‌ها قابل ترسیم است.

وی در ادامه با تشریح این مسأله که پیشرفت فطری است و در نهاد بشر به ودیعه نهاده شده است رسیدن به نتیجه را نیازمند پاسخ به سؤالات تحقیقی دانست: اولاً، پیشرفت مطلوب چیست؟ ثانیاً آیا بشر قادر است بدون راهنمایی‌های ادیان الهی به پیشرفت مورد نظر خویش دست یابد؟ ثالثاً: دین چه اهدف و راهبردهایی را برای دست‌یابی به پیشرفت برای بشر معرفی می‌کند؟

عضو هیئت علمی جامعه المصطفی ادامه داد: دشواری قضاوت نهایی در خصوص مسائل فوق این است که کدام مفهوم در جایگاه هدف و کدام در جایگاه راهبرد قرار دارد مثلاً «نظم و انضباط»، «عقلانیت»، «جمعیت بهینه» در شمار اهداف میانی قرار دارند لکن برخی از مفاهیم من‌جمله،‌ «آزادی»، «امنیت»، «سلامت» «عدالت»، آشکارا کارکردی دوگانه دارند؛ به این معنی که هم به‌مثابه هدف و هم به‌مثابه راهبرد برای پیشرفت به‌شمار می‌روند.

یوسف‌زاده در ادامه تشریح کرد: از ۳۳ راهبرد قرآنی فرهنگی اجتماعی، ۸ مورد از آن به صورت زیر در دو نظام‌واره زیر قرار می‌گیرند که لازم است به صورت شبکه‌ای مورد بحث و مداقه قرار بگیرند. بر این اساس عدالت، آزادی و امنیت در ارتباط با سلامت، نظم و انضباط اجتماعی، عقلانیت، جامعه‌پذیری و جمعیت بهینه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

در پایان اساتید ناقد حجج‌اسلام والمسلمین دکتر سید محمدکاظم رجایی و دکتر ابراهیم‌پور اعضاء هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ضمن تشکر از ایده‌پرداز محترم که زمینه گفت و گوی علمی را فراهم کردند، در نقد ایده مطرح شده نکاتی چند را مطرح کردند و همچنین تعدادی از اساتید و فضلاء حاضر در جلسه به ارائه نقطه نظرات خود پرداختند.