سلسله نشست‌های «نقد و بررسی ایده‌های بدیل در حوزه تقریب مذاهب» به همت اندیشکده مرصاد و با همکاری مجمع جهانی تقریب مذاهب با حضور کارشناسان در محل پژوهشگاه مطالعات تقریبی قم برگزار شد.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، در اولین نشست، آقایان محمدعلی میرزایی و محسن حسام مظاهری به ارائه نظریات خود پرداخته و آقایان دکتر مهدی فرمانیان و دکتر امداد توران نظریات آنان را نقد و بررسی کردند.
حجت‌الاسلام محمدعلی میرزایی در این نشست با بیان اینکه باید با اتخاذ رویکردی تمدنی «اتحاد جهان اسلام» را جایگزین ایده «تقریب مذاهب» کنیم، روندهای جاری در حوزه تقریب مذاهب را ناقص و ناکارآمد دانست.
وی نبود نگاه تمدنی را مهمترین آسیب فعالیت‌های تقریبی دانسته و گفت: یک تقلیل نگاه اتفاق افتاد. عنوان وحدت جهان اسلام یک عنوان تمدن ساز است. عنوان تقریب مذاهب یک عنوان ایدئولوژیکی است. یعنی عنوانی مرتبط با باورهای ایدئولوژیکی مردم است. انتقال از وحدت جهان اسلام به تقارب مذهبی یک انتقال فروکاهنده است. ما باید با تقریب مذاهب شروع می‌کردیم و به وحدت جهان اسلام می‌رسیدیم اما ما با وحدت شروع کردیم و به تقریب رسیدیم آن هم تقریب مذاهب.
میرزای ادامه داد: از تقریب مذاهب نمی‌شود به وحدت مذاهب رسید. نمی‌شود به اتحاد مذاهب رسید. از اتحاد مذاهب و بلکه وحدت مذاهب هم نمی‌شود به تمدن رسید، به امت رسید. به تعبیر روشن تر نزدیک شدن مذاهب لزوما به معنای تحقق امت نیست. مذاهب یکی هم که بشوند باز هم لزوما امت تشکیل نمی‌شود.
وی افزود: البته همین رویکردهای معیوب در حوزه تقریب مذاهب بدون فایده نبوده و اگر چنین برنامه‌هایی پیگیری نمی‌شد اوضاع ما در جهان اسلام بدتر از اوضاع امروز بود.
ایده «تعایش» را به جای «وحدت» پیشنهاد می‌دهم
در ادامه این نشست دکتر محسن حسام مظاهری به بیان نظریه خود پرداخت. وی با بیان اینکه من ایده «تعایش» را به جای «وحدت» پیشنهاد می‌دهم، گفت: خاستگاه آرمان وحدت با ایده‌ی تعایش متفاوت از هم است. این نیست که ما از خاستگاه مذهبی برسیم به تعایش. نه واقعیت قضیه این است که الگوی تعایش یک الگوی سکولار است. نباید ابایی از گفتن این داشته باشیم. به همین دلیل حکومت دینی حتی اگر بخواهد هم نمیتواند الگوی تعایش را اجرا کند. چون حکومت دینی، پروژه دینی دارد.
وی افزود: ایده تعایش ایده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای واقع بینانه است در برابر شعار ایده آلی وحدت. راه حل مسئله شیعه و سنی را باید در جامعه جستجو کرد. یعنی باید در حوزه‌های عرفی که حساسیت‌های عقیدتی ندارد و دوطرف منافع مشترکی دارند، همفکری کرد.
مظاهری همچنین گفت: به جای تمرکز بر اشتراکات مذهبی، باید بر فرصت‌ها و تهدیدهای مشترک اجتماعی انگشت نهاد. به جای روحانیون دوطرف، سایر نخبگان باید به میدان گفتگو با یکدیگر وارد شوند.
در ادامه این نشست دکتر مهدی فرمانیان و دکتر امداد توران به نقد و بررسی این نظریات پرداختند.
نظریه «امتناع اتحاد راهبردی با اسلامگرایان اهل سنت»
دومین نشست از سلسله نشست‌های نقد و بررسی ایده‌های بدیل تقریب مذاهب به همت اندیشکده مرصاد در اوایل سال ۹۷ در محل پژوهشگاه المصطفی (ص) برگزار شد.
در این نشست، ابتدا دکتر مسعود اسداللهی به ارائه نظریه «امتناع اتحاد راهبردی با اسلامگرایان اهل سنت» پرداخته و تاکید نمود امتناعی که در نظریۀ خود طرح می‌کنند از جانب اسلامگرایان اهل سنت است نه ما.
وی در تبیین مفاهیم به کار رفته در نظریه خود، اسلامگرایان قائلین به لزوم اقامه حکومت اسلامی یا خلافت و اتحاد راهبردی را به معنای ارتبات با ثبات و بلندمدت تعریف نمود.
اسداللهی در ادامه افزود: با توجه به این واقعیت تلخ که اسلام گرایان اهل سنت، اتحاد با ایران را اتحادی تاکتیکی می‌دانند نه راهبردی، توقع ما از آنها نباید بیش از یک متحد تاکتیکی باشد. من باتوجه به تجربه میدانی ۲۰ ساله ارتباط نزدیک با این جریانات، معتقدم که اسلامگرایان اهل سنت هیچ وقت به ما به عنوان متحد راهبردی نگاه نمی‌کنند.
این کارشناس ارشد با اشاره به اینکه صوفی‌ها و جریانات سکولاری مانند ناصری‌ها، قومی عربی‌ها و شاخه سوری بعثی‌ها قابلیت بیشتری برای اتحاد راهبردی دارند، ادامه داد: البته بنده به شدت به ایده وحدت اسلامی معتقد هستم و استمرار تلاش برای گسترش ایده وحدت در جهان اسلام البته با روش‌های صحیح و موثر را ضروری میدانم.
وی ادامه داد:با توجه به این نکته که ایده امت واحده در زمان ظهور حضرت حجت «عج» تحقق خواهد یافت، ما صرفا قادر خواهیم بود که زمینه تحقق این ایده را فراهم کنیم نه اینکه در زمان غیبت بتوانیم کاملا آن را محقق کنیم.
اسداللهی در پایان گفت: باتوجه به همه این نکات بنده گفتگو و دیالوگ با همه اقشار و جریانهای اهل سنت به ویژه جریانهای اسلامگرای اهل سنت و حتی با گروه‌های تکفیری و سلفی – جهادی را ضروری میدانم.
سخنان ناقدان نشست
در ادامه این نشست دکتر جعفر قنادباشی با اشاره به مشکلاتی که بر سر راه اخوان المسلمین در مصر وجود داشت، گفت: اخوانی‌ها خواهان ارتباط با ایران بودند. یک گروه را هم به ایران فرستادند، اما به این دلیل که اگر به نزدیکی به تشیع متهم میشدند، نمی‌توانستند رای مردم مصر را جذب کنند اظهار دوستی با ایران نمی‌کردند.
روح الله رضوی دیگر ناقد این نشست بود که نقدهای خود را در دو سطح بیان کرد. وی اتکای دکتر اسداللهی در مبانی به تجربه زیست شیعیان غیرایرانی را مورد نقد قرار داد و گفت که این تجربه تجربه صحیحی نبوده که قابلیت الگوگیری داشته باشد.
رضوی افزود: همچنین تجویز دکتر اسداللهی مبنی بر اتحاد با سکولارهای اهل سنت، همزمان با تجویز اسلام سیاسی برای شیعیان تناقض دارد و نتیجه این تناقض چیزی نیست جز اینکه اساسا اسلام سنی را اسلام نمی‌دانیم.
او در بخش دیگری از سخنان خود گفت: این که ما گمان می‌کنیم صوفی‌ها متحد راهبردی ما هستند اشتباه است. صوفیان به دلیل دشمن مشترک وهابیت، به لحاظ تاکتیکی با ما به وحدت رسیده‌اند. آنها از این جهت که معتقدند شیعیان مقدسات اهل سنت را لعن می‌کنند، نسبت به شیعیان ذهنیت منفی دارند.
لازم به ذکر است، گزارش تفصیلی این دو نشست به زودی منتشر می‌شود.
