اختصاصی شبکه اجتهاد: دانش فقه و اصول در طول حیات خویش از دو حیث شکلی: همانند تبویب‌ها و ساختارهای جدید و محتوایی همانند: اصلاح و تغییر پاره‌ای مبانی، افزایش منابع و ارائه تفاسیر خاصی از آن‌ها و تفاوت در روش‌ها و رویکردها؛ تطورات فراوان و تحولات بسیاری را تجربه کرده است.

یکی از رویکردها جدیدی که می‌تواند مرحله‌ای نو در تحولات دانش‌هایی چون فقه و اصول قلمداد و دوره‌ای دیگر به ادوار تاریخی فقه و اصول بیفزاید نگاه سامانمند و نظریه وار به مجموعه آموزه‌ها و ارائه ساختار متناسب با آن نگاه در این دو دانشاست.

نظریه سازی یا نظریه پردازی که مدتی است ذهن پاره ای از اندیشه وران و عالمان را به خود درگیر کرده است؛ تلاش علمی و روشمند برای فهم و دریافت نظریه است. به بیانی دیگر نظریه پردازی فرآیندی است که برای خلق نظریه طی می شود و عمل و فعلی است که به کشف یا خلق نظریه منجر می شود.

نظریه پردازی که از آن با تعابیری هم چون ساخت نظریه؛ نظریه سازیو تئوریزه کردن نیز یاد می شود بدان جهت که دارای کارکردها و آثار قابل توجهی می تواند باشد به یک دغدغه تبدیل و مقرر شد جهت روشن شدن زوایای ناپیموده آن؛ پروژه‌ای پژوهشی سامان یابد تا تصویر درست و تقریر دقیقی از آن ارائه گردد.

فهم و استخراج یک نظریه روشمند و قابل دفاع و به عبارت دیگر فرآیند ارائه نظریه کاربردی و خردمندانه نیازمند آشنایی نظریه پرداز با پاره‌ای مباحث پیشانظریه‌ای است که بسیاری از آن مباحث علاوه بر آن که ضروری هستند می توانند تسهیل کننده ورود وی به قلمرو و جغرافیای ارائه یک نظریه علمی و نگاهبانی برای بازداشتن وی از خبط و خطاهای دانشی باشد.

رویکرد نظریه‌ای به فقه و اصول همانند هر حرکت علمی دیگراز یک سو نیازمند چینش و تبیین مبادی؛ منابع؛ روش‌ها و در سوی دیگر نیاز مند توضیح آسیب‌ها و موانع است تا بتوان ضمن بهره برداری صحیح از آن؛ ظرفیت‌های آن را به صورتی حداکثری استحصال کرد.

گرچه ادبیات نظریه پردازی در فقه شکل گرفته است ولی می توان با الغاء خصوصیت در بسیاری از مباحث همانند مبادی؛ پاره‌ای مبانی و روش‌ها؛ آن نکات را در دانش اصول نیز ساری و جاری کرد. همان گونه که اشاره شد نظریه پردازی فقهی و اصولی نوعی عملیات و پردازش است که تفاوت آن با دیگر مفاهیم مشابه در مواد و داده‌های در اختیار است. در نظریه پردازی فقهی و اصولی آن چه اتفاق می‌افتد تلاش نظریه پرداز برای استخراج نظریه‌های فقهی و اصولی از داده‌ها و آراء و اندیشه‌های فقهی و اصولی و ارائه آن‌ها به شکلی منسجم و تبیینی؛ در قالب‌هایی کلان و دارای شمول که دارای معیارها و موازین خاصی استمی باشد.

در کتاب «مجموعه گفت و گوهای نظریه پردازی در فقه و اصول» تلاش شده است تا چند نکته مهم مورد بحث قرار گیرد:

الف) مفهوم شناسی نظر یه در فقه و تفاوت آن با بر واژگان مشابه؛

ب) ترسیم مبانی نظریه پردازی در فقه و اصول و گزارش رویکردهای موافق و مخالف نظریه پردازی؛

ج) ظرفیت شناسی فقه و اصول موجود در تولید نظریه پردازی با گزارش پاره‌ای از مصادیق آن؛

د) آسیب شناسی رویکرد نظریه پردازی به همراه تبیین موانع نظریه پردازی در فقه و اصول و نکته مهم دیگر نیز بحث مهم حجیت نظریه‌ها در فقه و گزارش آراء مختلف در این حوزه.

در این مجموعه تلاش شده است تا نمایندگان رویکردهای مختلف به این گونه مباحث به گفت و گو دعوت شوند به گونه‌ای که از مدافعان و همراهان فیلسوف ضد روش تا معتقدان به ضرورت و وجوب نگاه نظریه به دانش‌هایی مثل فقه و اصول؛ در این مجموعه حضور دارند.

اساتید ارجمندی که در این پروژه علمی حضور داشته و از وجود علمی ایشان بهره گیری شده به ترتیب حروف الفبا عبارت‌اند از: ۱- آیت‌الله محسن اراکی؛ ۲- دکتر سعید زیباکلام؛ ۳- حجت‌الاسلام‌ والمسلمین ابوالقاسم علی دوست؛۴- حجت‌الاسلام‌ والمسلمین کاظم قاضی‌زاده؛ ۵- حجت‌الاسلام‌ والمسلمین دکتر داود فیرحی؛ ۶- آیت‌الله دکتر سید مصطفی محقق داماد؛ ۷- حجت‌الاسلام‌ والمسلمین سید محمود مددی؛ ۸- استاد مصطفی ملکیان و ۹- حجت‌الاسلام‌ والمسلمین مهدی مهریزی.