استاد حوزه علمیه قم با بیان اینکه در ساله‌‌های عملیه آنچه از قدیم مرسوم بوده به همان شیوه گذشته تکرار می‌شود، گفت: در رساله‌‌های امروز به برخی از مسایل جدید روز پرداخته نشده لذا ابواب جدید در رساله‌‌های عملیه لازم است. به عنوان مثال فصلی به عنوان حقوق شهروندی در رساله‌‌ها نداریم که توضیح دهد انسان مدنی یا اجتماعی باید چه حقوقی را رعایت کند. این دسته از مسایل روز و مهم را کنار گذاشتیم و مدام بحث آب چاه را مطرح می‌کنیم! چون قدیمی‌‌ها نوشتند، ما هم می‌نویسیم. واقعا امروز ملت ما چقدر از آب چاه برای آشامیدن استفاده می‌کنند!؟

به گزارش شبکه اجتهاد، ‌‌حجت‌الاسلام والمسلمین قادر فاضلی درباره میزان نیازسنجی و زمان سنجی رساله‌‌های عملیه امروز حوزه علمیه به شفقنا گفت: رساله‌‌های عملیه‌‌ای که تحت عنوان توضیح المسائل در دسترس همگان قرار گرفته و می‌گیرد، دارای مزایا و نواقصی هستند، مزایای آن این است که مردمی که می‌خواهند به تکالیف دینی خود عمل کنند، کتاب خوبی در دسترس دارند و هر کسی می‌تواند آن را تهیه کند و به هر مساله‌‌ای که خواست رجوع و کسب اطلاع کند. اکنون هم فضای مجازی، رسانه و دیجیتال، از این جهت انسان را کمک می‌کند که حتی اگر کتاب هم نخرید، با گوشی همراه به پاسخ سوال شرعی خود برسد؛ از این لحاظ رساله عملیه یک امکان بسیار به روز و مناسبی است و از احتیاجات روزمره همگان می‌باشد و در آینده نیز خواهد بود.

    در رساله‌‌های عملیه آنچه از قدیم مرسوم بوده به همان شیوه گذشته تکرار می‌شود

او ادامه داد: اما اشکالی که به رساله‌‌های عملیه وارد است، اینکه آنچه از قدیم مرسوم بوده و در اکثر رساله‌‌های توضیح المسائل موجود است به همان شیوه گذشته تکرار می‌شود. به فرض ۱۰ رساله عملیه را باز کنید همه در ابتدا از مساله تقلید شروع می‌شود و سپس به طهارات، عبادات و… می‌پردازد؛ به عبارت دیگر همان مسایلی که ۵۰ سال پیش مطرح بود به همان شکل ادامه پیدا کرده است بدون اینکه کم و کیف مساله تغییری کند البته در برخی از رساله‌‌ها یکسری مسایل جدید اضافه کردند که بسیار خوب است به عنوان مثال اجاره سرقفلی در رساله‌‌های قدیم نبود و اکنون شرایط و حکم آن در رساله‌‌ها وجود دارد یا اینکه در برخی از رساله‌‌ها به معاملات الکترونیک توجه دارند. ولی عموماً مشکلات سابق مطرح می‌شود به عنوان مثال بحث آب چاه، هنوز هم در رساله‌‌ها، آب چاه‌‌ها را اشکال می‌کنند بدین صورت که اگر آب چاه نجس شد و حیوانی در این آب مُرد چه مقدار باید از آب تخلیه کنیم تا تمیز شود در حالی که شاید در طول سال یک مورد در کل کشور پیدا نشود که به این مساله گرفتار شود. بنابراین از این جهت به رساله‌‌های عملیه اشکال وارد است و باید با توجه به شرایط و نیازهای جدید بازنویسی شوند.

    ابواب جدید در رساله‌‌های عملیه لازم است

وی در پاسخ به اینکه در رساله‌‌های عملیه امروز نیاز است چه فصول و ابواب جدیدی طرح شود؟ گفت: ابواب جدید در رساله‌‌های عملیه لازم است، ولی برخی از ابواب نظیر بخش اقتصادی، حقوقی و قضایی اصلاً نیاز نیست؛ چون این امور تخصصی هستند و اگر به رساله‌‌ها هم اضافه گردد برای مردم فایده‌‌ای ندارد. به عنوان مثال بحث قصاص؛ قصاص یک امر تخصصی است و  قضات که در رأس کار هستند باید در مورد آن مطالعه کنند تا بتوانند حدود را تعیین و تکلیف نمایند. همچنین در برخی از موارد باید پزشک و متخصصان دیگری باشند تا حدود مشخص گردد. حتی در برخی از موارد انقدر مساله حساس و تخصصی است که شاید حتی دو قاضی در مورد یک مساله حکم یکسانی صادر نکنند. به طور کلی ذکر این دسته از مسایل در رساله‌‌های عملیه به درد مردم نمی‌خورد و نیاز نیست البته باید کلیت مسایل آورده شود که اگر مثلاً شخصی نزاع کرد و به دیگری آسیب رساند چه حکمی دارد تا مردم متوجه عواقب شوند و نزاع نکنند چرا که این رفتارها قصاص و دیه دارد.

    در رساله‌‌ها به برخی از مسایل جدید روز پرداخته نشده است

وی افزود: ولی در رساله‌‌ها به برخی از مسایل جدید که مبتلا به است، از جمله شکل‌‌های متفاوت ازدواج و طلاق، بحث اجاره رحم، اجاره نطفه، تغییر جنسیت، قبول سرپرستی کودک از کودکستان، تجارت، ارز و اوراق بهادار و غیره پرداخته نشده است البته برخی از مسایل جدید نیز تخصصی هستند و نباید به طور مفصل در رساله‌‌های عملیه در مورد آنها توضیح داده شود، اما باید در حد عمومی مطرح شوند تا مردم بدانند که اصلِ تغییر جنسیت درست هست یا نیست، چرا برای عده‌‌ای تغییر جنسیت جایز است و برای عده‌‌ای جایز نیست؟ به هر ترتیب ذکر مسایل جدید در رساله‌‌های عملیه لازم و مورد نیاز مردم است، اما بیان بحث قضاوت، حدود و دیات به طور تکمیلی اصلاً ضرورتی ندارد. البته در کنار انتقادی که در مورد به روز نبودن برخی از رساله‌‌ها دارم، متذکر می‌شوم که بعضی از رساله‌‌ها بسیار به روز هستند مانند رساله ‌آیت‌الله جناتی که چندین جلد هست و سوالات جدیدی در آنها مطرح شده است.

    بحث موسیقی از مبتلا به ترین مسایل روز است، اما حکم آن معلوم نیست!

وی به برخی از مسایل جدید که نیاز است در رساله‌‌های عملیه به آنها پرداخته شود اشاره و تصریح کرد: امروز بحث موسیقی از مبتلابه ترین مسایل روز است. امروز انواع و اقسام موسیقی‌‌ها وارد بازار شده و همگان با هر سلیقه‌‌ای به نوعی با موسیقی ارتباط دارند، اما از جزئیات حکم و فرهنگ این موسیقی اطلاع ندارند، صدای موسیقی را بلند می‌کنند و موجب اذیت و آزار دیگران می‌شوند؛ از طریق رساله‌‌ها باید مشخص شود کسی حق دارد صدای صوت قرآن و روضه را با نیت ثواب بلند کند یا اینکه در این مورد هم کسی حق آزار دیگران را ندارد.

وی گفت: در ایام ماه محرم و صفر، هیئات تا ۱۲ شب در خیابان‌‌ها به نواختن طبل و روضه خوانی می‌پردازند، در حالی که برخی از مردم در خانه بیمار و پیر و نوزاد دارند و با صدای روضه و طبل این هیئات، آزرده می‌شوند و این عزاداران حق الناس را ضایع کردند لذا باید در رساله‌‌های عملیه به مردم گفته شود که هیئات برای انجام مراسم عزاداری در حسینیه و مسجد و با حفظ حدود شرعی، عقلی و قانونی آزاد هستند.

    مسایل روز و مهم را کنار گذاشتیم و مدام بحث آب چاه را مطرح می‌کنیم!

وی ادامه داد: نمونه دیگر اینکه در خیابان سد معبر می‌کنند و موجب ترافیک می‌شوند و دلیل می‌آورند که خیمه امام حسین(ع) علم کرده اند! در صورتی که باید در فضایی خیمه علم کنید که مزاحمتی برای مردم ایجاد نشود؛ کسی حق ندارد به نام امام حسین(ع) مردم آزاری کند. این مسایل بسیار مبتلا به است و در سال شاید صدها هزار نفر گرفتار همین مساله باشند و خیال کنند که کار خیر انجام می‌دهند. مردم باید بدانند که در این موارد تکلیفشان چیست، شخصی می‌خواهد کار ثواب انجام دهد،به شربت دادن می‌پردازد، شربت دادن در کنار خیابان امر درستی است یا نادرست؟ در خیابان‌‌ها با موتور بی مورد بوق بزنیم درست است یا نادرست؟این مسایل باید در رساله تحت عنوان حقوق اجتماعی یا حقوق شهروندی بیان شود. ما فصلی به عنوان حقوق شهروندی در رساله‌‌ها نداریم که توضیح دهد انسان مدنی یا اجتماعی باید چه حقوقی را رعایت کند. این دسته از مسایل روز و مهم را کنار گذاشتیم و مدام بحث آب چاه را مطرح می‌کنیم! چون قدیمی‌‌ها نوشتند، ما هم می‌نویسیم. واقعا امروز ملت ما چقدر از آب چاه برای آشامیدن استفاده می‌کنند!؟ در حال حاضر عموماً ۹۰ درصد مردم از آب لوله کشی یا آب چشمه‌‌ها استفاده می‌کنند.

وی بیان کرد: باید توجه داشته باشیم که مردم برخی از سوالات را نمی‌کنند چون نزد آنها این امور بسیار خوب است و ثواب دارد به عنوان مثال مردم سوال نمی‌کنند که تا نصف شب حق داریم بیرون باشیم یا نباشیم، در خیابان‌‌ها طبل بزنیم یا نزنیم، مراجع باید به مردم یاد دهند که مثلاً در چه چارچوبی عزاداری کنند و خیرات دهند و مسایل شرعی و دینی را به انجام برسانند؛ اما متاسفانه از این جهت ضعف‌‌هایی داریم.

    بعضی از اصطلاحات رساله‌‌ها سخت است و باید آسان شود

وی در مورد ساختار و ادبیات استفاده شده در رساله‌‌های عملیه، خاطرنشان کرد: در رساله‌‌های عملیه بعضی از اصطلاحات وجود دارد که لازم است اصطلاحات جدیدی به جای آنها به کار ببریم، قدیم برای مردم این فرهنگ جا افتاده بود و این کلمات را یا می‌دانستند یا می‌پرسیدند، اما امروز بعضی از اصطلاحات سخت است و باید آسان شود. از سوی دیگر باید نوع بیان مساله نیز آسان شود، باید توضیح المسائل ویراستاری گردد یعنی مرجعی که نظر خود را می‌دهد عین آن نظر و با ادبیات خاص خود ننویسد. همچنین عبارت باید پس و پیش و سلیس و روان شود تا مردم وقتی مطالب را می‌خوانند، خسته نشوند. همانطور که وقتی یک رمان و قصه را می‌خوانند اگر به روز و ویراستاری خوبی شده باشد، با اشتیاق بیشتری آن را می‌خوانند و اگر قلم سنگین باشد کمتر می‌خوانند. من احساس می‌کنم که رساله‌‌ها نیازمند یک ویراستاری محتوایی هستند مثلاً کسی می‌گوید «مجزی است انشاالله» مردم مفهوم این را نمی‌فهمند و بهتر است به جای آن ساده تر نوشته شود به عنوان مثال گفته شود «تکلیف را از ایشان بر می‌دارد یا کار ایشان با این وضع قبول است» همچنین عباراتی مانند(علی الاحوط- احتیاط واجب – احتیاط مستحب و…) در واقع باید تکلیف به طور ساده مشخص شود نه اینکه افراد در سردرگمی بمانند. از نظر شکلی نیز باید اصطلاحات عربی مخصوص حوزوی حتی الامکان کم و حتی برداشته شود تا شخص برای اینکه مفهوم و معنای مطالب را بفهمد به دنبال روحانیون نگردد.

    در صورت به روز نشدن رساله‌‌ها مردم از احکام عملی فاصله می‌گیرند

وی در مورد اینکه اگر رساله‌‌های عملیه امروز به روز نشوند و به مسایل مبتلا به مردم نپردازند، چه آسیب‌‌هایی را موجب می‌شود، گفت: در صورت به روز نشدن رساله‌‌ها مردم از اصل دین فاصله نمی‌گیرند، ولی مقداری از احکام عملی فاصله می‌گیرند، یعنی وقتی شخص مساله‌‌ای را خواند و نفهمید، آن را رها می‌کند و می‌گوید که انشاالله آنچه فهمیدم درست است! لذا مردم به اشکالات دیگر یا به بی مبالاتی به احکام گرفتار می‌شوند یا اینکه دچار زدگی از احکام می‌شوند به همین جهت همانطور که سعی می‌کنیم شکل کتاب‌‌های دیگر را زینت دهیم و طرح جلدی مناسب داشته باشد، لازم است تلاش کنیم رساله‌‌ها نیز طرح و ظاهری زیبا و جذاب داشته باشند.

    توضیح المسائل از لحاظ شکل و طرح جلد بدترین کتاب‌‌ها هستند

وی در پایان اظهار کرد: به نظرم در حال حاضر توضیح المسائل از لحاظ شکل و طرح جلد بدترین کتاب‌‌ها هستند. قلم‌‌هایی که در توضیح المسائل‌‌ها به کار گرفته می‌شود اصلاً مناسب نیستند، شاید تحلیل این باشد که مردم اگر مشکل داشته باشند مجبور هستند کتاب توضیح المسائل را تهیه کنند و چون این کتاب رایگان در اختیار مردم قرار می‌گیرد به زیبایی ظاهری آن توجه نمی‌کنند، این تصور درستی نیست. قطع، قلم و شکل کتاب باید زیبا باشد تا مردم به خواندن مسایل تشویق شوند و از آن لذت ببرند. نکته دیگر اینکه فهرست مسایل توضیح المسائل باید دقیق باشد تا افراد سریع مساله مورد نظر خود را پیدا کنند؛ همچنین مطالب قابل فهم باشد تا افراد مفهوم موضوع و پاسخ را متوجه شوند نه اینکه به دنبال متخصص بگردند تا مساله را برای آنها تفهیم کند؛ در انتها تأکید می‌کنم که ما باید احکام را انقدر زیبا بیان کنیم که شخص به یادگرفتن احکام علاقه مند شود و به سراغ آنها بیاید نه اینکه گنگ و چکشی برخورد کنیم که دچار زدگی از مساله و روحانیون شود.