️در روز اول برگزاری مشق اجتهاد در مشهد مقدس، دو جلسه “آفاق فقه پژوهی” و دو جلسه “فقه و محور مختص مقاله”، توسط حجت‌الاسلام‌والمسلمین احمد مبلغی، به‌صورت مشترک میان طلاب دو دوره کارگاه مدرسه علمیه سعادت و مدرسه علمیه آیت‌الله خویی ره برگزار شد. در ذیل، خلاصه‌ای از مباحث استاد مبلغی از نگاه شما می‌گذرد.
? بین ساختار و محتوای فقه تفاوت وجود دارد. منبع محتوای فقه، کتاب، سنت، عقل و عرف است که مشخص و معین هستند اما ساختار فقه، متناسب با زمان و مکان، قابل‌تغییر و تبدل است. ساختار فقه موجود الهام گرفته از اهل سنت است و به همین دلیل، متناسب با نظر هر فرد در هرزمانی، قابل‌تغییر و تبدل است. فقها به این مسئله کمتر پرداخته‌اند درحالی‌که دارای اثرات زیادی است.
? به نظر من، فقه به سه قسمت فقه تعامل با دین، فقه زمین و فقه انسان تقسیم می‌شود.
در فقه تعامل با دین، مسائلی مانند مشکلات در ارتباط با متدینین به سایر ادیان موردبحث قرار می‌گیرد؛ مثلا اینکه آیا دین فقط اسلام است و اگر کسی غیر از دین اسلام را برگزید در تعامل با او چه باید کرد؟
در فقه زمین مسائلی مانند فقه محیط‌زیست و احکامی که موجب فساد فی‌الارض می‌شود، بررسی می‌گردد. فقه النظافه، نظافت عامه، نظافت مسجد، فقه العمران و فقه التنویه ازجمله مسائلی است که در تقسیم‌بندی می‌باید مورد مداقه قرار گیرد.
در فقه انسان ازآن‌جهت که انسان موجودی اجتماعی است، باید در مورد ارتباط انسان‌ها با یکدیگر، فقه روابط اقوام با یکدیگر، فقه حقوق بشر و … بحث شود.
? عرصه مطالعات فقه، به دو قسمت کلی «فقه رشته‌ای» و «فقه روشی» تقسیم می‌شود.
? می‌توان فقه رشته‌ای را به فقه اشیاء، فقه پدیده‌ها، فقه مؤسسه‌ها و نهادها، فقه حوزه‌ها و ساحت‌ها، فقه النفس و فقه زیست و زندگی تقسیم کرد.
? فقه پدیده‌ها به معنای فقه حالت‌ها و وضعیت‌هایی است که دست‌خوش تحول در بستر زمان قرار می‌گیرد. در فقه مؤسسه‌ها و نهادها، ازآن‌جهت که مؤسسات قوانینی دارند باید به بدان‌ها پرداخت. در باب شرکت‌ها، اموری مانند نگاه به مسجد به‌عنوان یک‌نهاد و نقش مؤسسه‌ها در بین‌الملل و … بررسی می‌شود. در فقه حوزه‌ها و ساحت‌ها، فقه‌های اجتماعی، فقه سیاسی، فقه جغرافیا و … قرار می‌گیرند. فقه النفس به فقه روح و روان آدمی، فقه روانشناسی مثل هیجانات و افسردگی‌ها و … می‌پردازد. فقه زیست و زندگی که همان علم الاحیاء است مسائلی مانند فقه سلول‌های بنیادی و درمانی و فقه الامراض را مورد بررسی قرار می‌دهد. کشاورزی را نیز می‌توان در ذیل فقه زیست و زندگی بررسی نمود.
? فقه روشی را می‌توان به چهار دسته فقه مبانی و مناهج، فقه نظریه‌ها، فقه شریعت و فقه تاریخ فقه تقسیم نمود.
?فقه مبانی و مناهج همان فلسفه فقه است که مبادی و مقدمات فقه را درمی‌گیرد. در فقه نظریه‌ها، نظریه‌های مختلف درزمینه های بنیادی بررسی می‌شود که اگر بر روی این مسئله کار شود، تحول اساسی در فقه صورت می‌گیرد. فقه شریعت یعنی شریعت کاوی؛ با این توضیح که شریعت اهداف و مقاصدی دارد که می‌توانیم از آن‌ها استفاده کنیم. فقه شریعت در حقیقت فلسفه شریعت است. در فقه تاریخ فقه به تاریخ فقه پرداخته می‌شود که امری بسیار مهم است. اهمیت آن ازاین‌رو است که باید دید از کجا قواعد فقهی ساخته و پرداخته شده است که می‌تواند مکتب سازی در فقه را منجر شود.
✳️ گفتنی است در پایان این جلسات، فقه‌پژوهان موضوع مقاله خود را با راهنمایی استاد مبلغی، انتخاب نمودند. جلسات بعدی این کارگاه ها همه روزه تا ۲۸ تیرماه برگزار خواهد شد.
