عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار با بیان اینکه تکافل قابل جایگزینی با بیمه نیست، گفت: امیدوارم هیچ روزی به سمت تکافل نرویم؛ فقهای شیعه معتقدند عقد بیمه مبتنی بر تعاونی است و مانعی برای ورود غرر بر عقود تعاونی وجود ندارد.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، آیت‌الله محمدعلی تسخیری، عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، در چهارمین همایش مالی اسلامی در دانشگاه الزهرا اظهار کرد: در این فرصت کوتاه دو مطلب را بیان می‌کنم؛ اول اینکه متأسفانه فقه اهل سنت نتوانسته به خوبی از عقد بیمه استفاده کند، اما خوشبختانه فقه شیعه این عقد را به خوبی شناخته و از آن استفاده کرده است.
وی افزود: فقه اهل سنت بیمه را رد کرده و می‌گوید که عقد غرری است؛ بنابراین به سمت عقد جایگزین رفته و اسم آن را تکافل گذاشته‌اند؛ تکافل از عقود ریشه‌دار اسلامی به شمار می‌آید و شهید صدر هم بر آن تأکید کرده است.
تسخیری با بیان اینکه معتقدم اهل سنت نتوانسته جایگزین خوبی برای آن پیدا کند، یادآور شد: غرر مفهوم مبهمی دارد و برخی در آن عنصر مکر و خدعه می‌بینند و تصور می‌کنند که غرر همان نقش ربا را دارد.
عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار افزود: این در حالی است که مفهوم ربا کاملاً واضح است و قابل قیاس با غرر نیست؛ بنابراین اهل سنت به خوبی نتوانستند جایگزین آن را معرفی کنند؛ تکافل قابل جایگزینی با مزایای بیمه نیست و شرکت‌های تکافل بسیار ضعیف هستند و بسیاری از آنان هم در نهایت به سمت بیمه رفتند.
رئیس شورای عالی مجمع تقریب مذاهب اسلامی بیان کرد: فقه شیعه هم به خوبی درک کرد که غرر در حد ربا نیست. تاکنون ندیدم فقیهی عقد بیمه را تحریم کند؛ بنابراین امیدوارم روزی به سمت تکافل نرویم؛ فقهای شیعه معتقدند عقد بیمه مبتنی بر تعاونی است؛ بنابراین مانعی هم نیست که غرر بر عقود تعاونی وارد شود.
تسخیری در بخش بعدی سخنان خود با بیان اینکه مرکز هیئت خدمات مالی اسلامی در کوالالامپور هست و هدف آن کمک به بانک‌های مرکزی و بانک‌های بزرگ برای ارائه خدمات مالی اسلامی بهتر است، تصریح کرد: امروز ۲۵ کشور ارشادهای این بنیاد را صددرصد اجرا می‌کنند و ۷۵ بانک مرکزی و بانک بزرگ مفتخرند که قوانین این بنیاد را در اجرا مد نظر دارند. اروپایی‌ها هم بعد از بحران اقتصادی به فکر تأسیس چنین نهادی افتادند تا روابط بین بانک‌های مرکزی و بانک‌های بزرگ خود را تنظیم کنند و در نهایت موفق شدند جلوی بروز بسیاری از بحران‌ها را بگیرند.
وی ادامه داد: کارشناسان این بنیاد راهکارهای لازم را به کمیته فقهی بانک توسعه اسلامی در جده ارائه می‌دهند و آنها هم نتیجه تحلیل‌های اقتصاددانان این هیئت و خدمات را نهایی و ابلاغ می‌کنند و تاکنون قوانین زیادی را تعیین کرده‌اند.
عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار در پایان گفت: باید بانک مرکزی قوانین این هیئت را ترجمه و به نظام بانکی ابلاغ کند، اما تاکنون چنین اتفاقی رخ نداده است؛ در حالی که رئیس کل بانک مرکزی عضو هیئت‌مدیره هیئت خدمات مالی اسلامی است؛ بنابراین معتقدم که بانک مرکزی در بحران اقتصادی اخیر مقصر است.
۵ راهکار رقابت پذیری نهادهای مالی اسلامی
همچنین حسین فهیمی مدیرعامل شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات) در نشست تخصصی نقش نهادهای مالی اسلامی در ثبات اقتصادی و کنترل تورم ارزی که در محل دانشگاه الزهرا (س) برگزار شد، گفت: بازار مالی اسلامی از حدود ۲۰ سال قبل به صورت سازمان یافته در جهان معرفی و نهادهای مالی با چهره اسلامی تاسیس شد.
وی خاطر نشان کرد: نهادهای مالی اسلامی از همان ابتدای تاسیس با وجهه ثبات و پایداری وارد عرصه شدند و بحران‌‌‌های مالی جهان نیز نشان داد که این نهادها کمترین آسیب‌‌‌ها را به خود دیدند.
مدیرعامل سمات ادامه داد : همین امر باعث شد تا نهادهای مالی اسلامی مورد استقبال کشورهای غیر مسلمان قرار گیرد به طوریکه انگلیس در قاره اروپا گوی سبقت را از سایر کشورها ربود و بازار مالی اسلامی گسترده‌ای را تاسیس کرد.
وی با بیان اینکه ایران تنها کشوری در جهان است که دارای نظام مالی اسلامی بر مبنای شرع و فقه شیعه است، افزود: فعالیتهای غیر اسلامی بر خلاف سایر کشورها، صنعت مالی ایران را تهدید نمی‌کند.
مدیرعامل سمات خاطر نشان کرد: اما واقعیت این است که رقابت پذیری نهادهای مالی اسلامی در سال‌‌‌های اخیر نسبت به نهادهای مالی متعارف در جهان کاهش یافته و این امر زنگ خطرها را به صدا درآورده است.
فهیمی ادامه داد: به طور حتم هرگونه نارسایی در حوزه نظام مالی اسلامی، کل فعالیتهای اقتصادی ما را تحت تاثیر قرارمی دهد و به جای کمک به بخش واقعی اقتصاد به وجود می‌آورد به طوریکه هم اکنون بسیاری از شرکت‌‌‌ها با مشکل تامین منابع مالی گران قیمت روبرو هستند. مدیرعامل سمات مهم ترین نقدها و راهکاری بهبود نهادهای مالی اسلامی را به شرح زیر اعلام کرد:
نقد اول: پیچیدگی نهاد یا ابزار مالی اسلامی به معنای امکان تخطی بیشتر از مبانی شریعت
راهکار بهبود: ضرورت رویه گذاری و استاندارد گذاری فعالیتهای مالی اسلامی برای کاهش هراس‌ها و افزایش کنترل‌‌‌ها
نقد دوم: نگرانی‌‌‌های عمیق در مورد عقود مشارکتی به عنوان تهدید بزرگ صنعت بانکداری.
راهکار بهبود: حرکت به سمت عقود مبادله‌ای به جای عقود مشارکتی
نقد سوم: عدم توجه به سیاستهای کلان و مسئولیتهای اجتماعی در نهادهای مالی اسلامی
راهکار بهبود: ضرورت توجه به مقاصد شریعت و ارزشهای اسلامی در تبیین مسئولیتهای اجتماعی در نهادهای مالی اسلامی
نقد چهارم: بی پاسخ ماندن مفاهیم مالی حیاتی
راهکار بهبود: توجه نهادهای سیاستگذار و بانک مرکزی به استفاده از ظرفیت کمیته‌‌‌های فقهی به روش متفاوت از نهادهای مالی اسلامی
نقد پنجم: فقدان رقابت پذیری در مقایسه با مالی متعارف
راهکار بهبود: توجه به توان رقابت پذیری نهادهای مالی اسلامی در مقایسه با رقبای متعارف در تجهیز منابع و ارائه خدمات مالی
سومین جایزه مالی اسلامی به آیت‌الله تسخیری رسید
جایزه مالی اسلامی هرساله از سوی انجمن مالی اسلامی به افرادی که در این زمینه فعالیت موفقیت‌آمیزی داشته‌اند و همچنین به یک شخص حقوقی اهدا می‌شود که در حاشیه چهارمین همایش مالی اسلامی، جایزه شخص حقیقی سومین جایزه مالی اسلامی به آیت‌الله محمدعلی تسخیری، عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار رسید. همچینن مؤسسه عالی آموزش بانکداری ایران نیز برنده جایزه شخص حقوقی شد و فرشاد حیدری این جایزه را دریافت کرد.
این مراسم با حضور غلامرضا سلیمانی، رئیس کل بیمه مرکزی، علی صالح‌‌آبادی، رئیس انجمن مالی اسلامی، امیر‌‌‌هامونی، مدیرعامل فرابورس، صیدی مدیرعامل بانک صادرات، حسینی، مدیرعامل بورس انرژی، سیدعباس موسویان و غلامرضا مصباحی مقدم برگزار شد.
پژوهش‌های برتر مالی اسلامی معرفی شدند
همچنین در حاشیه برگزاری آن، از پژوهش‌های برتر در حوزه مالی اسلامی تجلیل شد. در این زمینه، از یک پایان‌نامه کارشناسی ارشد و یک رساله دکترا در حوزه مالی اسلامی تقدیر شد.
عنوان پژوهش برتر در زمینه پایان‌نامه کارشناسی ارشد «طراحی مدل عملیاتی قرارداد سوآپ بدهی- مالکیت متناسب با بازار سرمایه ایران» بود که توسط غزاله باقری نگاشته شده است.
همچنین رساله دکترا با موضوع «طراحی مجموعه اوراق ترکیبی (هیبریدی) براساس گروه‌بندی نیازهای ناشران و سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه ایران مبتنی بر فقه امامیه» که به قلم حامد تاجمیر ریاحی نگاشته شده است، به عنوان پژوهش برتر مالی اسلامی شناخته و مورد تقدیر قرار گرفت.
در ادامه این همایش از دو کتاب برتر در حوزه بانکداری و مالی اسلامی نیز تجلیل شد. یکی از کتبی که جایزه کتاب برتر را از آن خود کرد، کتاب «بانکداری اسلامی» در دو جلد به قلم حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعباس موسویان و حسین میثمی از انتشارات پژوهشکده پولی و بانکی و کتاب دیگر، «مدیریت ریسک با رویکرد مالی اسلامی» به قلم حسین محسنی و مهدی صادقی شاهدانی از انتشارات دانشگاه امام صادق(ع) بود.
