محدوده شرعی حجاب از آن دسته مفاهیم بحث برانگیز دینی می‌باشد که برخی از بانوان و دختران نسبت به اجبار این حکم اعتراض دارند. برخی دیگر هم معتقد هستند که حجاب مانع از فعالیت اجتماعی بانوان می‌شود، در این مصاحبه به نقد و بررسی این مسائل پرداخته ایم.

به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله سیدمحمد موسوی بجنوردی، فقیه و قاضی و حقوقدان ایرانی است. بجنوردی از سال ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۸ عضو شورای عالی قضایی و نیز عضو هیئت عفو و بخشودگی زندانیان به حکم آیت‌الله خمینی رهبر وقت ایران بود. او در همایش سال ۱۳۸۴ چهره‌های ماندگار، به عنوان چهره ماندگار رشته‌های فقه و حقوق برگزیده شد. وی نوه آقا سید ابوالحسن اصفهانی است. ایشان مدرس دانشگاه و حوزه می‌باشند. آیت‌الله موسوی بجنوردی کتاب‌های بسیاری در زمینه فقه و حقوق تالیف کرده است. تبیان با آیت‌الله موسوی بجنوردی مصاحبه‌ای اختصاصی تدارک دید که در منظر مخاطبان گرامی قرار می‌گیرد.

محدوده حجاب شرعی را بیان کنید و دلیل وجود حکم حجاب در اسلام چیست؟

موسوی بجنوردی: بهترین بیان درباره حجاب را خود قرآن دارد. می‌فرماید: «لا یُبْدینَ زینَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلى‏ جُیُوبِهِنَّ»(نور،۳۱) اسلام، در شبه جزیره عرب که حجاب نداشتند آمد حدودی را مشخص کرد یعنی پوشاندن سر و صورت تا چانه به استثنای گردی صورت و همچنین دست‌ها تا بالای کفین مانعی برای ظاهر شدنش نیست. اما مسئله الزام چادر نیست فقط باید بدن پوشانده باشد.

به عقیده من حجاب ارزش زن را می‌رساند اسلام چون برای زن ارزش قائل است مسئله حجاب را مطرح می‌کند. اساسا هر چیز گرانبهایی را در جایی می‌گذارند که محفوظ بماند.

ملاک ارزش گذاری در اسلام هم جنسیت نیست بلکه علم است «هَلْ یسْتَوِی الَّذِینَ یعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یعْلَمُونَ» (زمر، ۹) و یا تقوا است «إِنَّ أَکرَمَکُم عِندَ اللَّهِ أَتقاکُم» (حجرات، ۱۳)

منظور از خمر و جلباب در آیه حجاب چیست؟

موسوی بجنوردی: “خمر” در عرب به معنای روسری است. البته روسری که موها و روی سینه را می‌پوشاند.

“جلباب” هم به مانند مانتو هست. البته نه این مانتوهای کوتاه. بلکه مانتویی که تقریبا بلند باشد و تا حدی گشاد.

شما فرمودید جنسیت تاثیری در تمایز انسان‌ها ندارد و ملاک فضیلت آن‌ها نیست. اما برخی می‌گویند حجاب برای زن محدودیت می‌آورد و با وجود این محدودیت زن‌ها نمی‌توانند حضور فعال در جامعه داشته باشند.

موسوی بجنوردی: حجاب مانع نمی‌شود که زن فعالیت اقتصادی یا سیاسی یا علمی داشته باشد. الی ماشاء الله در همین دانشکده خودمان خانم‌هایی هستند که در رشته‌های علوم قرآنی، عرفان، فلسفه یا فقه و حقوق تدریس می‌کنند حجاب اسلامی هم دارند. زنانی در کشور هستند که فعالیت‌های سیاسی دارند و هیچ مشکلی هم نیست.

اسلام، در شبه جزیره عرب که حجاب نداشتند آمد حدودی را مشخص کرد یعنی پوشاندن سر و صورت تا چانه به استثنای گردی صورت و همچنین دست‌ها تا بالای کفین مانعی برای ظاهر شدنش نیست. اما مسئله الزام چادر نیست فقط باید بدن پوشانده باشد.

اسلام نمی‌خواهد زن را محدود کند، زن می‌تواند همه فعالیت‌های خود را انجام دهد اما با حفظ شئونات.

آیا می‌توان حجاب را اجبار کرد؟ و یا مثل نماز و روزه و حج است که هر کس انجام نداد اجباری وجود ندارد؟

موسوی بجنوردی: کار ما امر به معروف و نهی از منکر است اما ممکن است یک حکومتی که اسلامی باشد بخواهد قوانین اسلامی را اجرا کند و بگوید چون من مسئولیت اجرای احکام را دارم می‌گویم کارهای غیر شرعی علنی نشود. این زورگویی نیست بلکه می‌خواهد بر طبق وظائف اسلامی عمل کند. البته باید در ابتدا با نصیحت و زبان خوش و موعظه عمل کرد و نباید نا امید شد و نحوه تبلیغ مهم است. بهر حال انسان یک موجود مختار است ملای رومی می‌گوید: اینکه گوئی این کنم یا آن کنم/ خود دلیل اختیار است‌ای صنم.

ما مجبور به هیچ چیز نیستیم این از خصوصیات انسان است. اصلا چرا انسان افضل موجودات است؟ چون در عین اینکه نفس ناطقه دارد در کنارش نفس حیوانی هم دارد و مانند ملائکه نیست که حق انتخاب ندارند.

آیا عرف در نوع حجاب تاثیر دارد؟

موسوی بجنوردی: آنچه که دین گفته را باید عمل کنیم. اما اگر عرفی بگوید این حجاب شرعی کمتر شود، آن عرفِ منحرف است. وقتی اسلام را قبول کردیم باید طبق آن عمل کنیم و از آن منحرف نشویم. پس عرف در حجاب تاثیری ندارد.

اگر بخواهیم افرادی از جامعه که مقید به حجاب نیستند را به حجاب دعوت کنیم و آن‌ها را تشویق کنیم چگونه تبلیغ کنیم؟ چه راهکاری پیشنهاد می‌کنید؟

موسوی بجنوردی: به نظر من اجبار حجاب مضر است. باید بجای اجبار فرهنگ را درست کنیم. و کار فرهنگی بکنیم. سعدی شعری دارد که خیلی زیباست: سعدی به روزگاران مهری نشسته بر دل/ بیرون نمی‌توان کرد الا به روزگاران.

چیزی که به روزگاران آمده یک شب نمی‌شود آن را درست کرد بلکه باید با همان روزگاران برود. این جامعه ما سال‌ها تحت تاثیر خاندان پهلوی بوده، اگر ما بخواهیم این را تغییر بدهیم باید با صبر و حوصله انجام دهیم. شما هم در تبلیغ فقط همان اساس واجب را بیان کنید و به سمت مصداق اعلای آن یعنی چادر نروید. همان حدودی که اسلام گفته را بگویید.

اگر کسی بخواهد چادر سرش کند مختار است اما آنچه که ملزم است زن‌ها از مردها حجاب داشته باشند همان مفاد آیه حجاب است که عرض کردم.