آموختن علم فقه به این دلیل لازم است که قدرت اجتهاد و فهم الحدیث آن‌ها بالا برود؛ لذا به طلاب عرض می‌کنم: در فقه به درس خارج بیع نروید؛ بلکه به درس خارجی بروید که کثیرالروایه است؛ مانند خارج خمس یا خارج دیات یا خارج صلاه که اولاً قدرت رجالی و علم الحدیث و فقه‌الحدیث شما بالا برود که وقتی خواستید به کتب روایات کلامی مراجعه کنید، بتوانید با خانواده حدیث آشنایی پیدا کنید و به‌راحتی موضوع را از احادیث جمع‌آوری کنید.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، استاد حوزه علمیه و رئیس انجمن حکمت و فلسفه در ویژه نامه «در مسیر نفر» که از سوی هفته نامه افق حوزه به چاپ رسیده است، در بخشی از سخنان خود گفت: ما باید آرام آرام به علوم اسلامی جدیدی دست پیدا کنیم و نباید متولی پاسخ به تمام مسایل کلامی فقط متکلمان باشند؛ مثلاً در کنار دانش کلام و فقه و… دانش انسان‌شناسی اسلامی هم داشته باشیم که عده‌ای متخصص این علم باشند و بحث‌های قرآنی و اسلامی و تعارضات را در آن حل کنند و متکلم باید فقط به اعتقادات و اصول دین و مسایل مرتبط با آن بپردازد.
او ادامه داد: شخصیتی مثل شهید مطهری (ره) که جور کم‌کاری‌های دیگران را می‌کشید، تعریف علم کلام را توسعه داد تا علم کلام، بار دیگر علوم را هم به دوش بکشد و متکلمان ما در مقام عمل ناچارند، بار دیگر علوم را به دوش بکشند؛ اما راه‌حل این است که ما رشته‌هایی مانند انسان‌شناسی اسلامی در حوزه داشته باشیم که چنین علمی هم جای کار بسیار زیادی دارد؛ کما اینکه در زمینه فقه می‌گوییم: باید فقه اقتصاد، فقه سیاست، فقه تربیت و… داشته باشیم. بسیاری از مسایلی مانند انسان‌شناسی و طب اسلامی که متکلمان به آن می‌پردازند، لازم است تا رشته‌های مستقلی داشته باشند و متکلم به آن‌ها نپردازد؛ البته متکلم به مبانی و اصولی مانند حل اصل تعارض علم و دین می‌پردازد؛ اما پرداختن به مصادیق علم و دین کار یک متکلم نیست.
خسروپناه با بیان اینکه گاهی در فقه اشکالاتی مطرح می‌شود، که مربوط به فلسفه احکام است؛ اظهار کرد: مثلاً می‌گویند ارث زن و مرد یا بحث دیه چه تبیین اخلاقی دارد؟ این مسئله را متکلم توضیح می‌دهد. مرحوم مطهری در کتاب نظام زن در اسلام بعنوان یک متکلم مجبور شده است تا به این شبهات پاسخ بدهد؛ اما اگر تخصص یا رشته‌ای به‌نام حقوق زن در اسلام داشته باشیم، در آن تخصص به این مسایل پاسخ داده می‌شود.
این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: اگر بخواهید همه این مسایل را بر عهده متکلم بگذارید، شدنی نیست و شاید بتوان پاسخ سطحی به این سؤالات داد؛ اما لازم است که کار عمیقی صورت بگیرد و رشته‌هایی مانند حقوق زن در اسلام را ایجاد کنیم تا فلسفه احکام این مسایل پاسخ داده بشود و فقیه حقوقدان به‌راحتی می‌تواند، به فلسفه احکام مربوط به حوزه تخصصی خودش بپردازد؛ البته بنده معتقد نیستم که باید رشته فلسفه احکام را به‌صورت جداگانه داشته باشیم؛ بلکه لازم است، فقه ما تخصصی باشد و هر تخصصی به فلسفه احکام مربوط به خودش بپردازد.
خسروپناه با اشاره به اینکه یک متکلم باید علومی را که عرض شد، فرا بگیرد، اذعان داشت: گاهی طلبه‌ها از من می‌پرسند که برای تخصص در کلام آیا لازم است، فقه و اصول را به‌صورت قوی بخوانیم؟ من معتقدم که بله؛ چراکه علم اصول منطق فهم دین است و بخشی از دین، کلام است؛ اما آموختن علم فقه به این دلیل لازم است که قدرت اجتهاد و فهم الحدیث آن‌ها بالا برود؛ لذا به طلاب عرض می‌کنم: در فقه به درس خارج بیع نروید؛ بلکه به درس خارجی بروید که کثیرالروایه است؛ مانند خارج خمس یا خارج دیات یا خارج صلاه که اولاً قدرت رجالی و علم الحدیث و فقه‌الحدیث شما بالا برود که وقتی خواستید به کتب روایات کلامی مراجعه کنید، بتوانید با خانواده حدیث آشنایی پیدا کنید و به‌راحتی موضوع را از احادیث جمع‌آوری کنید.
رئیس انجمن حکمت و فلسفه همچنین گفت: من معتقدم ما در زمینه فقه تخصصی نیاز بیشتری داریم تا کلام؛ بنابراین باید یک تحقیق نیازسنجی صورت بگیرد تا بتواند برنامه‌ریزی کند. ما باید در هر حوزه‌ای از حوزه‌های علمیه شهرستان‌ها، حداقل یک متکلم داشته باشیم تا بتواند کتب کلامی را تدریس کند. اگر در حوزه‌ای ده مدرسه وجود دارد، لازم است ده نفر متکلم خوب داشته باشیم تا بتوانند کتب کلامی را به‌خوبی تدریس کنند. حوزه باید بررسی کند که چند مدرسه قابل توجه در ایران وجود دارد تا به همان میزان متکلمان را برای تدریس در آن‌ها تربیت کند؛ اما ایجاد توانایی در طلاب برای پاسخ به شبهات، برای همه طلاب لازم است.
