مدیر گروه فقه و حقوق اسلامی مرکز پژوهش‌های علوم اسلامی و انسانی گفت: دانش فقه ظرفیتی دارد که توانسته است در طول تاریخ خودش را با تحولات همراه کند و ضرورت تغییر رویکردهای موجود در فقه دارای اهمیت است.

به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین علی شفیعی، مدیر و عضو هیأت علمی گروه فقه و حقوق اسلامی مرکز پژوهش‌های علوم اسلامی و انسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در نشست «تبیین علمی افق‌های پژوهشی‌های فقهی و اصولی» که در مدرسه عالی خواهران جامعه المصطفی مشهد برگزار شد، به اهمیت و جایگاه فقه و ضرورت تغییر رویکردهای موجود در فقه پرداخت.

وی افزود: شکل‌گیری اندیشه شیعه حاصل تلاش‌های چهار امام، حضرت علی، امام حسن، امام حسین و امام سجاد(ع) است و از دوران امام باقر(ع) حرکت دوم اندیشه‌های شیعی شروع می‌شود که در حقیقت این بزرگواران در مقام تثبیت و تبین اندیشه‌های شیعی هستند.

حجت‌الاسلام شفیعی اظهار کرد: ارزش عقل را امام موسی کاظم(ع) برای هشام تبیین می‌فرمایند: «یَا هِشَامَ بْنَ الْحَکَمِ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَکْمَلَ لِلنَّاسِ‏ الْحُجَجَ بِالْعُقُولِ وَ أَفْضَى إِلَیْهِمْ بِالْبَیَانِ وَ دَلَّهُمْ عَلَى رُبُوبِیَّتِهِ بِالْأَدِلَّاءِ؛ اى هشام بن حکم به راستى خداوند عزیز و جلیل به وسیله عقل‌ها حجت‏ها را بر مردم تمام کرد و بیان حجت‏ها را به آنان رسانید و با برهان، آنان را به پروردگارى خویش راهنمایى کرد.

این پژوهشگر فقه گفت: امام(ع) ارزش و اهمیت عقل را بیان و جایگاه عقل، فهم و اندیشیدن را تبیین می‌فرماید که باید گفت این مهم حداقل در بعضی فضاهای علمی مورد بی مهری و کم توجهی قرار می‌گیرد. حضرت از ثمرات عقلانیت و از ثمرات جامعه عقلانی نکات بسیاری را بیان می‌کنند.

دانش فقه از دانش‌های سرآمد حوزوی است

مدیر گروه فقه و حقوق دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی با اشاره به این که عاقل‌ترین انسان‌ها متواضع‌ترین انسان‌ها هستند، افزود: هر اندازه عقلانیت انسان بالاترمی رود، هر اندازه فهم او از جهان هستی بالاتر می‌رود، متوجه می‌شود که جهلش نسبت به دستاوردهای بشری بسیار بیشتر از علمش است، بدین علت متواضع تر می‌شود.

حجت‌الاسلام شفیعی به محوریت دانش فقه در حوزه‌های علمیه اشاره کرد و افزود: تحقیقاً دانش فقه از دانش‌های سرآمد حوزوی است و حوزه‌های علمیه با فقه گره خورده است و این مسأله مهم و بررسی آن جای بحث و مطالعه دارد.

دانش فقه، محور دانش‌های دیگر

وی افزود: خود فقه دانش مصرف کننده است، اما اهمیت آن به اندازه‌ای بوده است که نه تنها محور دانش‌های دیگر قرار گرفته؛ بلکه دانش‌هایی برای تبیین، توسعه و تکامل آن متولد شده است که از جمله این دانش‌ها، دانش اصول است.

مدیر گروه فقه و حقوق دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی ابراز کرد: محوریت دانش فقه در نظام حوزه علمیه، محصول عواملی از جمله ماهیت دانش فقه است. دانش فقه ماهیتی دارد که بر خلاف دیگر دانش‌های حوزوی باعث شد تا محوریت دانش فقه تثبیت شود.

حجت‌الاسلام شفیعی اظهار کرد: فقه، دانشی است که ادعا می‌کند، می‌تواند از صدر تا ذیل زندگی را مدیریت کند و هیچ دانشی چنین ادعایی ندارد، یعنی نه دانش کلام و نه دانش فلسفه و دیگر دانش‌ها چنین ادعایی دارند، اما ادعای دانش فقه این است که من آمده‌ام تا زندگی شما را از تولد تا مرگ مدیریت کنم.

هیچ دانشی به اندازه دانش فقه ساختارهای متفاوت ندارد

مدیر گروه فقه و حقوق دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی ابراز کرد: واقعیت است که دانش فقه، دانشی است در حال تحول. ساختارهای فقه و دیگر دانش‌ها را ببینید، هیچ دانشی به اندازه دانش فقه ساختارهای متفاوت ندارد.

حجت‌الاسلام شفیعی اظهار کرد: ظرفیت تحول و به روز رسانی در دانش فقه، بر خلاف دانش‌های دیگر فراهم تر و فراوان تر است. دانش فقه، دانشی است که توانسته خود را با تحولات روز و جهان پیرامون به روز رسانی کند.

وی افزود: تاریخچه دانش‌های دیگر را نگاه کنید، می‌بینید کمتر دانشی است که توانسته باشد، مانند دانش فقه خود را به روز رسانی کند

فقه جدید باید درهایی را بگشاید

حجت‌الاسلام شفیعی اظهار کرد: درست است که فقه این ظرفیت را دارد که خودش را به روز رسانی کند، اما جهان جدید سنخ تحولاتش یک چیز دیگر است. فقه جدید باید درهایی را بگشاید که در فقه گذشته و سنتی ما با توجه به تحولاتی که در آن اتفاق افتاده است، آن دریچه‌ها کماکان بسته است.

مدیر گروه فقه و حقوق دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی ابراز کرد: دانش اصول در حوزه‌های علمیه شیعی دانشی بسیار عظیم، پر اهمیت و پر ارزش است. اصول، همپای دانش فقه بعد از تولد در نظام آموزشی پژوهشی حوزه اهمیت بسیار داشت.

وی افزود: اصول، روش کشف احکام شرعی را یاد می‌دهد، در واقع به فقه کمک می‌کند که به این شیوه به سراغ منابع دینی بروید و اصول این ظرفیت را دارد که از زیر سایه فقه خود را بیرون بکشد و تبدیل به دانشی شود که دیگر دانش‌ها از او تغذیه کنند.

ضرورت تغییر رویکردهای موجود در فقه

وی به ضرورت تغییر رویکردهای موجود در فقه اشاره کرد و افزود: فقه رویکردهای متفاوتی داشته است و می‌تواند رویکردهای متفاوتی داشته باشد، به طور نمونه یکی از نکاتی که گفته می‌شود این است که رویکرد فقه موجود، مسأله محوری است.

حجت‌الاسلام شفیعی خطاب به طلاب پژوهشگر ادامه داد: این یک بحثی است که شما می‌توانید این را به عنوان یک کلان پروژه پژوهشی بگیرید و روی مسآله محوری فقه بحث کنید که مسأله محوری فقه چه فواید و چه آسیب‌هایی داشته است؟ اکنون پاسخ گو است یا خیر؟ مبانی مسأله محوری چه بوده است؟ می‌بینیم که همین یک عنوان پژوهش می‌تواند افق‌های فراوانی برای شما باز کند.

مدیر گروه فقه و حقوق دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی ابراز کرد: رویکرد بعدی نظریه محوری است. باید آسیب شناسی کنید که این نظریه محوری چه آسیب‌هایی دارد و فوائد آن را تبیین کنید.

این پژوهشگر توانا فقه و اصول، گفت: باید حواسمان باشد که خلوص فقه و ناب گرایی در فقه حفظ شود، اما این به معنای تسلب در معانی نیست.

فقه باید مبانی خود را به روز رسانی کند

وی افزود: فقه دانشی است که با بسیاری از دانش‌ها ارتباط دارد و مصرف کننده است که از اصول، کلام، جامعه شناسی، روان شناسی و همچنین از اقتصاد تغذیه می‌کند.

مدیر گروه فقه و حقوق دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی ابراز کرد: یک بحثی در فقه شهر و شهر نشینی داریم به نام بلند مرتبه سازی. آیا اجازه دارید خانه خودتان را هر اندازه خواستید بلند مرتبه بسازید، فقه شما در این زمینه چه می‌گوید؟ فقه شهر و شهر نشینی حوزه پژوهشی گسترده‌ای است، که لازم است ما در این مباحث ورود پیدا کنیم.

حجت‌الاسلام شفیعی اظهار کرد: فقه باید مبانی خود را به روز رسانی کند و به تحولات توجه کند. مبانی کلامی در فقه تأثیرگذار است و فقها باید مبانی کلامی خود را به روز رسانی کنند. / رسا