عضو مجلس خبرگان رهبری گفت: اگر فقهای اسلام بخواهند فقه آب را فعال کنند باید اول از همه بر دانش «روش شناسی تعامل فقهی با آب» تمرکز کنند.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی در جلسه افتتاحیه کنفرانس بین‌المللی «فقه آب در شریعت اسلامی و ابعاد تمدنی آن» در کشور عمان خاطرنشان کرد: تا زمانی که این روش، شناخته و به کار گرفته نشود، تلاش ما در بررسی فقهی مسائل مربوط به آب کم اثر است
عناصر پنجگانه فقه آب
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس همچنین “شناخت دقیق موضوع آب و ابعاد اجتماعی، حقوقی و بین‌المللی آن در جهان جدید”، “تزریق تز اسلامی “آب برای انسان” (الناس شرکاء فی الماء) به اجتهاد معطوف به آب”، “تزریق زوایای حقوقی به اجتهاد معطوف به آب”، “تزریق نظریه‌های فقهی به فرایند استنباط احکام آب” و “ایجاد سایه‌های وسیع از قواعد فقهی و انتشار آن بر روی اجتهاد معطوف به آب” را عناصر پنجگانه روش تعاملی فقهی با آب ذکر کرد.
عنصر اول
مبلغی با اشاره به ضرورت شناخت دقیق موضوع آب و ابعاد اجتماعی، حقوقی و بین‌المللی آن در جهان جدید، گفت: در این زمینه باید گفت، سنخی از موضوعات وجود دارند که در بستر تحولات اجتماعی تطور پیدا می‌کنند و آب یکی از این موضوعات است.
استاد حوزه علمیه قم بیان داشت: آب در حالی که یک مسئله اساسی و پایدار بشر است (بلکه شاید هیچ چیز به اندازه آب در زندگی انسان ثبات ندارد) با این وصف بر این موضوع ثابت بشری تحولاتی عارض شده و می‌شود که آن را به مثابه یک موضوع نو در جامعه ظهور می‌بخشد.
مبلغی تصریح کرد: روند توجه دادن مطالعات فقهی به سمت این قبیل موضوعات که در عین پایدار بودن، مستعد پذیرش ابعاد اجتماعی در بستر و عمق تحولات اجتماعی را دارند، از اهمیت و حساسیت بالایی برخوردار است.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس اظهار داشت: اگر بخواهیم محورهای پدیده‌های حاصل شده نسبت به آب را در زندگی جدید انسان ارائه کنیم، باید به پدیده‌هایی همچون: کمبودی آب، گسترش مصرف آب (میزان، سطح و انواع آن)، گسترش قلمرو آلودگی آب و ظهور انواع جدید آلوده سازی آب، توسعه فناوری کنترل آب به منظور حفظ و ذخیره آن برای مصارف خاص و برنامه ریزی شده، پدیده فراتر رفتن مسئله ازدحام حقوق نسبت به آب از سطح بین دو روستا به سطوحی وسیع تر (بین کشورها و…) و مطرح شدن موضوعات حساس حقوقی بین ملت‌ها بر سر آب‌های مشترک و پدیده‌های دیگر اشاره کنیم.
تزریق تز اسلامی «آب برای انسان»
مبلغی یادآورشد: حقیقت این است که اسلام به آب هویتی بشری داده است تکوین و تشریع اسلام، هردو در مورد آب بر محور بشر قرار گرفته است یعنی بشر را از آب آفریده (وَهُوَ الَّذِی خَلَقَ مِنَ الْمَاءِ بَشَرًا) و از سوی دیگر شریعت هم آمده و آب را مشترک بین همه انسانها قرار داده است (الناس شرکاء فی الماء).
این استاد حوزه علمیه قم نیز افزود: در این چارچوب درست نیست که اجتهاد معطوف به آب در غیاب عنصر اندیشه دینی “انسان صاحب آب است”، صورت بگیرد.
تزریق زوایای حقوقی به عمل استنباط معطوف به آب
وی ادامه داد: تا زمانی که حرکت اجتهاد ما از یک سکوی پرش محدود یا تشکیل یافته از دیدگاه‌های نژادی و انحصاری انجام بپذیرد باید اذعان کرد که ما فاقد آمادگی برای استنباط احکام آب آنگونه که خالق انسان در تکوین و تشریع عمل کرده است می‌باشیم.
سخنران این همایش ادامه داد: این تزریق از آن جهت ضروری است که ما استنباط فقهی احکام آب را در خلاء، به دور از واقعیت و بدون نگاه به راه حل‌های مؤثر در قبال آب یا اختلاف‌های اقوام بر سر آب شکل ندهیم.
تزریق نظریه‌های فقهی به فرایند استنباط احکام آب
مبلغی خاطرنشان کرد: ارائه نظرات پراکنده و ناسازگار در مورد آب صحیح نیست. باید ما از طریق نظریه پردازی دقیق به تفکر فقهی عمیق تر برسیم تا بتوانیم از خاستگاه قوی فکری – فقهی به سمت توسعه موثر و هوشمندانه احکام ناظر به مسائل مربوط به آب حرکت کنیم.
این استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: فقدان نظریه یکی از دو مشکل را به وجود می‌آورد: یا به مشکل تکرارگویی می‌افتیم یا قادر به ارائه نگاه منسجم به مسائل نو پیدای مربوط به موضوع نمی‌شویم.
مبلغی با اشاره به ضرورت ایجاد سایه‌های وسیع از قواعد فقهی و انتشار آن بر روی اجتهاد معطوف به آب گفت: برای تمرکز بر قواعد فقهی آب، سه مرحله “تشخیص و ارائه قواعد عام فقهی برای آب.”، “کشف و ارائه قواعد ویژه فقه مربوط به آب” و ” تکمیل فرایند دستیابی به قواعد از طریق اصطیاد قواعد بیشتر بر اساس شریعت” را باید فعال کنیم.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس در پایان افزود: آب یک موضوع چندلایه تحول پذیری در گذر زمان، گستره پذیری در بستر جامعه و قادر بودن برای ایفای نقش مهم در جهت برقراری پیوند بین آسمان و زمین، ماده و روح و فیزیک و متافیزیک می‌باشد.
