اگر اصل انعکاس شخصیت روحانیت و استفاده از لباس روحانیت و کاراکتر روحانیت در فیلم‌ها و سریال‌ها را بخواهیم متوقف بر این کنیم که مجوزی داده شود یا محدودیت‌های فراوانی برای آن گذاشته شود به‌تدریج برنامه‌نویس و کارگردان به خاطر این محدودیت‌ها، بخش قابل‌اعتنای این کاراکترها را استفاده نخواهند کرد.
اختصاصی شبکه اجتهاد: چندی پیش، خبری منتشر شد مبنی بر اینکه مجوزهای فیلم‌نامه‌هایی که در آن‌ها نقش روحانیت وجود دارد به‌عهده حوزه علمیه گذاشته شده است. شبکه اجتهاد البته پیش از این نیز به این موضوع پرداخته بود و با موافقان و مخالفان این مسئله گفتگو کرده بود. دکتر محمدحسین ظریفیان، مدیرکل پژوهش‌های اسلامی سازمان صداوسیما اما چنین نظارتی از ناحیه حوزه علمیه را موجب کاهش رغبت فیلم‌سازان به استفاده از نقش روحانی در فیلم‌ها می‌داند. معاون سابق مطالعات و برنامه‌ریزی اتحادیه رادیو و تلویزیون‌های اسلامی معتقد است بهتر است همین ملاحظه عرفی که همگان نسبت به نقش روحانی در فیلم‌ها دارند رعایت شود و بیش از آن، قانون خاصی برای آن وضع نشود.
اجتهاد: آیا اینکه هر نهادی، ارائه تصویر از هم‌مسلکان خود را متوقف بر ارائه مجوز از خود کند، رویه مناسبی است و آثار مطلوبی به دنبال دارد؟
ظریفیان: این مورد را نمی‌توان طبق قاعده‌ای کلی در خصوص هر نهادی تعریف نمود. طبیعتاً نهادهای مختلف، اشکال مختلف مواجهه با توده‌های مردم را دارند. هم‌چنین کارکردهای مختلفی را دارند و در این زمینه طبیعی است که این کارکردها الزامات متفاوتی هم داشته باشد. اکنون به طور خاص براساس ضوابط و مقرراتی که بین ناجا و صداوسیما به جمع‌بندی رسیده شده است، این هماهنگی بین دو نهاد وجود داشته و این نظارت اتفاق می‌افتد.
اجتهاد: آیا لزوم ارائه مجوز از حوزه برای ایجاد شخصیت روحانی در فیلم‌ها، منجر به کاهش رغبت نسبت به جایگذاری شخصیت روحانی در فیلم‌نامه‌ها نمی‌شود؟
ظریفیان: قطعاً همین‌طور است. اگر اصل انعکاس شخصیت روحانیت و استفاده از لباس روحانیت و کاراکتر روحانیت در فیلم‌ها و سریال‌ها را بخواهیم متوقف بر این کنیم که مجوزی داده شود یا محدودیت‌های فراوانی برای آن گذاشته شود به‌تدریج برنامه‌نویس و کارگردان به خاطر این محدودیت‌ها، بخش قابل‌اعتنای این کاراکترها را استفاده نخواهند کرد.
اجتهاد: آینده این طرح را چطور ارزیابی می‌کنید؟
ظریفیان: مجوز نمی‌تواند به این موضوع کمک کند. باید یک نظارتی وجود داشته باشد که برای تولید و پخش برنامه در صداوسیما ملاحظات حوزه نیز در نظر گرفته شود. لذا این ملاحظات در آیین‌نامه‌های صداوسیما درج شود و بعد نسبت به انجام مفاد آن توسط حوزه نظارت گردد و اگر خلاف آن مفاد عمل شده است، به سازمان صداوسیما تذکر دهد؛ مثلاً کسانی که نقش منفی را در صداوسیما داشته‌اند، چنانچه در آیین‌نامه قرار شد این افراد نقش روحانی را بازی نکنند، باید به آن عمل شود و حوزه نیز بر این امر نظارت کامل را داشته باشد. لذا اگر این به یک مصوبه تبدیل شد و در آیین‌نامه‌های تولید و پخش آمد، باید سازمان صداوسیما از آن تبعیت کند. اگر صداوسیما تبعیت نکند، حوزه باید تذکر دهد و این الزام را دنبال کند. این مکانیسم درستی محسوب می‌شود؛ اما اینکه بگوییم مداخله حوزه در تولید و بخش‌های مختلف حتی فیلم‌نامه پیش از تولید، تولید و پخش وجود داشته باشد، اساساً شدنی نیست.
اجتهاد: آیا نمایش روحانیت در فیلم‌های و هنرهای نمایشی، در زمره امور مقدسی به شمار می‌رود که لازم است برای نمایش آن، ضوابطی خاص و بیشتر از ضوابط کلی هنرهای نمایشی قرار داده شود؟
ظریفیان: بالاخره این لباس منتسب به پیامبر و اهل‌بیت علیهم‌السلام و برای مردم مقدس به شمار می‌رود. هرگونه بازنمایی غیر صحیح و غلط از این لباس طبیعتاً قابل‌اغماض نیست.
اجتهاد: آیا سختگیری در نمایش روحانیت در هنرهای نمایشی، موجب کاهش رغبت هنرمندان در استفاده از نقش روحانی در سناریوها و ارائه تصور کلیشه‌ای از روحانی در فیلم‌ها نمی‌شود؟
ظریفیان: ما الآن مکانیزه نظارتی در حوزه و صداوسیما نداریم. در حوزه و صداوسیما یک امر عرفی وجود دارد که عمدتاً هم رعایت می‌شود، جز مواردی که به آن توجه نشده باشد. آنچه اکنون مشاهده می‌شود این است که سختگیری یک امر مبهم و کلی است. اگر سختگیری به معنای ایجاد موانع و غیرمنطقی تلقی شود، همین اتفاق می‌افتد.
اجتهاد: سخن پایانی خود را بفرمایید؟
ظریفیان: ما بعد از چهار دهه از پیروزی انقلاب هرچند دیر شده است اما هرچه سریع‌تر باید به این موضوع توجه بیشتر نماییم که بازنمایی روحانیت و نمادهای دینی باید ضابطه‌مند‌تر و دقیق‌تر شود و الآن هم باید به این موضوع بیشتر توجه گردد. پس از انعقاد تفاهم‌نامه بین سازمان صداوسیما و مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه که سال گذشته به امضا رسید و در این میان اداره کل پژوهش‌های اسلامی صداوسیما نقش محوری و اساسی را داشت یکی از مواردی که در دستور کار قرار داده شده است، همین بحث آیین‌نامه بازنمایی لباس‌های روحانیت و نمادهای دینی در رسانه ملی است که درباره آن کارهای خوبی انجام گرفته است و کارگروه مشترکی در این موضوع فعالیت می‌کند. امیدواریم در آینده نزدیک به نتایج خوبی برسد و بتوانیم این نقیصه را جبران کنیم.
