مدیر حوزه‌های علمیه فقه در گردهمایی مدیران مدارس فقهی تاکید کرد: ما باید در کارزا تعامل و گفت و گو و پاسخگویی به نظامات علمی و حقوقی و… توانمندی لازم را از خود نشان دهد.
به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله علیرضا اعرافی در گردهمایی مدیران مدارس فقهی حوزه علمیه قم که در سالن آیت‌الله حائری مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه در قم برگزار شد، گفت: مدیران و فعالان مراکز فقهی گام مهم در عرصه پرکردن خلأ مهم این عرصه برداشته‌اند و پیش از هر چیز از این اقدام ارزشمند مراجع و علما و موسسان و مشوقان بزرگواری که در دو دهه اخیر به دنبال پاس داشت و توسعه و تعمیق قلمرو فقه و فقاهت بوده اند، تقدیر داریم.
مدیر حوزه‌های علمیه بیان کرد: در این نشست به دنبال عرضه یک ایده خام برای نوع تعامل با مجموعه‌های حوزوی است؛ در این زمینه هیچ پیشفرض تعریف شده‌‌ای مفروض نیست و راه برای گفت و گو و مباحث برای تعامل با موسسات و مدیریت حوزه باز است.
پاسداشت و صیانت از دستگاه اجتهادی و فقه، بسیار مهم است
اعرافی تصریح کرد: پاسداشت و صیانت از دستگاه اجتهادی و فقه، بسیار مهم است؛ از هر ایده‌‌ای که از شان دستگاه اجتهاد و فقه بکاهد رابطه‌‌ای نداریم؛ دستگاه فقاهت و اجتهاد که از غنی ترین مکاتب فکری و حقوقی جهان به شمار می‌آید، باید صیانت شود و با همان مبانی پیشین استوار باشد.
عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه تصریح کرد: فقه، با همان مبادی اصول باید عرصه‌های خود را درنوردد؛ همه ابواب موجود و حتی ابوابی که عصر آن به سر آمده نیز نباید از دفترچه دانش ما محو شود.
وی گفت: دستگاه فقاهت، ستون فقرات حوزه است و فقاهت و اجتهاد در همان مسیر پیشین و ژرفا و عمق تحقیقات باید ادامه یابد؛ اصل دوم نیز آن است که فقه بر همان پایه پیشین باید به عرصه‌های نو و جدید نیز بپردازد؛ فلسفه وجودی ما این است که به مسایل جدید با نگاه نو و جامع پاسخ دهیم.
امام جمعه قم افزود: نکته دیگر آن است که عرصه‌های نو و جدید نیز نیازمند کارشناسی و موضوع شناسی‌ها است و این نیاز نیز در عرصه جامعه امروز و نظام اسلامی است که یک فرصت بزرگی در برابر حوزه است تا دستگاه فقهی خود را در صحنه عمل به ظهور و بروز رساند.
مدیر حوزه‌های علمیه بیان کرد: پاسخ نهایی در این عرصه با مرجعیت است، ولی دستگاه فقاهت نیز باید زمینه این پاسخگویی را فراهم کند؛ نکته دیگر آن است که پرداختن ما به عرصه فقه معاصر، بر مبنای فقه عمیق پیشین و جواهری دارای سطوح مختلف است.
اعرافی تصریح کرد: یکی از سطوح آن در زمینه تک مساله‌های نو است؛ سطح بالاتر در کتب فقهی است و لایه بعدی ابواب جدید و کتب فقهی و متناسب با دنیای امروز است.
در زمینه علم اصول کارهای مهمی در دست اقدام است
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: علوم پیرامونی و مقدماتی یکی از مهمترین مسایلی است که باید به آن توجه کرد؛ در زمینه علم اصول نیز کارهای مهمی در دست اقدام است و خوشبختانه این عرصه دریک شکل وسیعی در حوزه مسایل نو در اصول ناظر به فقه معاصر و مسایل مستحدثه با اشراف آیت‌الله شب زنده دار در حال انجام شد.
وی گفت: در این زمینه روی ۲۰ مساله شورای اصلی در حال فعالیت است و ذیل این مساله نیز فقها و نخبگان حوزه در حال فعالیت هستند؛ مسایل مرتبط به فلسفه زبان و هرمونتیک از مسایلی است که در اصول باید تعیین تکلیف شود.
استاد حوزه علمیه افزود: در عرصه فقه با مسایل درون فقهی و در قلمرو دانش‌های مقدماتی و پیرامونی مربوط به فقه با توجه به مسایل امروز باید به بحث و کار بپردازیم؛ از دیگر سوی به دلیل گسترش نظامات حقوقی و علوم انسانی و…فقه را به پاسخگویی فر امی‌خواند.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور بیان کرد: فقه ما باید در کارزا تعامل و گفت و گو و پاسخگویی به نظامات علمی و حقوقی و… توانمندی لازم را از خود نشان دهد؛ تمام موسسات و طرح‌هایی وارد می‌شوند می‌خواهند که طلاب را در پایه‌های علمی، تقویت کنند و از دیگر سوی می‌خواهند که به بعد فقاهتی سنتی عمق ببخشند تا شاهد مجتهدان قوی و کارشناسان خوب فقهی باشیم؛ از دیگر سو، به دنبال توسعه مرزهای دانش فقه متناسب با دنیای نو است.
اعرافی تصریح کرد: حوزه ما به شکل یک نظام مدیریت درون زا و کمتر اسیر شده در دست بروکراسی به نیازهای جامعه خود جواب می‌دهد؛ این جمع نیز بنا بر همین احساس وظیفه و اشراف مراجع عظام ایجاد شده است.
در مسیر پیشرفت حوزه، باید سُنن حوزوی اصیل را حفظ کنیم
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: در مسیر پیشرفت حوزه، باید سنن حوزوی اصیل و پیشران حوزه را حفظ کنیم که از جمله آنها آزادی درس و استاد است؛ در سطوح عالی مدیریت حوزه به هیچ وجه نه تنها توصیه‌‌ای برای شکل مدرسه‌‌ای نداریم، بلکه حتی الامکان توصیه داریم که در طرح هدایت علمی میان دو راه افراط و تفریط یک راه سنجیده و حکیمانه را انتخاب کنیم.
وی گفت: نگاه کلاسیک به معنی جدید و دانشگاهی به سطوح خارج یک نگاه افراطی است که شاید به ظاهر مزایایی داشته باشد، ولی در درازمدت آثار سوئی در آینده داشته باشد؛ از دیگر سوی رهایی مطلق نیز ما را به یک فضای بیکران می‌سپرد که آن هم اشتباه است.
عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه افزود: مسیر سوم در طرح هدایت علمی دنبال می‌شود؛ البته مراکز دارای برنامه را منع نمی‌کنیم، بلکه حق انتخاب‌هایی که طلاب داشته را باید صیانت کنیم.
مدیر حوزه‌های علمیه بیان کرد: در سطح یک به جای آنکه متون را تغییر دهیم، بیشتر تاکید بر طیفی بودن متون داریم؛ در سطح یک بجز یک یا دو مورد، هر کتاب دارای عدل است، یعنی طلاب می‌توانند آنها را انتخاب کنند.
اعرافی تصریح کرد: در سطح یک نیز بیان کردیم که الزامی روی انجام قطعی آن نداشته باشید و اجازه دهیم که مدارس انتخاب کنند و فضای فعالیت داشته باشند؛ برای پاسخ به این دنیای متنوع و پر مساله حدنصابی از فقه و اصول و… را باید ببینیم.
عضو شورای عالی حوزه تصریح کرد: آزادی‌های علمی است که انسان‌های بزرگ تربیت می‌کند؛ سخن ما این است که پایه ۵ و ۶ باید آزادی علمی داشته باشند و در دل حوزه، اساتید خود را انتخاب کنند؛ انسان‌های بزرگ در همین فضاهای حق انتخاب تربیت شدند.
وی گفت: در مجموعه طرح‌های متنوعی که مدیریت، در دو سال اخیر به آن پرداخت، از یک سو، اسناد جامع حوزه طراحی شده؛ ذیل آن نیز ده‌ها طرح در حال طراحی است که برخی از آنها به پایان رسیده و برخی دیگر به شکل جهادی در حال انجام است که به تدریج به منصه ظهور می‌آید.
ترسیم درختواره رشته‌های حوزه بر اساس چشم انداز نظام جامع
وی افزود: درختواره رشته‌های حوزه بر اساس چشم انداز و منشور و نظام جامع طراحی شده است؛ در این زمینه حداقل ۵۰۰ استاد و صاحب نظر در این درختواره سهیم بوده اند؛ در این زمینه با عجله وارد میدان نشدیم، بلکه بیش از ۲۰۰ گرایش و مقطع در عرصه‌های مختلف دانشی به جز فقه دسته بندی شده اند؛ در ادامه طرح جامعه رشته‌های حوزه ارایه می‌شود.
مدیر حوزه‌های علمیه بیان کرد: در این زمینه درختواره و منظومه رشته‌‌ای و گرایش‌های حوزه در حال تنظیم است؛ در این زمینه حوزه در همه مسایلی که مورد سوال قرار می‌گیرد با دستی پر، پاسخگو خواهد بود.
اعرافی تصریح کرد: گام بعدی طراحی و تدوین سرفصل‌ها است؛ گفته شده است که به تدریج و بر اساس اولویت‌ها در دو یا سه سال آینده کتابچه‌های آماده تهیه می‌شود؛ منبع یابی و نقشه اجرایی از دیگر گام‌های اجرایی است که در عرصه رشته‌ها و گرایش‌های حوزه برداشته شده است.
عضو شورای عالی حوزه تصریح کرد: مدارس و مراکز فقهی می‌توانند در این عرصه ورود کنند و حوزه نیز در خدمت این مدارس است که هم در تکمیل درختواره و تکمیل این فرایند از وجود این مراکز استفاده کند.
وی گفت: مراجع و بزرگان و رهبری از ما می‌خواهند که به تنوع نیازها در عرصه فقه و… پاسخ دهیم، ولی مدارس علمیه فقهی منبع فیاضی هستند که می‌توانند در این قلمرو ورود کنند.
وی افزود: مدارس فقهی می‌توانند در متون و منابع و مقالات و تولید دانش کارایی خاصی از خود ارایه دهند؛ همچنین مدارس می‌توانند در عرصه مجلات فقهی نیز فعالیت فاخری داشته باشد؛ خوشبختانه حوزه در اعطای مجوز به مراکز مجلات دست پری دارد و می‌خواهیم که نقشه جامعی از مجلات فقهی را داشته باشیم که از موازی کاری جلوگیری کنیم.
امسال در سطوح عالی، ۲۰ استاد به مسایل جدید و مستحدثه پرداختند
مدیر حوزه‌های علمیه کشور بیان کرد: امسال در مدیریت سطوح عالی، با هماهنگی ۲۰ استاد به مسایل جدید و مستحدثه در سطوح عالی پرداخته شده است؛ می‌توانیم در عرصه فقه معاصر از وجود مراکز فقهی استفاده کرد و یا دروس آنها به عنوان دروس آزادانه حوزه معرفی شود.
اعرافی تصریح کرد: در سطوح عالی و دروس خارج هیچ وجهی غیر از شان مرجعیتی هیچ بودجه‌‌ای نداریم؛ یعنی معتقد هستیم که قلب حوزه نباید از استقلال خود فاصله بگیرد؛ به همین دلیل طرح کمک هزینه تحلیلی و تحصیلی و… آماده شده است و مراجع و رهبری معظم با کلیت این بحث موافقت کرده‌اند که امیدواریم این طرح را به پیش ببریم.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: اگر بخواهیم به پایان نامه نویسی پاسخ دهیم می‌توانیم به ۱۰هزار طلبه علاقه مند به پایان نامه نویسی اشاره کنیم؛ ولی پایان نامه نویسی خوب از سنن خوبی است که باید دنبال شود؛ قرار است که مراکز تخصصی ارزیابی‌های تخصصی انجام شوند و پس از آن گروه‌های علمی و پایان نامه نویسی به خود آنها واگذار شود.
استاد حوزه علمیه قم گفت: ترجمه و بازتابی آثار و تولیدات فقهی نیز از عناصر بسیار مهم است؛ می‌توان گفت که حتی ۱۰ درصد است تولیدات اندیشه‌‌ای قم به زبان‌های زنده دنیا منعکس نمی‌شود؛ قم در یک حصاره زبانی محصور است؛ هم در زبان و ادبیات لازم برای ارایه مباحث دیگر محروم هستیم.
وی افزود: عرصه دیگر، عرصه فضای مجازی است که بتوان از این ظرفیت برای ذخیره سازی مباحث حوزوی استفاده شود؛ در زمینه تربیت استاد نیز می‌توانیم از توان و ظرفیت مدارس استفاده کنیم.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور بیان کرد: سیاست مدیریت نسبت به شهرها، اعطای اختیارات و توسعه سطوح درسی است؛ در این زمینه درس خارج برای بار در برخی از مراکز رسمیت یافته که ارزیابی‌ها در حال انجام است.
اعرافی تصریح کرد: محور دیگر، طرح هدایت علمی است که ممکن است مشمول امتیازاتی برای طلاب باشد و قلمروی جدیدی نیز برای حوزه ایجاد کند که زمینه‌های آن نیز ایجاد شده است.
عضو شورای عالی حوزه تصریح کرد: در این طرح هیچ مفروض قبلی نداریم، بلکه دنبال تعامل مراکز حوزوی و تعامل این مراکز با مدیریت هستیم؛ در زمینه شکل و راهکار این فعالیت و طرح هیچ مفروضی نداریم.
وی گفت: قطعا مجمع عمومی و دبیرخانه آن دارای ارزش است؛ اینکه بالاتر از آن، شورای برگزیده که بتواند طرح‌ها را برای مجمع عمومی پخته تر کند نیز یک ایده است؛ همچنین می‌توان این شورا را در نظام شورایی حوزه یک جایگاه رسمی بدهیم. حوزه
