labelحکومت و قانون, دیدگاه (گفت‌وگو/یاداشت), یادداشت
commentبدون دیدگاه

نظام اسلامی: نظامی، آری ولی نظامی‌گری، هرگز!/ محمد سروش محلاتی

شبکه اجتهاد: آنچه می‌خوانید چکیده‌ای از سخنان حجت‌الاسلام والمسلمین محمد سروش محلاتی استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه در شب بیست و یکم ماه مبارک رمضان در هیئت دارالزهرا(س) است:

شگفت آور است حضرت علی (ع) متهم می‌شود که “دانش جنگ” ندارد: «لا علم له بالحرب»(خطبه ۲۷) در حالیکه امام دانش جنگ داشت ولی با نظامی گری مخالف بود.

نظامی گری یا میلیتاریسم سرنوشت همه مسائل را بدست نظامیان می‌دهد و دست آنان را در همه امور حکومت از اقتصاد و تجارت تا فرهنگ و قضاوت باز می‌گذارد و قدرت نظامی را در صدر می‌نشاند و همه گره‌‌ها با آن باز می‌کند ولی امام (ع) در امور نظامی، روش دیگری داشت:

۱از نظر امام، نظامی باید پاکترین و شریفترین انسانها باشد، کسی که بر خشمش مسلطتر و از دیگران بردبارتر و عذر پذیرتر: «افضلهم حلما… لا یثیره العنف»(عهدنامه مالک) ولی نظامی گرایان می‌خواستند سفاکترین افراد مانند بسر بن ارطاه را بکارگیرند که برای هر جنایتی آماده باشد.

۲ امام در مدیریت حکومت از بکارگیری زور و اجبار پرهیز داشت و حتی اجازه نمی‌داد به زور افراد را بجنگ بیاورند: «فان المتکاره مغیبه خیر من مشهده» (نامه۴) ولی در نظامی گری جایی برای آزادی مردم وجود نداشت و جنگ با اجبار و تحمیل همراه بود.

۳ نظامی گری اقتضای قدرت مطلقه نظامیان را داشت و حتی برای حفظ اقتدارشان می‌بایست از ظلمشان در حق مردم چشم پوشی شده و پرونده شان محرمانه مختومه می‌شد ولی امام (ع) رسما به فرمانداران و ماموران دولتی ابلاغ می‌کرد هر یک از نظامیان که در هنگام عبور از آن منطقه به مردم تعدی کرد بلافاصله با او برخورد کنید و مجازاتش نمایید: «فنکلوا من تناول منهم شیئا ظلما»(نامه۶۰)

۴آنها که روحیه نظامی گری داشتند، دائما به حضرت اعتراض می‌کردند: که چرا زودتر دست بکار جنگ نمی‌شود، مگر از دشمنان می‌ترسد؟!(خطبه ۵۵) آنان حتی اصرار داشتند که امام در مهلت مقرر شده برای مذاکره هم صبر نکند و حرکت را شروع کند ولی حضرت حاضر نبود در اثر پیش دستی همه راهها را ببندد: «ان استعدادی لحرب اهل الشام و جریر عندهم اغلاق للشام»(خطبه۴۳)

۵ نظامی گری که دست یابی به پیروزی نظامی را از هر ارزش اخلاقی بالاتر می‌داند، صحنه جنگ را استثناء بر قواعد اخلاقی دانسته و در برابر دشمن هر کاری را مباح می‌شمارد ولی امام (ع) به سربازانش دستور می‌داد که فراریان را به آتش نبندید و متعرض مجروحان نشوید: «فلاتقتلوا مدبرا و لا تجهزوا علی جریح»(نامه ۱۴)

۶ از نظر امیرالمومنین (ع) شرایط جنگ و درگیری بر دشمن نباید بهانه برای ایجاد خفقان در جامعه باشد. او مفصل‌ترین سخنرانی‌اش درباره “حقوق رعیت” را در “صفین” ایراد کرد و در آن سرزمین آتش و خون و در آن شرایط حضور دشمن، بر حقوق مردم تاکید نمود و از آنان خواست که ثناخوانی مرا کنار بگذارید و بشیوه جباران با من سخن مگویید و از گفتن حق دریغ نکنید(خطبه ۲۱۴) ولی در نزد نظامی گرایان در آن شرایط حساس، مردم را به اطاعت محض باید فراخواند و زبانها را باید در کام حبس کرد.

۷ نظامی گرایان با پیش آمد حوادث تلخ، فورا فضای جامعه را امنیتی می‌کنند و بلافاصله به دستگیری و برپا کردن چوبه‌‌های دار مبادرت می‌کنند. میگ‌ویند باید شبکه اخلاگران را کشف کرد و از ریشه خشکاند. ولی امیرالمومنین(ع) پس از ترور خویش دعوت به عفو می‌کند: «فالعفو لی مزیه و هو لکم حسنه» (نامه ۲۳) و از همه خویشان می‌خواهد که مبادا با شعار “وای علی کشته شد” صحنه انتقام و خونریزی بوجود آورند.(نامه ۴۷)

۸ علی(ع) مرد میدان مبارزه بود و هرگز در برابر ظلم و بیداد تسلیم نمی‌شد ولی او از ادبیات متعارف نظامیان نفرت داشت لذا به استاندار و فرمانده ارشدش فرمود مبادا با مردم تحکم آمیز سخن بگویی: «لاتقولن انی امر»(عهدنامه مالک) علی (ع) با فرهنگ “رهبرپرستی” که نظامی گرایان ترویج می‌کردند مقابله می‌کرد و… .

امام علی (ع)نشان داد که در مکتب اسلام نظامی کیست؟ او اشکار ساخت در نظام اسلامی: نظامی، آری ولی نظامی گری، هرگز!

در بحث پیرامون این مطلب، شرکت کنید

اطلاعات مرتبط

people_altاشخاص مرتبط: سروش محلاتی, علی بن ابی طالب ( امام علی ), محمد
local_offerسایر طبقه‌بندی‌ها: ,

پیشنهاد می‌کنیم این مطالب را هم بخوانید

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این فیلد را پر کنید
این فیلد را پر کنید
لطفاً یک نشانی ایمیل معتبر بنویسید.

فهرست