مدیر علمی «دانشنامه اسلامی کشاورزی منابع طبیعی و محیط زیست» با اشاره به اینکه بخش محیط زیست معارف اسلام به طور کلی مورد غفلت حوزه‌ها و دانشگاهها قرار گرفته است، گفت: هزار آیه قرآن و ۱۰ جلد از بحارالانوار در مورد طبیعیات است.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام یعقوب‌علی برجی، مدیر علمی «دانشنامه اسلامی کشاورزی منابع طبیعی و محیط زیست» در گفت‌و‌گویی با تأکید بر اینکه در مجموعه تعالیم اسلام از جمله قرآن و حدیث، فقه و تفسیر و حتی در تاریخ و تمدن ما اطلاعات بسیار زیادی در خصوص محیط زیست وجود دارد، گفت: اگر به خوبی از این اطلاعات و دستورات استفاده شود می‌تواند راهگشا بوده و به حل معضل محیط زیست منجر شود.
وی با ابراز تأسف از اینکه بخش محیط زیست معارف اسلام به طور کلی مورد غفلت واقع شده است، در خصوص دلیل این غفلت، به ایکنا گفت: در گذشته حوزه‌های علمی هم علوم فقه، فلسفه، کلام و … و هم علوم طبیعی، نجوم، ریاضیات و …. را داشتند اما از زمانی که بخشی از علوم به دانشگاهها واگذار شد، حوزه‌های علمیه به سراغ بخش دیگری از علوم اسلامی از قبیل فقه، کلام و … رفتند و به مباحث طبیعی توجه نکردند از سوی دیگر دانشگاهها هم به لحاظ اینکه متون مربوط به محیط زیست در اسلام به زبان عربی بودند به این بخش توجه نکردند و با پیشرفت‌هایی صورت در غرب در زمینه محیط زیست به سمت ترجمه و استفاده از متون غربی رفتند.
حجت‌الاسلام برجی به هزار آیه قرآن کریم و ۱۰ جلد از بحارالانوار که در مورد طبیعیات است و هزاران کتاب در تمدن اسلامی که در خصوص این بخش از علوم نوشته شده است اشاره و اظهار کرد: این بخش از علوم از دیدگاه اسلام کاملاً مورد غفلت قرار گرفته و نه حوزه‌ها به این علوم توجه کردند و نه دانشگاهها.
مدیر علمی دانشنامه اسلامی کشاورزی منابع طبیعی و محیط زیست ادامه داد: یکی از دلایل آغاز تدوین دایرهالمعارف اسلامی در خصوص محیط زیست که در دنیا بی‌نظیر است جمع‌آوری و ارائه این بخش از متون اسلامی به زبان روان برای دانشگاهها است تا در حوزه دانشی روز هم این مباحث را مورد استفاده قرار دهند؛ این اقدام زمینه فرهنگسازی و توجه بیشتر مردم به نگاه محیط زیستی اسلام را فراهم می‌کند.
وی تصریح کرد: ما مبانی اسلامی را به عنوان یک سرمایه بزرگ داریم اما وقتی این سرمایه بزرگ می‌تواند مورد بهره‌برداری قرار گیرد که به فرهنگ عمومی تبدیل شود. مردم به لحاظ اینکه دیندار هستند اگر با تعالیم دین در خصوص محیط زیست آشنایی پیدا کنند به آن توجه کرده و فرهنگسازی آن محقق می‌شوند.
این مدرس حوزه و دانشگاه تصریح کرد: مردم باید بدانند که این دستور اکید دین است که باید از محیط زیست مراقبت کنند، آب‌ها را آلوده نکنند، از درختان محافظت کنند؛ همچنین وظیفه مردم مسلمان است که درخت‌کاری کرده فضای سبز ایجاد کنند و اگر زمین، هوا و آب را آلوده کنند از نظر شرعی مزمت شده و تهدیدهایی در باب این کار در اسلام برای آنها مطرح شده اما مردم در این زمینه اطلاعات ندارند.
نویسنده مقاله «پژوهش‌های دانشمندان مسلمان در موضوع بهره برداری از آب و باران» که این مقاله به زبان انگلیسی ترجمه و در هشتمین همایش جهانی سیستم‌های سطوح آبگیر باران به عنوان مقاله برگزیده انتخاب شد، در خصوص کاربرد عملی دیدگاه اسلام در خصوص «آب» و عملکرد دانشمندان مسلمان در این زمینه گفت: دانشمندان مسلمان آبیاری قطره‌ای، کوزه‌ای، سیستم‌های آبسنجی و آبیاری مشخص، تقسیم آب مشخص و … را برای صرفه‌جویی در آب ابداع کرده بودند. مباحث مربوط به آب در تمدن اسلامی و حوزه‌های علمیه مورد بحث قرار می‌گرفت. اکنون هم برای بازگشت به دوران باشکوه این تمدن باید یک تفاهم و آشتی بین تمدن ما و دانشگاه‌های ما انجام شود.
وی ادامه داد: البته دانشگاهها هم زیاد مقصر نیستند چرا که تسلط کاملی به زبان عربی ندارند و لازم است این متون به زبان فارسی تبدیل و در دانشگاهها مورد بررسی قرار گیرد، به همین دلیل ما یک گام در این زمینه برداشته و شروع به تدوین دایرهالمعارف کرده‌ایم. دیگران هم باید گام‌های بعدی را بردارند و در حوزه‌های علمیه هم به این مسائل توجه شود.
این مدرس حوزه و دانشگاه همه از جمله حوزه‌ها، دانشگاهها، مبلغان، اساتید دانشگاهها، رسانه‌ها و … را مقصر عدم فرهنگ سازی در خصوص محیط زیست دانست و افزود: خطر در حوزه محیط زیست بیش از آنکه فکر کنیم جدی است. شرایط محیط زیست، کم‌آبی و آلودگی‌ها به بحران تبدیل شده‌اند.
حجت‌الاسلام برجی در پاسخ به این سؤال که آیا نگاه اسلام به محیط زیست صرفاً هشدار و تلاش برای پیشگیری است یا در صورت بروز بحران برای حل بحران‌ها هم راه‌حل دارد؟ گفت: دستورات دینی جنبه اکتشافی دارد و پژوهشگران باید راه‌حل‌ها را از دل دستورها استخراج و استنباط کنند و اجتهاد یعنی استخراج مسائل روز از دل مباحث دینی. همه چیز در قرآن است ولی دستورالعمل‌ها هم باید استخراج و استنباط شود. درمان و عبور از بحران محیط زیست را باید از دستورات اسلام استخراج کنیم.
نویسنده کتاب «سازندگی در قرآن» به عنوان مثال در خصوص بحران آب، گفت: در حوزه تعالیم دین دو راهبرد می‌توان برای مقابله با بحران آب استخراج کرد. راهبرد اول حفاظت از آب و هدر ندادن آب است و راهبرد دوم حفظ سلامت آب است. برای حفظ و سالم ماندن آب هم راه‌کارهایی داده شده است. یکسری فرمول‌های کلی در قرآن مطرح شده مثلاً در قرآن آمده است که ما جهان را موزون آفریده‌ایم و باید این توازن را حفظ کنیم. توازن یک قاعده فقهی است. پس باید توازن طبیعت را حفظ کنیم. اگر ما اکوسیستم را حفظ نکنیم توازن را برهم زده‌ایم. خداوند می‌فرماید ما همه چیز را به اندازه و موزون خلق کرده‌ایم و شما نباید از اندازه تجاوز نکنید یعنی در استفاده از آب، خاک، موجودات زمین و … باید حد توازن را پیدا و بر اساس آن از این مواد استفاده کرد.
