دبیر علمی همایش ملی «هوش مصنوعی و علوم انسانی» یکی از فرآیندهایی که توسط هوش مصنوعی دنبال می‌شود را فرآیند استدلال‌ورزی (reasoning) یا همان نتیجه گیری بر مبنای استدلال‌های منطقی عنوان کرد و گفت: این قابلیت مهم می‌تواند در فرآیند استنباط علوم اسلامی و گزاره‌های مرتبط با رشته‌های مختلف علوم اسلامی به کمک فقیه بیاید و فرآیند استنباط را تسریع و تدقیق کند.
به گزارش شبکه اجتهاد، هوش مصنوعی چگونگی استفاده از مصاحبه دکتر مینایی اطلاعات، داده‌ها و عمل گر‌ها (تحلیل گر‌های اطلاعات) برای رسیدن به تصویر بهینه است. کار هوش مصنوعی این است که عملکرد‌های مناسب انسانی را بهینه سازی کرده و ارتقاء دهد.
برخی معتقدند با استفاده از دانش هوش مصنوعی می‌توان استخراج تخصص از متخصص کرد؛ یعنی دریابیم متخصص هر فنی چگونه تخصص خود را ارائه می‌دهد. به هر میزان که پاسخ‌ها درباره چگونگی فرآیند تخصص در متخصص دقیق‌تر شود در واقع به هوش مصنوعی نزدیک می‌شویم و استنباط را دقیق‌تر می‌سازد.
با توجه به اهمیت این بحث و امکان استفاده از ظریفت هوش مصنوعی در اجتهاد و علوم انسانی پایگاه وسائل با دکتر بهروز مینایی، عضو هیأت علمی دانشگاه علم و صنعت ایران و دبیر علمی همایش ملی «هوش مصنوعی و علوم انسانی» به گفتگو نشسته است؛ مشروح این مصاحبه را در ادامه می‌خوانید:
نکته مهمی که این روزها و با گسترش تکنولوژی و ورود واژگان تخصصی به فضای ارتباطات اجتماعی ذهن‌‌ها را به خود مشغول کرده، این است که هوش مصنوعی دقیقا چیست؟ لطفا پاسخ این سوال را به شکلی ساده و همه فهم بیان کنید.
مینایی: هوش مصنوعی به عملکرد سیستم‌هایی گفته می‌شود که در شرایط محیطی خاص می‌توانند تصمیم‌گیری صحیح داشته و واکنش‌هایی مشابه رفتارهای هوشمند انسانی از خود نشان دهند؛ به عبارت دیگر فرآیندهای هوشمند انسانی نظیر شبیه سازی فرآیندهای تفکری و شیوه های استدلالی انسانی و پاسخ موفق به آنها و یادگیری و توانایی کسب دانش و استدلال برای حل مسائل توسط ماشین انجام می‌شود.
خوب است بدانید که هوش مصنوعی کمک می‌کند فرآیندی که توسط انسان در مدت زمان زیادی و بعضاً چند ساعت یا چند روز آن هم با درصد بالای خطا انجام می‌شود در چند ثانیه و با دقت بالا انجام شود.
امروزه هوش مصنوعی با چه اهدافی به کارگیری می‌شود؟
مینایی: هوش مصنوعی در زندگی ما کاربردهای زیادی دارد در جنگ خلیج بوش پدر از هوش مصنوعی برای طراحی‌های نظامی آمریکا علیه صدام استفاده کرد. در مدیریت فرآیندهای کشاورزی مانند استفاده بهینه از آب و نیز تعیین زمان برداشت محصول از هوش مصنوعی استفاده می‌شود.
اساس کار تمامی تلفن‌های همراه پیشرفته و موتورهای جستجوی دقیق و قدرتمندی مانند گوگل بر هوش مصنوعی بنا شده است و در کل باید بگویم بسیاری از پیشرفت‌های گذشته و آینده بشر تنها با کمک هوش‌مصنوعی قابل دستیابی است. حتی به کمک هوش مصنوعی می‌توان ماشین‌هایی تولید کرد که قابلیت استدلال‌ورزی و استنتاج بر مبنای منطق را داشته باشند.
از دیگر اهداف هوش مصنوعی ایجاد بات‌های گپ و گفت یا همان chatbot است که به صورت خودکار توانایی گفتگو با انسان را داشته باشند به طوری که انسان متوجه نشود با انسان صحبت می‌کند یا با کامپیوتر و این اتفاق امروزه تقریبا در غرب محقق شده است، اما تنها به زبان انگلیسی و هنوز هیچ اقدام قابل توجهی در مورد زبان‌های فارسی و عربی انجام نشده است. کاربرد دیگر هوش‌مصنوعی در ساخت ماشین‌های خود ران است که می‌توانند بدون اینکه خطری جان مسافران را تهدید کند هزاران کیلومتر سفر کنند.
کارکرد ویژه هوش مصنوعی در حوزه علوم اسلامی چیست و آیا حقیقتا با ورود هوش مصنوعی به این عرصه شاهد رشد و پیشرفت علوم اسلامی خواهیم بود؟
مینایی: یکی از فرآیندهایی که توسط هوش مصنوعی دنبال می‌شود فرآیند استدلال‌ورزی (reasoning) یا همان نتیجه گیری بر مبنای استدلال‌های منطقی است و این قابلیت مهم می‌تواند در فرآیند استنباط علوم اسلامی و گزاره‌های مرتبط با رشته‌های مختلف علوم اسلامی به کمک فقیه بیاید و فرآیند استنباط را تسریع و تدقیق کند.
به جرأت می‌توان گفت تا امروز بسیاری از مسائل لاینحل و دشوار بشر به وسیله هوش‌مصنوعی حل شده است و این روند به صورت فزاینده‌ای ادامه دارد.
لطفا در مورد همایش ملی هوش مصنوعی و علوم اسلامی توضیحاتی ارائه بفرمایید.
مینایی: این همایش به همت مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، جامعه‌المصطفی العالمیه، آزمایشگاه داده کاوی دانشگاه علم و صنعت و موسسه اشراق و عرفان و با هدف امکان سنجی و بررسی راهکارها و هنجارهای کاربست هوش‌مصنوعی در علوم اسلامی در فروردین ماه سال آینده برگزار خواهد شد.
شما به عنوان دبیر علمی همایش و کسی که هم در زمینه هوش مصنوعی و هم در زمینه علوم اسلامی دارای مرتبه علمی بالایی هستید نقش این همایش در توسعه علوم اسلامی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
مینایی: کمترین نتایجی که می توان از برگزاری این همایش انتظار داشت، هم افزایی و تبادل دانش میان تمامی اندیشمندان و نهادهای پژوهشی است که در زمینه پردازش هوشمند علوم اسلامی گامی برداشته اند. همچنین برگزاری همایش نگاه پژوهشگران حوزوی را نسبت به دامنه به کارگیری هوش مصنوعی در رشته های مختلف علوم اسلامی تغییر خواهد داد یا حداقل سبب ایجاد یک جرقه ذهنی در این زمینه خواهد شد.
با ارائه نمونه‌‌های عملی از به کارگیری هوش مصنوعی در علوم اسلامی در همایش در قالب مقالات، راه برای پرورش و توسعه ایده ها و تبدیل آنها به محصولات واقعی هموار خواهد شد و از طرفی نگاه منتقدان به اصل به کارگیری هوش مصنوعی در علوم اسلامی را تا حد زیادی اصلاح خواهد کرد.
پیش نشست‌های همایش با چه موضوعاتی برگزارشده اند؟
مینایی: موضوع پیش نشست اول که در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برگزار شد، بررسی ضرورت‌های استفاده از هوش‌مصنوعی در علوم اسلامی بود؛ پیش نشست دوم همایش در مدرسه معصومیه برگزار شد و در آن به تبیین علمی فرصت‌ها و خطرات استفاده از هوش مصنوعی و رفع شبهات پرداخته شد، پیش نشست سوم در ادامه موضوع پیش نشست دوم و با رویکرد پاسخ به شبهات و سوالات برگزار شد.
پیش نشست چهارم همایش در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و با محوریت معرفی موضوعات پژوهشی و آگاهی بخشی به پژوهشگران در مورد هوش مصنوعی برگزار شد؛ پیش نشست پنجم همایش در دانشگاه فردوسی مشهد و با موضوع معرفی زمینه‌های پژوهشی مهیا برای کاربست هوش مصنوعی در علوم اسلامی برگزار شد؛ ششمین پیش نشست همایش دو سخنران داشت که پروفسور محمدرضا اکبرزاده در زمینه هوش مصنوعی، ادیان الهی و آینده بشریت و حجت‌الاسلام دکتر حمید واسطی در خصوص الگوریتم اجتهاد به ایراد سخن پرداختند.
