نظریه فقهی، نگرشی جدید است که فروعات فقهی مختلفی را در پی دارد لکن قول و نظر، یک مسئله را پوشش می‌دهد بدین معنا که گرچه دانش را حفظ می‌کند اما قلمرو دانش را افزایش نداده و آن را جلو نمی‌برد.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین مححمدعلی خادمی کوشا، مدیر گروه «دانش‌های وابسته به فقه»، در پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در کارگاه‌های مشق اجتهاد که در مدرسه تخصصی فقه امام خمینی (ره) قم برگزار شد، طی سخنانی با بیان اینکه عموم دانش‌پژوهانی که وارد عرصه پژوهش می‌شوند با چالش انتخاب موضوع مواجه‌اند، گفت: پیدایش موضوع به جهت رویارویی با یک مشکل است. به‌عنوان نمونه اگر هنگام رانندگی ماشین از حرکت بایستد، با برخورد به این مشکل، سراغ احتمالات می‌رویم و با بررسی تک‌تک محتملات درصدد حل مشکل برمی‌آییم.
خادمی کوشا با اشاره به این مطلب که در دروس خارج، به نوباوری می‌رسیم ولی در پژوهش، به نوآوری، خاطرنشان کرد: پژوهش فقهی غیر از تقریرات درس خارج است. در معنای پژوهش نوآوریِ نهفته است بدین معنا که در فقه، مشکل نویی است که بدان پرداخته نشده است. در هر پژوهشی اگر مشکل وجود نداشته باشد و درصدد حل نباشیم، معلوم است پژوهش نویی ارائه نداده‌ایم.
خادمی کوشا افزود: نظریه فقهی، نگرشی جدید است که فروعات فقهی مختلفی را در پی دارد لکن قول و نظر، یک مسئله را پوشش می‌دهد بدین معنا که گرچه دانش را حفظ می‌کند اما قلمرو دانش را افزایش نداده و آن را جلو نمی‌برد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی نیز تصرح کرد: کسی که چندین سال تدریس درس خارج دارد، نظریه‌پرداز نمی‌شود، بلکه تنها حافظ علم است.
اصل عدالت حاکم بر هر حکم فقهی دیگر است
همچنین، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدعلی ایازی در کارگاه‌های مشق اجتهاد در مرکز تخصصی آخوند خراسانی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی، در ابتدای بحث خود اظهار کرد: استاد شهید مطهری بحثی را مطرح کرده که اگر حکمی فقهی با اصل عدالت تعارض کند، در کشاکش بین این دو می‌باید به کدام اخذ نمود. وی می‌فرماید پرواضح است که اصل عدالت که از عقل و دین بدان دست‌یافته‌ایم، حاکم بر هر حکم فقهی دیگر است. عدیل همین بحث را می‌توان در مورد کرامت انسانی داشت. اهمیت این بحث از همان ابتدای خلقت که خدای متعال، فرشتگان را امر به سجده بر آدمی نمود، روشن می‌شود. در این منظومه باید آیاتی از جمله آیه ۲۹سوره حجر، آیه ۷۵ سوره ص، آیه ۳۲ سوره مائده، آیه ۷۰ سوره اسراء را نشان کرد.
وی افزود: خدای متعال در همه این آیات کرامت انسانی را مدنظر قرار داده، نه آنکه کرامت مؤمن یا مسلمان را هدف قرار دهد؛ لذا کافر، مشرک و حتی مجرم باید مورد تکریم باشد و فقط در همان عیبش می‌توان او را مذمت کرد.
استاد حوزه علمیه قم با بیان اینکه در این منظومه باید بدان توجه داد که آیا کرامتی که قرآن بدان سخن رانده است، کرامت ذاتی است یا کرامت استعدادی؟، گفت: آیا ذات انسان مورد تکریم است یا انسان صرفاً استعداد کرامت را قابل است. این نکته بحثی تفسیری است که مفسران بدان سخن رانده‌اند و نظر علامه طباطبائی(ره) در این باره بر کرامت ذاتی داشتن انسان است.
ایازی افزود: باید مداقه نمود که کرامت انسانی که قرآن از آن می‌گوید، صرف خبر است یا در این بیان امتنان نیز نهفته است. ظاهر آن است که خدای متعال از این بیان درصدد نتیجه‌ای بوده است که این کرامت را به عنوان یک اصل مطرح کند. البته می‌باید بدین نکته نگاه فقیهانه انداخت که آیا این نکته قرآنی را مانند عدالت می‌توان به عنوان اصل قلمداد کرد یا خیر و در ادامه اگر آن را به‌عنوان اصل پذیرفت، در تعارض بین این اصل و دیگر احکام چه باید کرد. این نکته قرآنی را می‌باید در حقوق خانواده، مخالفین، کافرین، شهروندی و… در نظر گرفت.
