شبکه اجتهاد: به بار نشستن نگاه تمدنی به اسلام در میان شیعیان، میوه تلاش‌ها و کوشش‌های چند صدساله امامان معصوم (ع) در جامعه اسلامی است که هر یک به سهم خویش، پرتویی از اسلام ناب محمدی (ص) را با سیره علمی و عملی خود نمایان کرده‌اند. در میان امامان معصوم (ع)، جایگاه امام کاظم (ع) به لحاظ نقش‌آفرینی تمدنی، برجستگی ویژه‌ای دارد زیرا در آن دوران، بنی‌امیه منقرض شده و بنی‌عباس روی کارآمده بودند. از سوی دیگر، دو تن از
سلاطین مقتدر بنی‌عباس (منصور و هارون) و دو تن از جبارترین آنان (مهدی و هادی) در آن عصر حکومت می‌کردند. در همین مدت جریان‌های فکری و عقیدتی فراوانی نیز پدید آمد و فرقه‌ها و مذاهب گوناگونی سر برآورد که جامعه را دچار تعارضات فکری و اغتشاشات ذهنی کرد و مردم را در سردرگمی عمیقی فرو برد. درنتیجه علوم اسلامی از شعر و هنر تا فقه و حدیث ابزار زر و زور قدرت‌مداران شده بود.
امام کاظم (ع) با جامعه‌ای آسیب‌دیده و سست روبه‌رو بود که همه اضلاعش از فرهنگ، اقتصاد، اجتماع و سیاست، متحول شده و آبستن انحطاط و فروپاشی بود. او هوشمندانه دسیسه‌های دشمنان اسلام را تشخیص داد و با به‌کارگیری شیوه‌هایی خاص، چون سدی مستحکم در برابر آنان ایستاد.
امام کاظم (ع) در عرصه اقتصاد، پایگاه بلندی داشت. یکی از دشمنان به هارون گفته بود «مردم هم به تو خراج می‌دهند و هم وجوه شرعی به امام کاظم (ع)؛ اما باوجود عائله بسیار، ایشان پیوسته به یاران خود در نقاط دوردست کمک مالی می‌کنند».
هنگامی‌که هارون می‌خواست فدک را به امام (ع) برگرداند، امام امتناع ورزیدند و وقتی هارون اصرار کرد حدود فدک را مشخص کنند تا به ایشان برگردانده شود، امام فرمودند محدوده فدک، کل جهان اسلام است. به دیگر سخن، میان دو شبکه اقتصاد و سیاست، ارتباط برقرار نموده و از پیوند آن دو، هدف اصلی یعنی تشکیل جامعه اسلامی را دنبال کردند.
علی بن یقطین، از صاحب‌منصبان بلندپایه دستگاه حکومتی هارون و شیفتگان امام کاظم (ع) بود. امام(ع) به او و برخی از پیروان دستور دادند تقیه کنند و از آن برای پیشبرد اهداف سیاسی خود بهره گیرند. از سوی دیگر از تلاش برای نشان دادن پلیدی دستگاه طاغوتی آن زمان هم غافل نبودند.
هنگامی‌که هارون‌الرشید خطاب به مزار پیامبر اکرم(ص) گفت: «السلام علیک یابن عمّ» تا به زوار بفهماند که من، پسرعموی پیامبرم، امام موسی بن جعفر (ع) در مقابل ضریح قرار گرفتند و خطاب به پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «السلام علیک یا ابا» | منظور حضرت این بود که اگر پیامبر اکرم (ص) پسرعموی توست، پدر من هم هست و پدر از پسرعمو مهم‌تر است.
در حوزه فرهنگ، باوجود خفقان زیاد، فرهنگ‌سازی ایشان، الگوهای کارآمد و اثربخشی را به هر عصر و نسلی می‌دهد. امام کاظم (ع) در اتاق خود، سه چیز داشتند: لباس جنگ، شمشیر آویخته و قرآن کریم. یعنی برای رسیدن به زندگی قرآنی، باید برای جهاد و مبارزه با دشمنان آماده بود.
امام کاظم (ع) با نگاهی فراگیر و هوشمندانه، بر پایه تمدن‌سازی روشمند، از همه توان جسمی و فکری برای پیشبرد اهداف جامعه اسلامی بهره جستند و از همه الگوها، شیوه‌ها و روش‌ها با نگاهی جامع و پویا برای تحقق اسلام ناب محمدی استفاده کردند. امروز، پیروان آن حضرت (ع) با بهره‌گیری از سیره علمی و عملی آن بزرگوار باید راه را از چاه بازشناسند. باید با سیاست‌گذاری، مدیریت و اجرای درست و به هنگام، ظرفیت‌ها و توانمندی‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه را برای تحول عمیق و وسیع آن فعال کنند تا گامی به‌سوی جامعه مهدوی و توحیدی برداریم و با غرور، عظمت و سترگی تمدن اسلامی را چون گذشته فراروی جهانیان قرار دهیم تا جان تشنه خود را به آن سیراب کند.
