کتاب «المؤتلف من المختلف بین ائمه السلف» اثری درباره «فقه مقارن» است. مرحوم طبرسی در این اثر آثار علمای شیعه و اهل سنت را در اختیار خوانندگان قرار داده است؛ و این اثر به خوبی می‌تواند در وحدت بین شیعیان و اهل سُنت تاثیر بسزایی داشته باشد.
به گزارش شبکه اجتهاد، «المؤتلف من المختلف بین ائمه السلف» اثر ابوعلی الفضل‌بن‌الحسن الطبرسی که از سوی بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی در ۶ جلد منتشر شده است، از سوی داوران سی و سومین جایزه کتاب سال در گروه «دین» بخش فقه و اصول به عنوان شایسته تقدیر شناخته شد. این کتاب با نظارت حجت‌الاسلام والمسلمین علی اعتمادی‌نژاد در گروه فقه و اصول بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی به انجام رسیده است.
نزدیکی اهل سنت و تشیع با یک کتاب
حجت‌الاسلام اعتمادی‌نژاد درباره این کتاب به ایبنا گفت: کتاب «المؤتلف من المختلف بین ائمه السلف» اثری درباره «فقه مقارن» است یعنی طبرسی در این اثر آثار علمای شیعه و اهل سنت را در اختیار خوانندگان قرار داده است. در شرایط فعلی که اختلافات عظیمی میان شیعیان و اهل سنت به وجود آمده و نیاز به وحدت میان این دو وجود دارد این اثر موجبات نزدیک‌شدن آراء فقهای شیعه و سنی را فراهم می‌آورد. اثر حاضر اگر مورد مطالعه علمای اهل سنت و تشیع قرار بگیرد می‌تواند بسیاری از واقعیت‌های مهم درباره تشیع را آشکار کرده و موجبات نزدیکی این دو را به هم فراهم کند. همان‌طور که می‌دانید عقاید وهابیت از ۷۰۰ سال گذشته وجود داشته اما متاسفانه در سال‌های اخیر و در دوران معاصر عقاید این گروه و همچنین «القاعده» رشد فراوانی کرده است، این مذاهب و فرقه‌های سنی در حال ایجاد فضای تیره‌ای برای شیعیان هستند که چاپ این اثر می‌تواند خط بطلانی بر عقاید این گروه از اهل سنت باشد.
از کفن دزدی تا تفسیر «مجمع‌البیان»
این مصحح پیشکسوت با بیان اینکه مقدمه ۱۰۰ صفحه‌ای بر این اثر ۶ جلدی نوشته است، گفت: مرحوم طبرسی مدتی در سبزوار زندگی کرد اما در نهایت در مشهد زیست و از دنیا رفت. وی از مفسران معروف شیعه و از فقهای بزرگی بود که نظر همه علمای اهل سنت از مالکی تا حنفی را به خود جلب کرده به طوری که علم مرحوم طبرسی بیش از خود عالمان اهل سنت است. از مرحوم طبرسی دو تفسیر مهم با عناوین «مجمع‌البیان» و «جوامع‌الجامع» به جا مانده است. وی «جوامع الجامع» را در ابتدا نوشت که کتابی کوچک است اما «مجمع‌البیان» را بعدها نوشت که تفسیری مفصل است. در مقدمه تفسیر «مجمع‌البیان» به برخی از کرامات و چگونگی تالیف این اثر از سوی طبرسی پرداخته شده است.
وی ادامه داد: در مقدمه «مجمع‌البیان» این طور می‌خوانیم که مرحوم طبرسی دچار ایست قلبی شده و دیگران فکر می‌کنند که وی مرده است به همین دلیل احکام اموات را درباره طبرسی اجرا می‌کنند و وی را به خاک می‌سپارند. برخی از افرادی که به کفن دزدی شهره بودند برای دزدیدن کفن وی که تازه از دنیا رفته بود به قبرستان رفته قبر او را باز می‌کنند طبرسی پس از خاکسپاری در قبر به هوش می‌آید و وقتی کفن‌دزدان قبر وی را باز می‌کنند با یک فرد زنده مواجه می‌شوند و می‌ترسند. مرحوم طبرسی بعدها به نزدیکان خود گفته بود که وقتی در قبر به هوش آمدم از خدا خواستم تا مرا نجات بدهد تا تفسیری مفصل‌تر بنویسم که «مجمع‌البیان» نتیجه نذر وی پس از زنده‌شدن در قبر است.
لزوم مطالعه کتاب‌های معاصر با نسخه‌های خطی
حجت‌الاسلام اعتمادی‌نژاد مرحوم طبرسی را شخصیتی مفید در تمدن اسلامی دانست و افزود: وی علاوه بر داشتن زهد و تقوا دارای یک منزلت علمی در میان شیعیان و سنی‌ها است به طوری که بسیاری از پیروان اهل سنت به آثار وی مراجعه می‌کنند. کتاب حاضر با مشارکت مصححان در ۶ جلد تهیه و به زبان عربی نوشته شد. برای تصحیح این کتاب از سه نسخه خطی این اثر (کتابخانه آستان قدس رضوی) و دیگر آثار معاصر با طبرسی استفاده شد که آن آثار نیز فقه مقارن به شمار می‌آید زیرا برخی از ناسخان سواد مبسوطی در آن زمینه نداشته و تنها به کتابت اثر پرداختند به همین دلیل واجب است که مصححان علاوه بر نسخه‌های خطی آثار معاصر با آن کتاب را از نظر بگذرانند.
از آغاز تصحیح تا فرجام
وی درباره بازیابی منابع مورد استفاده در کتاب «المؤتلف من المختلف بین ائمه السلف» اظهار کرد: طبرسی برای تالیف اثر حاضر از اقوال علمای شافعی، حنفی، مالکی و حنبلی استفاده کرده است. شعب ضاله‌‌ای که امروزه در آن اختلاف وجود دارد حنبلی‌ها، القاعده و وهابیت است. پیروان این مذاهب غیر از خودشان کسی را قبول نداشته و همه از جمله شیعیان را واجب‌القتل می‌دانند و نسبت به شیعیان شدت عمل بیشتری از خود نشان می‌دهند و در تلاش هستند تا مقبره‌های اهالی علم اسلام را از بین ببرند.
حجت‌الاسلام اعتمادی‌نژاد با اشاره به آغاز تصحیح این کتاب از اواخر دهه ۸۰ گفت: تصحیح این کتاب ابتدا با حضور بیش از ۱۰ مصحح آغاز شد که برخی از آنها در تصحیح یک یا دو جلد از این کتاب همراهی کردند و بعدها رشته کاری خود را تغییر دادند. در نهایت این اثر با مشارکت چهار نفری مصححان به انجام رسید.
وی درباره نقش و جایگاه جایزه کتاب سال در شناسایی آثار برجسته حوزه اسلامی گفت: به نظر می‌رسد اگر مصححان و مولفان به تصحیح رساله‌ها و نسخه‌های علمای اسلام که در سالیان و قرون گذشته زندگی کردند اهتمام بورزند خدمت بزرگی به جامعه علمی و اسلامی کشور می‌کنند زیرا این کار علاوه بر احیای نسخه‌های خطی موجب احیای اعتقادات و شخصیت‌های علمی کشور مانند «سیدمرتضی»، «شیخ طوسی» و سایر علما می‌شوند که تحقیق آنها در تمدن اسلامی نظیر ندارد و آیندگان همیشه به این آثار مراجعه می‌کنند.
