در جامعه ما هرکس در کسوت روحانی در سمت‌های مختلف مخصوصاً امام‌جمعه است، باید بسیار مواظب رفتار و گفتار خود باشد. چون اگر روحانیتی اشتباه کند بسیار رخ‌داده است که مردم آن کردار را به همه روحانیون نسبت می‌دهند و احساس می‌کنند همه آن‌ها چنین هستند. در هیچ قشر دیگری چنین نیست که خطای یک فردی از آن مجموعه به همه نسبت داده شود.
اختصاصی شبکه اجتهاد: اولین نماز جمعه جهان اسلام اگرچه توسط رسول گرامی اسلام (ص) اقامه شد اما تبلور اخیر آن در میان شیعیان، در سالهای پس از انقلاب اسلامی صورت گرفت. در سالهای اخیر و به موازات دور شدن از ابتدای انقلاب، به نظر می رسد از تعداد شرکت کنندگان در نماز جمعه کاسته شده است. برخی این امر را لازمه قهری دور شدن از التهابات اوایل انقلاب می دانند. برخی دیگر نیز حکومتی شدن نمازجمعه، بیانیه خوانی خطیبان و عدم جذابیت ایشان برای مردم را از عوامل این امر می انگارند. در این خصوص با حجت‌الاسلام محمدرضا طالبیان، امام جمعه شهر صدوق زیر گفتگو کردیم. او معتقد است برخی تفاوتها میان رفتار و گفتار امامان جمعه در کنار جذاب نبودن برخی خطبه ها از عوامل کاهش رغبت مردم به حضور در نماز جمعه است. مشروح گفتگوی صریح و جذاب شبکه اجتهاد با امام جمعه شهر صدوق یزد، از نگاه شما می گذرد.
اجتهاد: چرا در سالهای اخیر به نسبت اوایل انقلاب، درصد کسانی که در نماز جمعه شرکت می‌کنند رو به کاهش گذاشته است؟
طالبی: دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد. عده‌ای ممکن است از نماز جمعه رفته باشند و به‌جای آن‌ها، عده‌ی دیگری آمده باشند. همچنین برخی از کشمکش‌های سیاسی و گفتگوهایی که بین مسئولین کشور انجام می‌گیرد، سبب می‌شود اعتقادات دینی مردم آسیب ببیند. از طرفی، برخی ناهنجاری‌های اخلاقی که از مسئولین چه روحانی و چه غیرروحانی در مسند خود مشاهده می‌شود، سبب تضعیف باورهای دینی مردم شده است. این رفتار و گفتار مسئولین در اعتقادات مردم بی‌تأثیر نیست.
در جامعه ما هرکس در کسوت روحانی در سمت‌های مختلف مخصوصاً امام‌جمعه است، باید بسیار مواظب رفتار و گفتار خود باشد. حتی در بسیاری از موقعیت‌ها که حرفش حق است، اما تبعات اجتماعی و سیاسی دارد، باید مواظب باشد تا موقعیت او حفظ شود. اگر روحانیتی اشتباه کند بسیار رخ‌داده است که مردم آن کردار را به همه روحانیون نسبت می‌دهند و احساس می‌کنند همه آن‌ها چنین هستند. در هیچ قشر دیگری چنین نیست که خطای یک فردی از آن مجموعه به همه نسبت داده شود.
اجتهاد: آیا ارائه محورهای خطبه‌های نماز جمعه از سوی شورای سیاست‌گذاری به ائمه جمعه، از عوامل تکراری شدن و کاهش جذابیت نماز جمعه به و تبدیل آن به جلسه بیانیه خوانی شمار نمی‌آید؟
طالبی: البته این عمل خوبی است که شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه، مناسبت‌های ملی و مذهبی را یادآوری می‌کنند یا در کنار آن، تحلیل‌های سیاسی در مورد اوضاع کشور و جهان ارائه می‌کنند. تحلیل‌ها خوب و حتی لازم است، چون ممکن است امام‌جمعه‌ای در طول هفته به دلیل مشکلاتی که دارد مناسبت‌های حساس را فراموش کند ولی این گونه بتواند از آن مطالب شورای سیاست‌گذاری استفاده کند. اصل این اقدام شورای سیاست‌گذاری عمل خوبی است. یادآوری کردن عمل خوبی است. منتها گزینش مطالب جهت ایراد خطبه‌ها، به سلیقه امام‌جمعه برمی‌گردد. بعضی‌اوقات بسیاری از مناسبت‌ها و مطالبی که شورای سیاست‌گذاری قید کرده و فرستاده‌اند، نفعی برای آن منطقه و مردم آن ندارد؛ چراکه ممکن است مسئله محلی در آن منطقه در میان باشد و لازم باشد تذکراتی در خصوص فرهنگ عمومی، امربه‌معروف و نهی از منکر و … تبیین شود تا اینکه بر مناسبت‌های هفته اصرار شود. درمجموع اصل این اقدام شورا خوب است، چون هم یادآوری است و هم تحلیل‌های خوبی در آن ارائه شده است.
اجتهاد: چطور می‌توان خطبه‌های نماز جمعه را جذاب‌تر کرد و باعث جلب مردم به آن شد؟
طالبی: معمولاً در خطبه اول، یک حدیث یا آیه‌ای از قرآن تفسیر می‌شود که بیشتر جنبه موعظه و نصیحت دارد و خطبه دوم هم به مناسبت‌های هفته اختصاص داده می‌شود. بنده اگر بخواهم مسئله روز را در خطبه مطرح کنم، سعی می‌کنم آن را به آیه قرآن یا حدیثی مستند کنم؛ اما سبک و سلیقه‌های ائمه جمعه متفاوت است. درصورتی‌که بحث سیاسی را هم بخواهم داشته باشم سعی می‌کنم با استناد به آیه قرآن که وظیفه ما را ترسیم می‌کند استناد بدهم.
لذا باید ارتباط بین مسائل روز و آیات و روایات در خطبه‌ها وجود داشته باشد. مثلاً اگر بخواهیم در مورد دشمنی با امریکا صحبت کنیم، آیات و روایت زیادی در مورد خصوصیات دشمن و کردار آن‌ها وجود دارد و می‌توان ضمن مطالعه در این خصوص، آن را بر دشمن اصلی و کنونی تطبیق داد.
اجتهاد: خصوصیات ائمه جمعه‌ای که مردم نسبت به آن‌ها علاقه داشته باشند چیست؟ شورای سیاست‌گذاری، چه خصوصیاتی را برای ائمه جمعه باید مدنظر قرار دهد؟
طالبی: باید گفت بین گفتار و رفتار آن‌ها نباید تفاوت فاحش وجود داشته باشد. به‌علاوه همواره توصیه به اخلاق اسلامی و نماز جماعت داشته باشند و در عمل هم مردم به این نتیجه برسند که خود ائمه جمعه هم پایبند به اصول اخلاقی و اعتقادی هستند که در روایات آمده است که «کونوا دعاۀ الناس بغیرألسنتکم». شورای سیاست‌گذاری نیز باید اخلاق و رفتار و روابط ائمه جمعه با مردم را مدنظر قرار داده و همچنین به این مسئله توجه کند که ائمه جمعه مسائل دینی را بر مسائل جناحی مقدم بدارند. لازم به ذکر است ائمه جمعه در رفتار باید به موازین شرعی و اخلاقی اعتقاد داشته باشد نه اینکه تظاهر کنند. اصل این است که اگر مردم را به پیراستگی از دنیا دعوت می‌کنند، معتقد باشند که این پیراستگی از دنیا یک عزت و شرف محسوب می‌شود و در عمل خود هم به آن پایبند باشند.
