وحدت بین شیعه و سنی، نیازمند عوامل درونی است که شهید صدر برای تقویت آن، طرح‌هایی ارائه داده است. اگرچه این طرح‌ها به علت عمر کوتاه ایشان محدود است؛ اما گویاى افق‌های روشنی براى وحدت امت اسلامی است.
شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین شیخ محمدرضا نعمانى از شاگردان و ملازمان شهید سید محمدباقر صدر که تا آخرین لحظات شهادت در کنار وی بوده است، طی مقاله‌ای به تبیین و بررسی آرای شهید صدر در رفع موانع فکری تقریب مذاهب اسلامی پرداخته است که خلاصه‌ای از آن تقدیم می‌شود:
وحدت بین شیعه و سنی، نیازمند عوامل درونی است که شهید صدر برای تقویت آن، طرح‌هایی ارائه داده است. اگرچه این طرح‌ها به علت عمر کوتاه ایشان محدود است؛ اما گویاى افق‌های روشنی است که براى وحدت امت در اندیشه خود داشت؛ و باید علما و اندیشمندان براى بررسى همه‌جانبه این مسئله کمر همت ببندند؛ زیرا امروز بیش از هر زمان دیگر، به وحدت کلمه، اتحاد و همبستگى نیاز داریم.
نویسنده، درصدد نبوده است که مسائل مورد اختلاف میان مسلمانان را به بحث گذارد؛ بلکه تأکید او بیش‌تر در زمینهٔ رفع موانع روحى و روانى که یکى از مهم‌ترین مسائل تقریب میان مذاهب اسلامى به شمار می‌آید، بوده است.
اهمیت این موضوع از آنجا نمایان می‌شود که سیاستمداران از دیرباز، همواره تلاش کرده و می‌کنند که این مانع روحى و روانى را در میان پیروان مذاهب اسلامى عمیق‌تر و پررنگ‌تر سازند.
نویسنده همچنین، مهم‌ترین گام‌های تقریبى امام شهید صدر را دراین‌باره بیان کرده و می‌گوید: دست جنایت‌کاران عراق در همان آغاز کار، امت اسلامى را از او محروم ساخت و این شهید بزرگوار موفق نشد در اجراى این طرح‌ها، نقش کاملى ایفا کند.
وى همچنین تأکید می‌کند اقدامات شهید صدر در این زمینه، داراى اهمیت ویژه‌ای است؛ زیرا این شخصیت یکى از نوابغ و فرزانگان کم‌نظیر زمان خود به شمار می‌آمد.
به اعتقاد نویسنده مقاله، مهم‌ترین اقدامات شهید صدر عبارت‌اند از:
شهید صدر در آثار و تألیفات خود، هرگز فقط به منابع شیعه استناد نمی‌کرد؛ بلکه منابع اهل تسنن را نیز مدنظر قرار می‌داد؛ زیرا وى معتقد بود که گرچه فقه اسلامى داراى اجتهادها و مذاهب متعددى است؛ اما سیستم و نظام واحدى به شمار می‌آید؛ همچنان که وى این روش را در تدوین کتاب «اقتصادنا» هم به کار برد. در این کتاب که منعکس کننده نظام اقتصادى اسلام است، به تعدادى از منابع فقه اهل تسنن استناد شده است، نظیر:
۱ ـ الاحکام السلطانیه، ماوردى
۲ ـ المغنى، ابن قدامه
۳ ـ الام، شافعى
۴ ـ المحلى، ابن حزم
۵ ـ المدونه الکبرى
۶ ـ مواهب الجلیل
۷ ـ نهایه المحتاج
۸ ـ المبسوط، سرخسى
۹ ـ الفقه على المذاهب الاربعه و غیره.
این برخورد مثبت و بحث علمى، برادران اهل تسنن را بر این می‌داشت که احساس کنند، نظر فقهى آنان نزد برادران شیعى خود داراى اهمیت و جایگاه خاصى است. ثانیاً پیام‌های شهید صدر به ملت عراق همواره آمیخته به معنویت والاى اسلامى بود و از هرگونه کوتاه‌نظری و طایفه گرى به دور بود.
بامطالعه دقیق آخرین پیام سیاسى این شهید بزرگوار که قبل از شهادتش ایراد کرده بود، این نکات مهم به چشم می‌خورد:
۱ ـ شهید صدر، خود و همه وجود خود را، از آن مسلمانان شیعى و سنى به‌طور یکسان می‌داند؛
۲ ـ با روحى فراخ و از جایگاه پدرانه، همه را مورد خطاب قرار می‌دهد؛
۳ ـ این شهید والامقام، این باور را داشت که اختلافات عقیدتى و سیاسى بین مسلمانان، نباید مانع همکارى و همیارى آنان در راه خدمت به اسلام باشد؛ و براى این امر، دو مثال می‌زند:
مثال اول، جنگیدن حضرت على (ع) در زیر پرچم خلیفه اول و مثال دوم، دفاع علماى شیعه عراقى از حکومت عثمانى عراق، هنگامی‌که با ارتش استعمار انگلیس در جنگ بود؛ و بر همین اساس، فتواى وجوب دفاع از این حکومت را صادر کردند؛
۴ ـ امت را باید نسبت به دسیسه‌های طاغوت هوشیار کرد. طاغوت سعى می‌کند از راه برانگیختن اختلافات مذهبى، بین افراد ملت تفرقه بیندازد.
شهید صدر در تألیفاتش، با روش خاصى به مسائل اختلافى می‌پرداخت؛ همان‌گونه که کتاب «فدک فى التاریخ» را به رشته تحریر درآورد. با دقت در این روش، نکات زیر ملاحظه می‌شود:
۱ ـ پرهیز از عبارات و الفاظى که عواطف اهل سنت را جریحه‌دار می‌کند؛
۲- پرداختن به این مسئله حساس، به‌صورت موضوعى؛ چنانچه وى در آغاز چنین می‌گوید: «اگر بخواهى آزاداندیش و براى دنیاى مردم مورخ باشى و نه یک روایت کننده دنیاى ذهن خود، باید عواطف و احساسات خود را کنار بگذارى؛ اما می‌توانی فقط نفس خودت را از این عواطف سیراب کنى؛ ولى باید فکر خود را که وسیله پرداختن به این بحث است، از این مورد مستثنا کنى؛ زیرا اندیشه و فکر تو، از آن خودت نیست؛ چراکه مسئولیت تاریخ‌نویسی را به عهده گرفتى و با خود عهد بسته‌ای که امانت‌دار باشى تا تحقیق و بحث بر اساس شرایط صحیح اندیشیدن و استنتاج استوار گردد.»
شهید صدر، با این روش موضوعى که از هرگونه جانب‌داری از طایفه خاصى به دور است، همه ابعاد این بحث را مورد بررسى قرار داده است.
نویسنده این مقاله همچنین تصریح می‌کند؛ امام شهید صدر در پرداختن به این موضوع، همه شرایط موضوعى و اخلاقى را مراعات کرده است. علاوه بر آن، این سبک داراى شفافیت و آزاداندیشی خاصى است؛ بلکه گذشته از همه این موارد، این شهید بزرگوار آراسته به اخلاق نیکوست و با این وارستگى اخلاقى می‌توان قوی‌ترین موانع روحى و روانى را که همچنان بزرگ‌ترین سنگ راه وحدت امت توحیدى است، از میان برداشت.
علاقه‌‌مندان می‌توانند جهت مطالعه متن عربی مقاله اینجا (کلیک) کنند.
