کتاب «فقاهت در تشیع» با محوریت نگرشی در مبانی اجتهاد و شرایط افتاء به قلم سید محمدمحسن حسینی طهرانی، همراه با مقدمه در دوفصل «شاخص‌های اجتهاد و استنباط» و «شاخص‌های مرجعیت و زعامت» چاپ و روانه بازار نشر شد.
به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب «فقاهت در تشیع، نگرشی در مبانی اجتهاد و شرایط افتاء» تالیف سید محمد محسن حسینی طهرانی توسط انتشارات مکتب وحی منتشر شد. مولف این اثر فرزند علامه طهرانی است که مباحث این کتاب را قبلا در خاتمه کتاب «اجتهاد و تقلید» علامه طهرانی (ره) مطرح نموده بود که به علت اهمیت موضوع با اضافات جدیدی بصورت مستقل به طبع رسانده است.
اصل کتاب، تقریرات مباحث اجتهاد و تقلید است که به تقریر مرحوم علامه حسینی طهرانی(والد نویسنده اثر) از دروس مرحوم علامه حاج شیخ حسین حلی در نجف اشرف است. نویسنده این اثر در مقدمه می‌نویسد: مرحوم علامه حلی که بارها از جانب علامه والد به علامه حلی ثانی تعبیر می‌شدند، مردی بود فقیه و اصولی که تضلع او در فقه و اصول از آثارش پیدا و نمایان است. مردی بود از هوی گذشته، با دلی صادف و ضمیری روش و نفسی به دور از تکالب بر دنیا و هوای دنی و اوصاف رذیله که با استمداد از ره‌توشه متعالی آثار اهل بیت(ع) و مکارم اخلاق اولیاء بالله یا همتی والا در صدد تربیت و رشد مبلغین دین برآمده بود.»
تقریر مباحث که به قلم علامه حسینی طهرانی انجام شده است، با شیوه‌ای فنی و تخصصی به تقریر مباحث اجتهاد و تقلید پرداخته است. شیوه‌ای که مرسوم فضای بحث و تدریس متعارف و متداول در حوزه‌های علمیه است و همین نهج در روند تدریس مباحث مرحوم حلی(ره) نیز به چشم می‌خورد. در این روش مباحث فقهی بر مبنای دیدگاه ظاهری و بر پایه تکلیف به احکام ظاهریه بدون التفات به حیثیت باطنی و جنبه ملکوتی و اتصال به مبداء غیب مورد بررسی و تحقیق قرار می‌گیرند و صرفاً براساس استفاده از معانی و مفاهیم عادی و عرفی و بسیط ادله و روایات ارزیابی خواهند شد.
نگارنده در مقدمه می‌افزاید: تصور و توقع بر این بود که علامه حلی(ره) صرف‌نظر از مباحث فنی استنباط و رد و اثبات مباحث مطروحه، به خصوصیات و شاخص‌های مرجعیت و زعامت عامه بپردازند و شرایط فقاهت و تصدی امور عامه مردم در دین و دنیای آنها را بیان کنند و به جای تطویل بلا طائل، به ویژه در مباحث ابتدای رساله به ذکر مبانی اجتهاد و لوازم آن و نیز مرجعیت و تبعات آن، بیشتر اهتمام بورزند.
حسینی طهرانی تصریح می‌کند: در این رساله، با وجود توجه به دقایق و رقایق فنی و تخصصی آن که حاکی قدرت و قوت علمی و تضلع در میانی و قواعد فقهی و اصولی علامه حلی و علامه حسینی طهرانی است، از ذکر و درج این مسئله حیاتی و خطیر در باب مرجعیت و زعامت دینی بازمانده است و جای خالی و فقدان آن به خوبی محسوس و ملموس است.
در بخش اول با عنوان «معنا و حقیقت زعامت و مرجعیت علی الاطلاق» به تفاوت مقام اجتهاد با مرجعیت عامه پرداخته و در ادامه حرمت تقلید مجتهد از مجتهد دیگری را مورد اشاره قرار داده است، همچنین علت عدم جواز تقلید از مجتهد میت، عدم جواز نقل فتوای مجتهدی توسط مجتهد دیگر در مقام افتاء، خطبه امیرالمومنین(ع) در جاودانگی کلام معصوم(ع)، تأثیر فتوای مجتهد در سعادت و سیر روحی افراد، نگرش حکیمانه علامه طباطبایی در باب انتخاب مرجع تقلید، آثار تجلی مقام «امانت» در نفس مجتهد، حدیث نبوی در ارجاع دادن به قلب برای کشف صحیح از باطل و تفاوت مرجعیت در زمان اهل بیت(ع) و زمان حاضر موضوعات دیگری است که در بخش نخست به آن پرداخته شده است.
«ملاک‌های تشخیص علما بالله و مرجع تقلی عام» عنوان بخش دوم این اثر است که موضوعاتی مانند مسئولیت خطیر مجتهد در قبال پرسش از احکام شرعیه، حریت و آزادی مجتهد حقیقی در بیان احکام شرع، ارشاد و تربیت دیگران در عین حفظ مقام عبودیت خویشتن، نمونه‌هایی از اشتباهات فقها در احکام صادره، شیوه عملکرد مجتهد در مسائل بین‌المللی و لزوم توجه مجتهد به عمومیت خطاب تشریع بین تمام مکلفین مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
بخش دیگری از کتاب «فقاهت در تشیع» به «شاخص‌های اجتهاد و استنباط» اختصاص یافته است. شاخص اول در این بخش «اطلاع بر تاریخ اسلام و چهارده معصوم(ع)» است که نقش تاریخ در پیدا کردن شیوه‌های عملی در مبانی فقهی و سرایت آن به اعصار و ازمان بعد، توصیه امیرالمؤمنین(ع) به سیر نمودن در دیار آثار گذشتگان و استفاده از تجارت آنها، مراجعه به تاریخ و کتب اهل تسنن، و ادراک صحیح از زمان و مقتضیات آن را مورد توجه قرار داده است.
نویسنده در ادامه این کتاب «توجه به عواقب و تبعات احکام و فتاوای صادره»، «نصب العین قرار دادن رضای پروردگار در همه تصرفات و احکام»، «تشخیص صحیح موضوعات در ترتب تکالیف با مراجعه به کارشناسان و متخصصان»، «توجه به محوریت حقیقت ربطیه بین عبد و مولا در همه احکام و تکالیف»، «تحصیل نور و اشراق برای فهم و ادراک شریعت»، «توجه و احاطه تام روایات و حکایات وارده در باب فقه، اخلاق و توحید»، «تحقیق و تدقیق در مبانی فلسفه و عرفان اسلامی» و «اطلاع و احاطه کافی بر فقه اهل سنت و سایر ادیان» به عنوان شاخص‌های اجتهاد و استنباط می‌پردازد و در این راستا بیست و یک شاخص عنوان شده است.
فصل دوم «شاخص‌های مرجعیت و زعامت» نام گرفته و هشت شاخص با عناوین «دارابودن نور باطن و کیاست و زیرکی»، «اطلاع بر اوضاع و احوال دنیا»، «اقتدار و قوت در تصمیم‌گیری»، «تبعیت از اراده و مشیت و تقدیر الهی»، «ارتباط با همه مذاهب و افراد در سراسر جهان» و «وصول به ملکه قدوسی و طهارت نفس و سر و قلب» آمده است.
ایکنا یادآور می‌شود، کتاب «فقاهت در تشیع» با نگرشی در مبانی اجتهاد و شرایط افتاء به قلم سیدمحمدمحسن حسینی طهرانی نگارش شده و انتشارات مکتب وحی آن را با شمارگان ۳ هزار نسخه و قیمت ۱۲ هزار تومان روانه بازار نشر کرده است.
