اختصاصی شبکه اجتهاد: ۱- واقعه غدیر خم. بی‌شک، در طول تاریخ مناسک و مراسمی به عظمت و کیفیت حج محمدی(ص) سال دهم هجرت انجام نپذیرفته است؛ حجی که برای آخرین بار، اشرف مخلوقات و فخر کائنات، خاتم‌الانبیاء(ص) برپاکننده آن بود و خیل مشتاقان حضرتش که شمار آنان به بیش از یک‌صد هزار تن می‌رسید، گرداگرد شمع وجود پیامبرشان از هر دیار و منطقه‌ای، پس از طواف خانه دوست، قصد مراجعت داشتند.

پس از اعلام عمومی برای سفر حج در سراسر جهان اسلام؛ بیش از یک‌صد هزار تن از هر سو عازم مکه شدند. علی(ع) که از طرف پیامبر(ص) به یمن و نجران رفته  بود، همراه دوازده هزار تن احرام بسته و وارد مکه شدند(۱). اعمال حج برگزار شد. در عرفات دستوری نازل گردید و پیامبر(ص) زمینه را برای اعلام ولایت علی(ع) آماده فرمود. پس از اتمام حج، بلال، منادی پیامبر اعلام کرد: فردا جز ناتوانان کسی باقی نماند و همه باید حرکت کنند تا در وقت معینی در غدیر خم، حاضر شوند(۲).

ناگاه جبرئیل آمد، با سه پیام:

« ای پیامبر! آنچه به تو دستور داده‌شده ابلاغ کن»؛

«اگر دستور الهی  را ابلاغ نکنی، گویا رسالتت کامل نیست»؛

«خداوند تو را از شر بدخواهان حفظ می‌کند»(۳).

باآنکه محمد(ص) بارها و بارها، قبل از این هم مسئله ولایت و جانشینی پس از خود را مطرح کرده بود، باز دستور داد همگان در وادی «غدیر خم»(۴) گرداگرد او جمع شوند؛ سبقت گرفتگان برگردند و عقب‌ماندگان پیش‌آیند. از بار شتران برایش منبری سازند و همه آماده شنیدن کلام وحی از زبان آخرین فرستاده  خداوند باشند. امر آن‌چنان مهم و دقیق است که ترس از نپذیرفتن مردم و غوغای سوداگران و نیز گرمای هوا و مشکلات دیگر، در مقابلش هیچ است.

۲- اعلام ولایت علی(ع)  و جانشینی رسول(ص)

حضرت محمد(ص) آغاز کرد؛ مثل همیشه بانام خدا و ستایش و سپاس از او.

حضرتش تمام معارف بیست‌وسه‌ساله خویش را گزارش داد و مردم را به عظمت دین و آیینش رهنمون ساخت… ولی این‌ها همه مقدمه بود برای بیان یک مطلب و آن اینکه:

«ای جمعیت انسان‌ها! اینجا آخرین جایگاهی است که در میان شما ایستاده و سخن می‌گویم. پس سخنان مرا بشنوید و فرمان برید و تسلیم پروردگارتان باشید، همانا خدای عزیز بزرگ، پروردگار شما و سرپرست و معبودتان است و بعد از او، پیامبرش محمد(ص) که میان شما ایستاده و سخن می‌گوید، سرپرست شماست. و بعد از من علی(ع) سرپرست و امام شما به امر پروردگارتان می‌باشد.و ]پس از او[  امامت در خاندان من از فرزندان علی(ع)  ساری و جاری است تا آن هنگام که در قیامت،  خدا و رسولش را ملاقات می‌کنید…»(۵)

البته پیامبر(ص) بارها و بارها، پیش از غدیر هم، جانشینی و ولایت علی(ع) را اعلام کرده بود ولی غدیر تأیید همه آن‌ها بود و تمام‌کننده حجت بر مردم.

مردم دسته‌دسته می‌آمدند و با پیامبر(ص) تجدید پیمان و با علی(ع) به‌عنوان امیر مؤمنان بیعت می‌کردند و تبریک می‌گفتند.

جبرئیل نازل شد و گفت:« به خدا قسم روزی مانند امروز ندیدم. چقدر کار پسرعمویش را محکم نمود! برای او پیمانی بست که جز کافر به خدا و رسولش کسی آن را بر هم نمی­زند، وای  بر کسی که پیمان او را بشکند!»(۶)

۳-  غدیر، طرح­گاه سازمان امامت و هدایت بشر

غدیر، علاوه بر معرفی علی(ع) به‌عنوان جانشین و وصی بلافصل پیامبر خاتم(ص)، ترسیم‌کننده امتداد سبزی است که دشمنان را نه‌تنها در آن روزگار بلکه تا قیام قیامت و پایان دوران، از طمع‌ورزی به اسلام ناامید کرد. در این روز دین کامل گردید، نعمت تمام شد و اسلام، دین مورد رضایت حق واقع شد(۷).

این خصوصیات نبود مگر آنکه پیامبر اکرم(ص) همه دین را در آن روز بیان فرمود، یعنی «امامت و ولایت» را.

دین اسلام کامل گردید، چراکه جانشینی و خلافت تثبیت شد و نه‌فقط علی(ع)  به‌عنوان امام بعد از پیامبر(ص)، بلکه سلسله نورانی «امامت و ولایت» به همه عالمیان معرفی گردید. نعمت تمام شد به آن خاطر که حجت تمام شد و با این اتمام‌حجت، علی(ع) امام مؤمنان و متقیان گردید.

خداوند به دین اسلام رضایت داد که تا قیام قیامت بماند چراکه با نصب علی(ع) ، امید دشمنان که فکر می‌کردند با رحلت پیامبر(ص) دین خدا محو خواهد شد، ناامید گردید و از خاموشی و افول حق مأیوس شدند. پیامبر(ص) سلسله امامت را در غدیر معرفی کرد تا دین خدا پابرجا بماند.

او ذرّیه و نسل خود را از فرزندان علی(ع) بیان کرد که باید به ریسمان محکمشان چنگ زد و رستگار گردید.

پیامبر(ص) بارها و بارها تأکید کرد که : دوستی با علی(ع) و فرزندانش، دوستی با من و دشمنی با آنان دشمنی با من است.

غدیر طرح­گاه سازمان امامت است و هدایت بشر،  نه یک واقعه گذرای تاریخی؛

غدیر تاریخ سعادت بشریت است و پیمانی است برای ادامه راه انبیا و اوصیا؛

عید غدیر، بازخوانی پرونده امامت و ولایت است.

دشمنان غدیر، نه‌فقط دشمن علی(ع) هستند که دشمن هدایت و سعادت بشرند و آن‌ها نیستند جز کافران و منافقان.

۴-  مهدی(عج) در غدیر

پیامبر اکرم(ص) پس از انتصاب و معرفی اولین سر­سلسه ولایت و امامت به امر الهی، آخرین جانشین خود را هم در عباراتی چند معرفی می‌کند تا حق­جویان و عدالت‌طلبان راه را گم نکنند و همگان بدانند که جانشینان او دوازده نفرند.آخرین آن‌ها کسی است که به عدل و قسط قیام می‌کند و دین حق و مورد رضایت خدا را بر تمام جهان حکم‌فرما  می‌گرداند:

آگاه باشید! همانا آخرین امامان از ما، مهدی قائم (ع) است.

آگاه باشید! او بر تمام ادیان پیروز می‌شود.

آگاه باشید! او از ستمگران انتقام می‌گیرد.

آگاه باشید! او گشاینده دژهای مستحکم شرک و فساد و نابودکننده آن‌هاست.

آگاه باشید! او نابودکننده شرک است.

آگاه باشید! او انتقام گیرنده خون دوستان خدای عزیز و بزرگ است.

آگاه باشید! او یاری‌دهنده دین خدای عزیز و بزرگ است.

آگاه باشید! او سیراب کننده تشنگان از دریای حقیقت است.

آگاه باشید! او فضل و برتری دانشمندان، و جهل و بی‌خردی ناآگاهان را می‌داند.

آگاه باشید! او برگزیده خداوند و امام انتخاب‌شده از طرف اوست.

آگاه باشید! او وارث هر دانشی است، و علم او بر همه علوم برتر است.

آگاه باشید! او معرفی کننده خدای عزیز و بزرگ و روشن‌کننده احکام و راه ایمان است.

آگاه باشید! او  شجاع و درستکار است.

آگاه باشید! امور آفریدگان به او واگذارشده است.

آگاه باشید! که پیامبران گذشته به ظهور او بشارت داده‌اند.

آگاه باشید! او آخرین حجت الهی است و بعد از او حجتی نخواهد آمد، در جهان حقی نیست مگر آنکه با اوست، و دانشی نیست مگر آنکه در نزد اوست .

آگاه باشید! که کسی توان پیروزی بر او را ندارد، و یاری‌دهنده ای جز او نیست.

آگاه باشید! او ولی خدا در زمین و داور او در میان خلق، و امین اسرار الهی در نهان و آشکار است(۸).

اگر پیامبر (ص)، مهدی(عج) را معرفی نمی‌فرمود، معلوم نبود نامی از او بماند. چراکه مردم دستور خدا در مورد جانشینی و ولایت علی(ع) را گردن ننهادند و برای بی‌فروغ کردن چراغ امامت در طول تاریخ کمر همت بستند. برخی را کشتند و گروهی را اسیر و جمعی را آواره نمودند(۹)،

اما غافل‌اند از آنکه اراده خداوند این است که دین‌داران برجهان مسلط شوند گر چه به مذاق کافران و مشرکان خوش نیاید(۱۰).

۵- مهدی(عج) در نگاه علی(ع)

دین خدا همان است که وعده آن در کتاب الهی آمده است.

خداوند به کسانی که ایمان آورده و عمل صالح انجام دهند، وعده داده که آن‌ها را در زمین جانشین  می‌گرداند و دین پسندیده‌ای را که پس از ترس، به آن‌ها آرامش بخشد،  برایشان مستقر و مستحکم گرداند(۱۱).

بدیهی است دین مورد رضایت خدا، همان است که خداوند آن را اسلام نامید و در روز غدیر به آن رضایت داد. استقرار این دین ممکن نخواهد بود جز آشنایی با برپاکنندگان آن و عمل به دستوراتشان. تاریخ شاهد زمینه‌سازی جانشینان پیامبر اکرم(ص) یکی پس از دیگری است، تا مقدمات قیام برپاکننده دین مورد رضایت خدا را فراهم سازد.

علی(ع) که پس از پیامبر(ص) اولین جانشین او بود، مردم را به وجود امامی غایب از فرزندان خود خبر می‌داد که جهان را پر از عدل و داد کند همان‌طور که از ظلم و جور آکنده است.

چه زیباست که شادمانی جشن غدیر را با شیرینی معارف امیر مؤمنان (ع) درباره فرزندش مهدی(ع)  بیامیزیم و این شور را باشعور و این عشق را با عمل همراه سازیم.

بخشنده: «بسیار بخشنده است»(۱۲).

پناهگاه: «دژی محکم و پناهگاهی مستحکم است»(۱۳).

الگوی صالحان: «هر کس او را درک کند، او را مشعلی فروزان می‌یابد که الگوی صالحان است»(۱۴).

نجات‌بخش بشریت: «بندها را می‌گسلد و به بردگی و بهره‌کشی انسان از انسان خاتمه می­دهد»(۱۵).

عدالت‌گستر: «حضرت علی(ع)  به فرزندش امام حسین(ع) فرمود: ای حسین! نهمین فرزند تو، قیام‌کننده به‌حق است. او دین را آشکار می‌کند و عدالت را می‌گستراند»(۱۶).

شادی‌آفرین: «با آمدن او اهل آسمان و زمین شادمان می‌گردند»(۱۷).

پاداش ثابت‌قدمان: «برای قائم ما غیبتی است طولانی، آگاه باشید کسی که در آن روزگار بر دین خود ثابت‌قدم باشد و قلبش از طولانی شدن غیبت امام سخت نگردد، در روز رستاخیز در بهشت با من و در کنار من خواهد بود»(۱۸).

دعا برای حضرت: «بار خدایا! غیبت او را پایان‌بخش غم‌ها قرار ده و به‌وسیله او شکاف‌ها و نفاق‌ها را از میان امت بردار»(۱۹).

غدیر یعنی بیعت با امامت که علی(ع) اولین مصداق آن است و مهدی(عج) آخرین آن.

و یک سؤال اساسی پیش روی ما؛

آیا آماده پذیرش امام زمان(عج) هستیم یا منفعت‌طلبی‌ها و شهوت‌رانی‌ها ما را نیز به بیراهه می‌برد؟!

آیا ما از کسانی هستیم که با دانش، بصیرت و خودسازی برای تحقق آینده سبز و زیبای ظهور تلاش و کوشش نمایند:« یُوَطّئونَ للمَهدی سُلطانَه»(۲۰)؟!

نویسنده: عیسی مهدوی، محقق و پژوهشگر

————————————————

پی‌نوشت:

1. کشف الیقین ، ص ۲۳۸ .
2. امالی صدوق، ص۳۵۴ .
3. مائده/ ۶۷: آیه « ابلاغ».
4. «غدیر خم» سرزمینی است که به­جهت وجود آب و چند درخت کهن‌سال، محل استراحت کاروانیانی بود که ازآنجا مسیرشان به سمت مدینه، مصر، عراق و نجد جدا می­شد.
5. احتجاج طبرسی، ج ۱، ص ۶۶ ، الغدیر علامه امینی؛ حماسه غدیر ، محمد دشتی.
6. تفسیر عیاشی، ج۱، ص ۳۲۹ .
7. مائده/ ۳، آیه «اکمال دین»..
8. احتجاج طبرسی، ج ۱، ص ۶۶: خطبه غدیر.
9. دعای ندبه.
10. صف/ ۹
11. نور/۵۵٫
12. غیبت نعمانی ، باب ۱۳، ح۱٫
13. همان .
14. همان .
15. نهج البلاغه، خطبه ۱۵۰٫
16. کمال‌الدین، صدوق، ج ۱، ص ۳۰۴ .
17. نهج‌البلاغه، خطبه ۱۵۰٫
18. کمال‌الدین، صدوق، ج،۱ باب ،۲۶ ح ۱۴ .
19. غیبت نعمانی، باب ۱۳ ، ص ۲۱۲٫
20. سنن ابن ماجه، جزء ۲ ، باب الفتن.