عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه گفت: معتقد هستم فقه تشیع، فقهی پویا است، طبیعت فقه این است که دائما با زمانه در تعامل بوده و نمی‌تواند در انتزاعیات حرکت کند؛ بنابراین اگر چشم بر واقعیات ببندد بی خاصیت خواهد شد.

به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله علیرضا اعرافی در همایش علمی پژوهشی «فقه فعال» که در سالن همایش‌های بین‌المللی غدیر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد اظهارداشت: در مورد اصول، برخی می‌گویند کاستی و برخی می‌گویند زوائد دارد؛ بنده معتقدم باید طبقه‌بندی در اصول موجود صورت بگیرد؛ زیرا اصول موجود ابزار استنباط فقط فقه نیست، بلکه برای علوم دیگری نیز مانند تاریخ و حدیث و کلام مفید است. امروز اصول مربوط به مباحث کلامی و تفسیری و علوم توصیفی را کم داریم بنابراین این اصول فراتر از فقه کارآیی دارد.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم افزود: همه اصول موجود ما عمق بالای علمی دارند ولی در برخی مسایل مانند تنقیح مناط و تزاحم به خصوص ملاکات میان مرزهای واجبات، مستحبات و … بسیار مهم و قابل تحقیق است که ممکن است در برخی موارد رنگ و بوی سیاسی هم بگیرد ولی کار فقهی تحقیقی و درستی در این کار انجام نشده است به خصوص در نظامات عام اجتماعی این مسئله لازم است.

مدیر حوزه‌های علمیه ادامه داد: مبانی و قواعد موضوع‌شناسی از دیگر ضروریات است و موسساتی نیز به آن می‌پردازند ولی بیش از این‌ها نیازمند کار تحقیقی است همچنین از مهمترین مسایل، نظام‌سازی است؛ شهید صدر باب نظام‌سازی را در اقتصادنا باز شد ولی توسط شاگردان ایشان، منطق این کار توسعه نیافت و تنقیح و تنظیم و اعتبارسنجی نشد.

در اصول، مسئله نظام‌سازی مورد تحقیق و تدقیق قرار بگیرد

وی افزود: باید در اصول، مسئله نظام‌سازی مورد تحقیق و تدقیق قرار بگیرد همچنین سیره رفتاری ائمه(ع) از دیگر مسایل مهم است؛ مثلا همین واقعه عاشورا را چگونه می‌توانیم مورد استفاده قرار دهیم؛ یا سیره انسان ۲۵۰ ساله یعنی مجموعه زندگی ائمه(ع) که باید در اصول و فقه مورد توجه باشد تا بتوانیم روش زندگی امروز را از آن به دست آوریم.

امام جمعه قم با بیان اینکه فقه بی‌توجه به نیازهای روز، بی‌خاصیت است تصریح کرد: فقه تشیع، فقهی پویا است، طبیعت فقه این است که دائما با زمانه در تعامل بوده و نمی‌تواند در انتزاعیات حرکت کند؛ بنابراین اگر چشم بر واقعیات ببندد بی خاصیت خواهد شد.

اعرافی با ترسیم نمودن یک حوزه فعال گفت: حوزه بیدار و فعال حوزه‌ای است که دائما مرزهای دانش را به خصوص در فقه گسترش دهد و ضمن حفظ اصالت‌ها، همواره درصدد گسترش مرزها و توسعه هوشمند علوم الهی و اسلامی باشیم و این تعهد ما هست.

وی افزود: طبیعت فقه این است که دائما با زمانه در تعامل است و نمی‌تواند در انتزاعیات حرکت کند؛ لذا از زنده‌ترین دانش‌های اسلامی و بشری است و چون با زندگی بشر در تعامل دائمی است، بنابراین اگر چشم بر واقعیات ببندد بی خاصیت خواهد شد لذا تعامل با مستحدثات ضرورت است و به نفع فقه و جامعه است.

فقه مسیر رشد خود را طی کند

اعرافی بیان کرد: در فقه موجود ۵۰ تا ۶۰ باب وجود دارد و اگر بخواهیم سراغ واقعیات زندگی بشر برویم باید اتفاقاتی در این دانش رخ دهد؛ شاید در عصر ما هر چند سال محدود تحولاتی به اندازه یک قرن رخ می‌دهد به خصوص دنیای اینترنت دنیای بی پایانی است که زندگی بشر را پر کرده و فقها باید همپای این تحولات جلو بروند و فقه مسیر رشد خود را طی کند.

مدیر حوزه‌های علمیه عنوان کرد: ما با استفاده از ۸۰ نفر از استادان حوزه، درصدد هستیم که مسایل هر باب از ابواب موجود را تدوین و تنظیم کنیم و از همین ظرفیت فقه موجود استفاده لازم را برای توسعه آن ببریم.

وی ادامه داد: گاهی مسایل نو و جدید در همین ابواب قرار می‌گیرد ولی گاهی خودش هم می‌تواند فصل جدیدی باشد، مانند بحث شرکت و سهامی و … که می‎توان فصل جدیدی را گشود و بحثی را ایجاد کرد که نیازمند موضوع شناسی قویتر است و این مسئله باید در تمامی دروس حوزه آزاد گنجانده شود.

اعرافی گفت: سطح سوم فعالیت ما تغییر در کتب و ایجاد کتب جدید است، یعنی ابواب موجود باید به ۷۰ باب برسد زیرا هر قدر تعلل شود، به گسترش فقه جفا شده؛ یعنی آنقدر مسایل جدید انباشته شده که در ابواب موجود نمی‌گنجد، اگر چه تناسبی با این ابواب دارد ولی ظرفیت آن بیش از این حد است.

عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه افزود: مثلا کتاب تعلیم و تربیت یکی از این مقولات است که خودش در حد کتب موجود فقهی است همچنین کتاب جدیدی در روابط فردی و اجتماعی براساس متد اجتماعی و دقیق لازم است؛ بنده در این راستا تتبعی کرده و معتقدم می‌توان صد قاعده را در یک تحقیق ساده بیان کرد؛ لذا واقعا خود آن یک کتاب فقهی است.

اعرافی با بیان اینکه اخلاق ما هم متاسفانه رشد اجتهادی نداشته و اخلاق اجتهادی نیست، ادامه داد: بحث مدیریت و سازمان واقعا ظرفیت یک کتاب فخیم و فاخر اجتهادی دارد؛ هنر و رسانه، محیط زیست، پزشکی، معماری و شهرسازی، بازی و ورزش نیز همین ویژگی را دارند و می توان در حوزه به صورت تحقیقی به آن پرداخت. علاوه بر این، در حوزه سیاست و فقه و حکومت نیازمند این کتاب هستیم که موجود نیست.

سیفی مازندرانی: فقهی که ولایت فقیه نداشته باشد فقه مرده است

حجت‌الاسلام والمسلمین مازندرانی، همچنین در این همایش اظهارداشت: امروز که نظام اسلامی تشکیل شده، فقه نباید در طهارت و دیات متوقف شود و عمر را صرف آن کنیم، درحالی که این همه مسایل جدید رخ داده، فقه فعال، فقه کارآمد در همه موارد و حتی در میدان نبرد و حمله و مبارزه با استکبار و نظام سلطه است، تا برای آن پاسخ داشته و حکم قاطع بدهد.

استاد خارج فقه حوزه علمیه قم افزود: بعد از غیبت صغری فقه به تدریج رو به خمودی رفته است و در طول تاریخ نیز فقها، فقه را می‌خواندند اما کمتر شاهدیم که فقه وارد عرصه اجتماعی شده باشد، در حالی که براساس آیات قرآن، فقه باید منجر به صدور حکم و اداره اجتماع شود زیرا رسالت انبیاء این بوده است.

وی تاکید کرد: این همه آیاتی که در قرآن در مورد سیاست خارجی و تعامل با بیگانه و اجرائیات شئون حکومت بیان شده کم کم از دوره ائمه رو به فراموشی رفت در حالی که فقه فعال فقه کارآمد در همه عرصه‌ها و مخصوصا مهمترین عرصه‌ها یعنی عرصه امنیت و سیاست و اقتصاد است.

بنابر گزارش حوزه، سیفی مازندرانی با بیان اینکه فقه پویا برای همه ابعاد زندگی بشر حکم دارد، گفت: فقهی که در آن مسایل مرتبط با ولایت فقیه به درستی تحقیق و بحث نشده باشد فقه پویا نیست.

وی با بیان اینکه ما در این عرصه دچار کمبود هستیم افزود: چون این مسایل به درستی تبیین نشده، باب تاخت و تاز برای همه باز است و افرادی آمده‌اند که به بیراهه رفته‌اند.

مشاهده گزارش تصویری همایش علمی پژوهشی «فقه فعال»