آیت‌الله شبیری می‌گوید: امام صدر هم مباحث نو و جدید را تمام و کمال بلد بود و هم اینکه سنت گذشته را به خوبی می‌شناخت. امیدوارم همه از تجربیات و افکار امام صدر بهره ببرند و آثارش موجی در افکار نسل جدید ایجاد کند. همچین آیت‌الله صافی می‌گوید: ارادت ویژه‌‌ای نسبت به امام موسی صدر داشته‌ام و همیشه پیگیر وضعیت پرونده ربودن ایشان بوده‌ام. برای ربودن ایشان مدام افسوس و غصه می‌خورم. متاسفانه افراد آن‌طور که باید به وظایف خود برای پیگیری این پرونده عمل نکرده و حق ایشان را ادا نکردند.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، سیده حورا صدر، مدیر مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر به همراه مهندس مهدی فیروزان خواهرزادۀ امام موسی صدر، هفته گذشته با سفر به قم با مراجع و برخی علمای حوزه علمیه دیدار کردند و گزارشی از محتوا، روند ترجمه، آماده‌سازی و انتشار مجموعه «گام به گام با امام» ارائه دادند و نیز مجموعه ۱۲ جلدی این اثر ماندگار را اهدا نمودند.
حضرات آیات صافی گلپایگانی، شبیری زنجانی، وحید خراسانی، جوادی آملی، نوری همدانی و علوی بروجردی مطالبی را پیرامون ابعاد شخصیتی امام موسی صدر بیان کردند که هر کدام قابل توجه و تأمل است؛ از «ضرورت حفظ تراث و آثار علمی»، «تاکید بر استفاده از تجربه مدیریتی و رهبری ۲۰ ساله امام موسی صدر در لبنان»، «تکریم خاندان صدر» و «جفایی که در حق امام صدر صورت گرفت». متن پیش‌روی گزارشی از این دیدارها می‌باشد.
برای ربودن ایشان مدام افسوس و غصه می‌خورم/ آن‌طور که باید به وظایف خود برای پیگیری این پرونده عمل نکرده و حق ایشان را ادا نکردند
آیت‌الله لطف‌الله صافی گلپایگانی در این دیدار گفته است: من ارادت ویژه‌‌ای نسبت به امام موسی صدر داشته‌ام و همیشه پیگیر وضعیت پرونده ربودن ایشان بوده‌ام. برای ربودن ایشان مدام افسوس و غصه می‌خورم. متاسفانه افراد آن‌طور که باید به وظایف خود برای پیگیری این پرونده عمل نکرده و حق ایشان را ادا نکردند.
ما اگر بتوانیم قدمی در احیای نام و میراث فکری آقا موسی صدر برداریم بسیار خوشحال خواهیم شد. بیت ایشان بیتی است که همه باید نسبت به آن تعظیم داشته باشیم. انتشار ترجمه فارسی «گام به گام با امام» کار بسیار شایسته‌ای بود و ان‌شالله بنده آن را مطالعه و از آن استفاده خواهم کرد و قطعا با تلاش شما همه از این مجموعه ارزشمند بهره‌مند خواهند شد. این کتاب، تاریخ بسیار بزرگ و ارزشمندی است و مطالب مفیدی در حوزه‌های مختلف دارد.
آیت الله صافی در این دیدار از وضعیت پرونده ربودن سوال کرد و حورا صدر در پاسخ به این سوال گفته اکنون کمیته‌ای این پرونده را پیگیری می‌کند که مشغول تحقیق و ارتباط با دولت لیبی است. ولی مگر تلاش‌ها و فشارهای خانواده چقدر می‌تواند تاثیر بگذارد؟ نیروی محکم‌تری نیاز است. متاسفانه آنگونه که باید همراهی وجود ندارد تا ما بتوانیم کاری انجام دهیم.
هیچگاه حرف خود را به زور به کسی تحمیل نمی‌کرد/ امیدوارم همه از تجربیات و افکار امام صدر بهره ببرند و آثارش موجی در افکار نسل جدید ایجاد کند
آیت‌الله سیدموسی شبیری زنجانی که از دوستان و هم‌درسان دوران طلبگی امام صدر است در این دیدار بیان داشته است: در دوران طلبگی من با آقا موسی صدر هم‌بحث بودم و بهترین دوران استفاده علمی نیز در این مباحثه‌ها بود. آقای صدر با یک اشاره مطلبی را که باید در طی یک روز زحمت آن را یاد می‌گرفتیم، به ما تفهیم می‌کرد. امام صدر فهم، بیان و انشای استثنایی در مطالب داشت و هیچگاه حرف خود را به زور به کسی تحمیل نمی‌کرد. حرف خود را روشن می‌گفت و کاری نداشت که قبول می‌کنیم یا خیر. با صحبت‌های ما نیز مشکلی نداشت.
آثار ایشان اکنون منتشر شده و در دسترس همگان قرار دارد. امیدوارم همه از تجربیات و افکار امام صدر بهره ببرند و این کتاب‌ها موجی در افکار نسل جدید ایجاد کند. امام صدر هم مباحث نو و جدید را تمام و کمال بلد بود و هم اینکه سنت گذشته را به خوبی می‌شناخت. واقعا شخصیتی استثنایی بود و این نکته باور همه است.
آیت‌الله شبیری زنجانی همچنین گفته: اعضای خاندان صدر در قرون متمادی از جمله رجال تراز اول اسلامی بودند. آثارشان نیز همیشه در زمره آثار درجه یک بوده است. انتشار مجموعه «گام به گام با امام» خدمتی به همه طلبه‌هاست. بیت آیت‌الله سید صدرالدین صدر و آقای موسی صدر همیشه با اخلاص برای تربیت طلبه‌ها مجاهدت کردند و همین نکته باعث ماندگاری آنها شده است. این کلام خداست که هر عملی در آن اخلاص باشد موفقیتش صد در صد است.
آقا موسی صدر مجسمه فضل و کمال و عصاره بیت آیت‌الله قمی و بیت صدر است
آیت‌الله حسین وحید خراسانی همچنین در این دیدار تصریح کرده: آقا موسی صدر مجسمه فضل و کمال و عصاره بیت آیت‌الله قمی و بیت صدر است. ما خدمت پدر بزرگوار ایشان یعنی آیت‌الله سیدصدرالدین صدر ارادت ویژه داشتیم. بسیار کار خوبی کردید که مجموعه آثار و تفکرات امام موسی صدر را گردآوری و منتشر کردید.
جامعه را علم اداره می‌کند در صورتی که آن علم به عمل برسد/ آثار امام صدر را علماً و عملاً حفظ کنید
آیت‌الله عبدالله جوادی آملی نیز در این دیدار طی سخنانی از آشنایایی خود با امام صدر گفت: بنده سال ۱۳۳۴ وارد حوزه علمیه قم شدم و در ابتدا حجره‌ای در مدرسه حجتیه به من دادند. از قبل در این مرسه سیدجلال طاهری و سیدمحمدعلی روضاتی دوتن از علمای بزرگ اصفهان ساکن بودند و امام موسی صدر گاهی به دیدن این آقایان می‌آمد و ما نیز ایشان را زیارت می‌کردیم. آقا موسی در درس آیت‌الله محقق داماد هم شرکت می‌کرد.
کار بسیار خوبی برای حفظ تراث امام صدر انجام دادید، فراموش نکنید که جامعه را علم اداره می‌کند در صورتی که آن علم به عمل برسد. بیان نورانی‌ای از امام صادق(ع) هست که یک دستور مستقیم و یک پیام غیرمستقیم دارد. دستور مستقیم این است که حضرت به یکی از اصحاب فرمود: «فان مِتَّ فَوَرّث کُتبک بَنیک» تا نفس می‌کشید سواد؛ هرگز نگویید من بازنشست شدم یا فارغ‌التحصیل شدم، تا نفس می‌کشید به فکر فهمیدن و فهماندن باش، این دستور مستقیم امام است.
امام صادق(ع) دستور مستقیم به مفضّل داد و فرمود به‌گونه‌ای زندگی کن که در هنگام وفات چهار کتاب برای بچه‌هایت به ارث بگذاری، آثار قلمی خودت را میراث خودت قرار بده. یعنی تو هم اهل قلم باش و می‌توانی؛ این همه علوم را ذات اقدس الهی برای ما خلق کرده است. این دستور مستقیم امام صادق است به امام موسی صدر؛ اما پیام غیر مستقیمش به ورثه او این است که شما وارث این تراث هستید و این را علماً و عملاً حفظ کنید.
دولت شرایطی فراهم کند تا امام موسی صدر آزاد شود
آیت‌الله حسین نوری همدانی نیز در این دیدار ابراز کرده است: با آیت‌الله سید موسی صدر دوست و رفیق بودم و انتظار از مسئولین و دولت این است برای پیدا کردن آیت‌الله سید موسی صدر تلاش کنند و شرایطی فراهم کنند تا امام موسی صدر آزاد شود.
آقا سید موسی صدر خانواده از خاندان بزرگ هستند؛ باید مرکزی برای نشر آثار این عالم ربانی، و خدماتشان درحوزه های مختلف به جامعه باشد.
زمانی که در لبنان بودم، از خدمات آیت‌الله موسی صدر می‌گفتند، معتقدم در لبنان هم باید مرکزی راه اندازی شود تا نام و یاد ایشان گرامی داشته شود.
سید موسی صدر از شخصیت‌های علمی، اخلاقی و فرهیخته و برجسته بودند، با شخصیت علمی ایشان در ارتباط بودم و باید تلاش کرد این چهره علمی و برجسته به کشور برگردانده شود.
شخصیت، افکار و اندیشه امام موسی صدر بسیار درزمان خود اثرگذار بود و ایشان یک عنصر برجسته‌ای بودند امیدواریم امام موسی صدر بازگشته و بتوانیم بیشتر از آراء و اندیشه‌هایش استفاده کنیم.
آیت‌الله سید محمدجواد علوی بروجردی، نوه حضرت آیت‌الله بروجردی(ره) نیز در این دیدار به نقش امام موسی صدر در عزت بخشی به هویت شیعه اشاره کرد و همچنین مجموعه ۱۲ جلدی «گام به گام با امام» را غنیمتی مهم برای فارسی‌زبان‌ها دانست. مشروح سخنان آیت‌الله علوی بروجردی را در ادامه می‌خوانید.
حوزه به تربیت چهره‌هایی مانند امام موسی صدر نیاز دارد
مجموعه مهم «گام به گام با امام» غنیمت بسیار مهمی برای فارسی‌زبان‌هاست. مخاطبان عرب که پیشتر این مجموعه را در اختیار داشتند. عمده مخاطبان این مجموعه روحانیون و طلاب حوزه‌های علمیه هستند. طلاب به ویژه باید از این کتاب بسیار بیاموزند. حوزه به تربیت چهره‌هایی مانند امام موسی صدر نیاز بسیار دارد، بنابراین باید «گام به گام با امام» به یکی از منابع اصلی مطالعاتی طلاب تبدیل شود.
ما این آمادگی را داریم تا در کتابخانه آیت‌الله بروجردی جلساتی را مرتبط با این کتاب و شخصیت امام صدر برگزار کنیم تا ان‌شالله شناخت شخصیت‌های امروز حوزوی نسبت به منظومه فکری امام صدر بیشتر شود. کتابخانه آیت‌الله بروجردی سه سالن مجزا دارد: سالنی ویژه محققان، سالنی ویژه بانوان و سالن عمومی و در همه این سالن‌ها باید یک دوره از «گام به گام» وجود داشته باشد.
اخلاص آیت‌الله سیدصدرالدین صدر او را ماندگار کرد
مرحوم آیت‌الله سیدصدرالدین صدر ارتباط تنگاتنگی با آیت‌الله بروجردی داشت. با پدر من (داماد آیت‌الله بروجردی) نیز بسیار نزدیک بود. ما وابسته و وامدار بیت آیت‌الله صدر هستیم. مرحوم آیت‌الله بروجردی به آیت‌الله صدرالدین صدر ارادت ویژه داشت و آقای صدر هم هرچه داشت در راه آقای بروجردی ریخت و همین اخلاص‌ها حوزه علمیه قم را زنده نگه داشت. مرحوم آیت‌الله صدر در جای مرحوم آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری نماز می‌خواند، اما خود اصرار کرد که آیت‌الله بروجردی در آن مکان نماز بخوانند. این هنر شیعه بود و آیت‌الله سیدصدرالدین صدر را ماندگار کرد.
در زمانی که مرحوم شیخ عبدالکریم حائری به رحمت خدا می‌رود، رضا خان حکومت می‌کرد و حوزه علمیه در فشار بود. در آن زمان آیت‌الله سیدابوالحسن صدر مرجع عراق بود و از حوزه قم حمایت می‌کرد و اجازه صرف وجوهات را می‌داد. پس از رفتن رضاخان حوزه شلوغ شد و تعداد طلاب به بیش از هزار نفر رسید. عده‌ای شیطنت کردند و باعث شدند تا آیت‌الله ابوالحسن صدر اجازه‌اش را پس بگیرد. همین نکته باعث شد تا پرداخت شهریه‌ها با مشکل مواجه شود. آیات عظام سیدصدرالدین صدر، محمدتقی خوانساری و محمدحجت کوه‌کمره‌ای جلسه‌ای تشکیل دادند. در آن جلسه آیت‌الله صدر گفتند ما باید کسی هم‌سنگ آیت‌الله سیدابوالحسن صدر را به قم بیاوریم که تنها آیت‌الله بروجردی این مقام را دارد.
آقای حجت گفتند که من را جمعی از ترک‌ها حفظ خواهند کرد، اما آمدن آقای بروجردی باعث می‌شود تا شما (یعنی آقای صدر و آقای خوانساری) ساقط شوید. آیت‌الله سیدصدرالدین صدر در جواب می‌گوید که آقا من می‌خواهم حوزه امام زمان حفظ شود چه اهمیتی دارد که من ساقط شوم؟ آقای بروجردی هم تا چند سال پس از این دعوت به دلیل احترام به این مراجع عظام به قم نمی‌آمد. متاسفانه اکنون در قم اهمیت و نقش آیت‌الله سیدصدرالدین صدر چندان مشخص نیست و شما در مؤسسه امام موسی صدر باید روی این موضوع کار کنید. نسل جدید نمی‌دانند که امام موسی صدر چه ریشه‌ای دارد. در اصل درخشش ایشان حاصل یک عمر تجربه این بیت رفیع است.
شیعه وامدار و مدیون خاندان صدر است و من امیدوارم که ما قدردان نعمت خاندان صدر باشیم. متاسفم که ارتباط بین بیوت مراجع ادامه پیدا نکرد. به قول مولوی «مادح خورشید مداح خداست» یعنی ما اگر از خاندان صدر و امام موسی صدر تعریف می‌کنیم، در اصل از خودمان هم تعریف کرده‌ایم، چرا که اینقدر درک داشته‌ایم که امام صدر را بفهمیم.
امام موسی صدر برای هویت بخشی به شیعیان بسیار تلاش می‌کرد
زحمات و تلاش‌های مؤسسه امام موسی صدر نتایج خوبی به همراه داشته است. ما هرچه تلاش کردیم تا به دیگران بفهمانیم که در آن دوران چه بر سر امام موسی صدر آوردند، کسی باور نمی‌کرد، اما حرف‌هایی که اخیرا درباره ایشان از سوی معاندین ایرانی‌اش مطرح شد، اصل جریان را مطرح کرد. شخصیت مظلوم امام صدر این‌گونه جلوه‌گری می‌کند.
اگر بخواهیم ۱۰ الگو از روحانیت شیعه را در سطح عام، نام ببریم قطعا یکی از آنها امام موسی صدر است. جنبش حزب‌الله لبنان و قدرتی که امروزه دارد به دلیل هویت‌شناسی شیعه بود که امام صدر آن را به انجام رساند. امیدوارم ایشان اکنون در قید حیات باشند که حیات این مردان بزرگ هر لحظه‌اش بسیار قیمت دارد.
حضور امام موسی صدر در لبنان بسیار قوی بود. کسانی که در آن دوران با قذافی بودند به اسم مبارزه با اسرائیل تمام تلاش خود را روی طرفداری از فلسطین به خرج می‌دادند. امام صدر هرچند که از فلسطین جانبداری می‌کند، اما اساس کار خود را روی هویت‌شناسی شیعه می‌گذارد. اکنون مشخص شده که شیعه چیست؟ در هیچ‌کدام از دوره‌های تاریخی لبنان، شیعه وضعیت فعلی را نداشته است. امام صدر مسئله اولش شیعه بود. همه ما شاهد بودیم که او با چه جان کندنی افراد و سرمایه را از ایران، آفریقا و دیگر کشورها به لبنان می‌کشاند تا بتواند کارهای عمرانی خود را به سرانجام برساند.
راهی که مرحوم علامه شرف‌الدین در مدرسه‌سازی برای شیعیان در لبنان شروع کرد، امام صدر آن را به اوج رساند و با این کار فرزندان شیعیان توانستند در مدارس اوج یابند.
روش امام موسی صدر در وحدت شیعه و سنی و مسیحی‌ها بسیار فوق‌العاده بود
نظر جامع و جهان‌بینی امام موسی صدر برای کشیش‌ها و مسیحیان لبنان هم جلوه‌گری داشت. او به مسیحیان می‌گفت که همه به نام خدا زندگی می‌کنند و همه دین ابراهیمی دارند. امام صدر با همین تفکرات وحدتی در لبنان و حتی در میان کشورهای مسلمان برقرار کرده بود که کار برخی از آقایان باعث برهم خوردن آن وحدت شد.
همه ما می‌دانستیم که هواپیماهای دربستی که از بیروت به بنغازی می‌روند، تجهیزات و سلاح به لبنان می‌آوردند که البته برای مقابله با اسرائیل نبود. بلکه آن تجهیزات و سلاح علیه امام موسی صدر و شیعه به کار می‌رفت و باعث نابودی وحدت می‌شد.
روش امام موسی صدر در وحدت شیعه و سنی و مسیحی‌ها بسیار فوق‌العاده بود. مرحوم آیت‌الله بروجردی نیز هنرش این بود که شخصی مانند حسن البنا را عضو مجلس تقریب کرد.
روش امام موسی صدر آنقدر عالی بود که امروزه بعد از گذشت ۴۰ سال از جمهوری اسلامی باید با چراغ به دنبال ایشان بگردیم. هویتی که امام صدر به شیعیان داد در کنار محبوبیتی بود که خود در میان سران عرب داشت. سران عرب در آن دوران از شیعه خوششان نمی‌آمد. امام صدر با رفاقتی که با همه سران عرب داشت، این وضعیت را تغییر داد. جمال عبدالناصر که شیعه را به حساب نمی‌آورد، چه برسد به روحانیت شیعی، پس از یک سخنرانی امام صدر، با او ارتباط دیگری پیدا می‌کند. این عظمت شیعه است و باید اینها را در این دوره که در آتش اختلاف می‌سوزیم، برجسته کرد.
سیاست امام صدر را برای حل اختلافات میان امت اسلامی به کار ببریم
دیگران باعث اختلافات امروز در میان امت اسلامی شده‌اند. همه مراجع امور اختلافی خود با دیگران را از طریق سیاستمداری حل می‌کردند. با جنگ و جدل نمی‌توان اهداف را به پیش برد. باید در مقابل ابرقدرت‌ها نیز با سیاست عمل کرد. اوج سیاستمداری بر اساس اصول شیعی در سیره امام موسی صدر است. بجز سیاست در روش طلبگی نیز امام صدر باید الگوی ما باشد.
امام صدر پدر شیعیان لبنان بود، همان‌گونه که مرجعیت همیشه پدر بوده است. مرحوم آیت‌الله بروجردی همیشه این تعبیر را به کار می‌برد که نسبت روحانیت به مردم مثل نسبت آب به ماهی است. ما بدون مردم ماهیت نداریم. این نگاه در شخصیت امام موسی صدر بروز یافته است.
زحمتی که شما در مؤسسه امام موسی صدر برای احیای نام ایشان می‌کشید، عبادت است و امری شخصی نیست. این کار شما در اصل به اعتلای نام شیعه و میراث‌داران شیعه کمک می‌کند.
نسبت به امام صدر بسیار جفا شد
نسبت به امام موسی صدر بسیار جفا شده است. ما در همان ابتدای امر که ربودن اتفاق افتاد، کارهای بسیاری می‌توانستیم انجام دهیم که ندادیم. متاسفانه اقدام مناسبی برای آزادی ایشان انجام نشد. از بخت بد بلافاصله پس از انقلاب جنگ تحمیلی شروع شد و کشور نیازهای تسلیحاتی داشت. مردم لبنان این شرف را داشتند که نگذارند قذافی پایش را به لبنان بگذارد. یاسر عرفات تلاش بسیاری کرد تا قذافی به لبنان برود، اما نشد. حتی یاسر عرفات هم در این زمینه بسیار تلاش کرد.
همه ما می‌دانیم که امام صدر عمرش را گذاشت تا لبنان را بسازد و شیعه در این کشور تبدیل به جمعیتی قابل اعتنا شود. جمعیتی که در سیاست کشور و منظقه تاثیرگذار باشند. وضعیت امروز شیعه در لبنان که عربستان هم ناچار است آنها را به حساب بیاورد، میراث عملی امام موسی صدر و تلاش‌های او برای اعتلای هویت شیعی است. خداوند وقتی بخواهد کسی را بزرگ کند، هیچ‌کس نمی‌تواند در مقابل امر خدا بایستد. همه کسانی که امام صدر را آزار و اذیت کردند همه زمین خوردند و خداوند به نام امام موسی صدر عزت داد.
کلیک کنید: خرید اینترنتی مجموعه ۱۲ جلدی «گام به گام با امام»
