اختصاصی شبکه اجتهاد: اگر گرایش‌ها و انتخاب‌های سلیقه‌ای شهروندان در راستای باورها، ارزش‌ها و هنجارهای معیار در سبک زندگی اسلامی ایرانی به‌خوبی شکل‌گرفته باشد، بی‌گمان اعضای جامعه تلاش می‌کنند تا در گزینش‌های اقتصادی خود از میان کالاهای ارائه‌شده، کالای مرغوبی را تهیه کنند که در جامعه و کشور خودشان تولیدشده باشد؛ زیرا کار و تلاش فزاینده و همچنین تکریم تلاش‌گران این عرصه، یک ارزش در جامعه دینی ایران به شمار می‌آید. حمایت از کالای مرغوبی که در داخل کشور و به دست توانمند سازندگان داخلی تهیه‌شده است، حمایت از این ارزش اجتماعی خواهد بود. به همین بهانه، با حجت‌الاسلام دکتر احمدعلی قانع، معاون پژوهشی دانشکده ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع)، در رابطه با ادله فقهی حمایت از کالای ایرانی به گفتگو نشستیم. به باور وی، تعصب عالمانه و حکیمانه که مصداقش حمایت از کالای داخلی است، لازم و واجب است.
اجتهاد: ادله فقهی لزوم حمایت از کالای ایرانی چیست؟
قانع: اولاً، ما اعتقاد داریم خدای متعال در هر سرزمینی (چه در شهرها و روستاها و چه کلان‌تر در حد کشورها) نیازهای مختلف آن را با منابع زیرزمینی و روزمینی و سرمایه‌های انسانی تأمین کرده است و این از حکمت خدا نشئت می‌گیرد. عدم‌حمایت از کالای ایرانی علاوه بر همه ادله‌ای که مردم می‌دانند، از قبیل اشتغال‌زایی برای مردم کشور و اصلاح وضع اقتصادی و کم شدن بیکاری، که مشکلات و دردهای شخصی و خانوادگی و اجتماعی زیادی را به دنبال دارد، مخالفت با حکمت خداست و از نظر فقهی مخالفت با حکمت خدا، امری قبیح است.
ثانیا، در مباحث پرداخت خمس و زکات داریم که پرداخت به نیازمندان نزدیک، بهتر بلکه لازم است. اگر ما مناط این مسئله را تنقیح کنیم، می‌توانیم به مسئله مورد بحث هم سرایت دهیم.
ثالثاً، «حب الوطن من الایمان»؛ در روایت آمده است تعصب در برخی موارد بد نیست که انسان قوم خود را، شهر خود را و کشور خود را بر غیر آن ترجیح دهد. تعصب بد آن است که انسان ناحق خود را برحق دیگران ترجیح دهد. حال می‌گوییم استفاده از کالای داخلی که البته کیفیت داشته و قیمت بالایی هم نداشته باشد، حق خود است که ترجیحش بر دیگران، نمونه و مصداق تعصب صحیح و عاقلانه است و خلاف آن عمل کردن، تعصب جاهلانه است.
رابعاً، شاید بتوان از قاعده نفی سبیل در اینجا هم استفاده نمود. استفاده از کالای داخلی برای ما که عَلَم دین و اسلام و قرآن و تشیع را برداشته‌ایم، تقویت این حرکت است که آثار مثبت بزرگ جهانی هم داشته و خواهد داشت. برعکس آن نیز تقویت دشمنان و تضعیف این مسیر انقلابی و دینی و آزادی‌بخش و مسیر عبودیت خداست.
اجتهاد: آیا این ادله مفید وجوب است یا صرف استحباب یا هیچ‌یک؟
قانع: اگر به دلیل نفی سبیل توجه کنیم، این دلیل مفید وجوب است. ادله دیگری هم که عنوان شد، عقلا مفید وجوب است، مثلاً نمی‌توان گفت خلاف حکمت خدا عمل کردن اشکالی ندارد، بلکه این عمل بسیار قبیح و به تفسیری حرام و یا تعصب عالمانه و حکیمانه که مصداقش حمایت از کالای داخلی است، لازم و واجب است و خلاف آن، زشت و حرام است.
بنده برای عقل در مباحث فقهی سهم بالایی قائلم و با توجه به این شیوه، اعتقادم آن است که این کار واجب است، نه صرف یک استحباب. آنچه گفتیم بگذاریم کنار امر ولی‌فقیه زمان و نایب امام زمان(عج) که دیگر با توجه به امر ایشان، تردیدی در وجوب نخواهد بود.
اجتهاد: قواعدی نظیر نفی سبیل و…حمایت از کالای ایرانی را اثبات می‌کند یا اسلامی را؟
قانع: در حاق واقع، اسلام مرز نمی‌شناسد، اما الآن با واقعیتی به اسم شهرها و کشورها و مرزها مواجهیم و نمی‌توانیم آن را نادیده بگیریم. الآن حتی کشورهای اسلامی در درآمدها و هزینه‌ها و منابع زیرزمینی و روزمینی و… برای خود حساب خاصی دارند و حساب کشورها از هم جداست. از طرف دیگر در حال حاضر، این ایران اسلامی و جمهوری اسلامی ایران است که عَلم اسلام ناب محمدی را برداشته و در دنیا بیدارگری می‌کند. این ایران اسلامی است که نهضت بیدارگری را در دنیا حمایت و رهبری می‌کند. این ایران اسلامی است که در مقابل استکبار خبیث جهانی ایستاده است. این ایران اسلامی است که در مقابل منافقان و قاعدان زمان داخلی و خارجی ایستاده و این ایران اسلامی است که مورد هجوم همه دشمنان داخلی و خارجی همچون جنگ احزاب قرار گرفته است؛ بنابراین هم اکنون اسلام در ایران اسلامی خلاصه شده و ما باید خودمان را با این حمایت تقویت کنیم. بلکه در نوبت دوم بهتر است به جای خرید از کشورهای غیر اسلامی، سراغ کشورهای مسلمان برویم.
اجتهاد: آیا فقه سنتی، توانایی تئوریزه کردن شعار امسال را دارد؟
قانع: بنده اعتقاد دارم فقه سنتی ظرفیت همان فقه پویا را دارد و نقش زمان و مکان در این فقه آشکار است. با توجه به پاسخ‌هایی که در سوالات قبل داده شد، پاسخ این سؤال مثبت بوده و تردیدی در آن نیست.
