استاد حوزه علمیه مشهد ضمن اشاره به توان دانش فقه به‌عنوان عامل مؤثر در قلمرو فقه پژوهی، متذکر شد: قلمرو فقه پژوهی را پرسش‌ها تعیین می‌کنند، نه پاسخ‌ها؛ لذا لازم است پرسش‌های جدید را از مردم و دانش‌های امروزه بیابیم و درصدد حل آن‌ها برآییم
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین مجتبی الهی خراسانی استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه مشهد، در ششمین طرح ملی مشق اجتهاد که در مؤسسه عالی کریمه اهل‌بیت (س) قم با عنوان «آفاق فقه پژوهی» برگزار شد، ضمن اشاره به معارف اسلامی به‌عنوان خروجی علوم اسلامی، آن را محصولی علمی معرفتی دانسته و یادآور شد: هرکدام از علوم اسلامی؛ کلام، فقه، اخلاق، تفسیر و علوم قرآن، علوم و معارف حدیث، فلسفه و منطق، تاریخ اسلام و سیره و … به‌عنوان دانش کشف معارف اسلامی محسوب شده و می‌باید ما را بدان رساند.
رئیس میز توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم افزود: با گذر از آشنایی با معارف اسلامی، نوبت به ابلاغ و اقامه دین که تعلیم، تبلیغ، امربه‌معروف، تزکیه و ولایت امر فقیه را در خود جای‌داده، می‌رسد.
وی در ادامه ضمن توجه به جامعه اسلامی به‌عنوان محصول عینیِ اجتماعیِ ابلاغ و اقامه دین، بیان داشت: فرهنگ، اقتصاد، سیاست، امنیت، هنر، رسانه، پزشکی و … با پسوند اسلامی، شاکله جامعه اسلامی را تشکیل داده که بعد از چهل سال از عمر انقلاب و ابلاغ و اقامه دین، نسبتاً در تشکیل هر یک از شاکله‌های جامعه اسلامی ره به‌جایی نبرده‌ایم.
فقه، عهده‌دار همه مدل‌های تغییر جامعه
به باور الهی خراسانی، دانشیان فقه به‌عنوان علمی که می‌باید دیگر علوم را تحت نظر خود قرار داده و جامعه را دچار تغییر کند تا به امروز نتوانسته‌اند بسیاری از احکام جامعه اسلامی را تبیین و مشخص کنند.
استاد حوزه علمیه مشد در پاسخ به پرسش یکی از حاضران یادآور شد: به مدل‌های تغییر جامعه نیاز داریم که فقه عهده‌دار همه آن‌ها است. بدان معنا که مثلاً در مورد علم اخلاق نیز بایستی، چگونگیِ اخلاق را از فقه به دست آورد.
وی در ادامه با اشاره به تلقی نادرست بسیاری از علم فقه و نگاه حداقلی بدان خاطرنشان کرد: فقه تنها بازگوکننده حلال و حرام نیست؛ مستحب و مکروه و مباح نیز می‌باید با آن سنجش شوند. حکم وضعی را نیز فقه بیان می‌دارد. چه را تعلیم دهیم و چه را خیر را بایستی از فقه آموخت. تعریف فقه عوض نشده که با گستره جوامع، مصادیق احکام فقهی نیز افزون گشته است.
استاد درس خارج حوزه علمیه مشهد همچنین در جلسه دوم از «آفاق فقه پژوهی»، عوامل مؤثر در قلمرو فقه پژوهی را سه مطلب عنوان کرد و گفت: نخست، گستره شریعت است که قلمرو فقه پژوهی را افزون می‌دارد. مهم‌ترین عامل در قلمرو فقه پژوهی اما نیازهای مطالبه شده است؛ یعنی نیازهایی که در زمینه عمل برای آدمی است و می‌باید برطرف گردد؛ لذا طلبه بایستی پرسش پذیر باشد.
مهم‌ترین مشکل فقه پژوهی؛ فقر پرسش و مسئله به دلیل عدم ارتباط با مردم
وی در ادامه ضمن اشاره به فقر پرسش و فقر مسئله (به دلیل عدم ارتباط با مردم و نیافت نیاز و پرسش آن‌ها)، به‌عنوان مهم‌ترین مشکل فقه پژوهی، از مشکل دیگر آن‌که همانا عدم توانایی حل مسئله است، گفت و یادآور شد: سال‌ها است که بزرگان ما در مورد ربا دادوفریاد برآورده‌اند که حرام است و باید دست آن از جامعه اسلامی کوتاه شود. لکن تنها مشکل را یافته و به‌عنوان مسئله‌ای به آن نگاه نمی‌کنند، همین امر موجب می‌شود که هیچ‌گاه راهکار جایگزینی را ارائه ندهند.
الهی خراسانی ضمن اشاره به توان دانش فقه به‌عنوان سومین عامل مؤثر در قلمرو فقه پژوهی، متذکر شد: قلمرو فقه پژوهی را پرسش‌ها تعیین می‌کنند، نه پاسخ‌ها؛ لذا آنچه امروزه دانش‌پژوه لازم است بداند، آن است که مطالب را از دنیای جدید بگیریم و فقه آن‌ها را بگوییم؛ حداقل اینکه پرسش‌های جدید را از مردم و دانش‌های امروزه بیابیم و درصدد حل آن‌ها برآییم.
انعکاس یادداشت‌های پژوهشگران در سایت شبکه اجتهاد
گفتنی است، در افتتاحیه مدرسه ششم طرح ملی مشق اجتهاد حجت‌الاسلام دری، ضمن اشاره به شرکت تنها ۲۰۰ طلبه از میان ۲۰۰ هزار طلبه حوزه‌های علمیه سراسر کشور در این طرح ملی، گفت: دانش‌پژوهان شرکت‌کننده در این دوره می‌باید بعد اتمام کارگاه‌ها، در بازه زمانی سه‌ماهه، مقاله خود را نوشته و به دبیرخانه طرح ارائه نمایند.
مدیر طرح ملی «روشمندسازی علوم اسلامی»، خروجی مشق اجتهاد را دو مورد عنوان کرد و بیان داشت: نخست مقاله‌ای است که هر پژوهشگر می‌باید به کمک طرح نامه تفصیلی که در طی دوره به دست می‌آید، بدان قلم زند. دوم یادداشتی است که هر پژوهشگر می‌تواند با جمع‌بندی مطالب مندرج در طرح نامه تفصیلی در قالب ۴۰۰ کلمه، آن را در «سایت شبکه اجتهاد»، به عنوان بزرگ‌ترین تارنمای فقهی و حقوقی کشور منتشر کند.
