ما باید در آینده فقها و مجتهدهایی را تربیت کنیم که اندیشه حضرت امام را ترویج بدهند. حفظ حوزه انقلابی به این معناست. مراجعی که در آینده می‌آیند باید اندیشه انقلابی داشته باشند. اگر همین‌طور پیش برود، اندیشه مرحوم امام تا چند سال آینده از بین خواهد رفت و کسی باقی نخواهد ماند که نظریه مرحوم امام را به‌عنوان معمار انقلاب، ترویج کند.

اختصاصی شبکه اجتهاد: واژه‌ای که در سالهای اخیر به ادبیات حوزوی ایرانیان اضافه شده است، واژه «حوزه انقلابی» است. تأکیدات مکرر مقام معظم رهبری و همچنین برخی مراجع تقلید در سالهای اخیر نیز بر انقلابی شدنِ حوزه های است. با این همه اما، هنوز معنای دقیق این واژه مشخص نشده است و هر کس تعریفی از آن دارد. برخی آن را به عنوانی تحولی سیاسی در حوزه های علمیه می انگارند و برخی دیگر، رویکرد آن را دانشی می انگارند. ایام چهلمین سالروز پیروزی انقلاب اسلامی اما فرصت مناسبی برای واکاوی این مطالبه رهبری از حوزه های علمیه است. به همین بهانه، با حجت‌الاسلام‌ والمسلمین حسین احمدی قمی، استاد خارج حوزه علمیه قم اهل‌بیت گفتگو کردیم. دبیر اجرایی بنیاد بین‌المللی غدیر خم استان قم معتقد است انقلابی بودن در حوزه به معنای زنده کردن نظریه مرحوم امام رحمه‌الله و فرمایشات مقام معظم رهبری است. مشروح گفتگوی صریح شبکه اجتهاد با مسئول ستاد بازسازی عتبات عالیات به‌قرار زیر است:

احمدی قمی در پاسخ به این سوال که «مراد از حوزه انقلابی چیست؟ آیا حوزه انقلابی به معنای برگزاری تجمعات و تحصن‌های مختلف از جانب روحانیون در رابطه با امور مختلف سیاسی است یا آن‌که یک معنای دانشی است؟» گفت: روحانی انقلابی به این معنا نیست که عده‌ای در نزد خانه آقای جوادی آملی و منزل آقای مکارم و آقای صافی و آقای وحید و امثال ایشان جمع شوند و شعار بدهند: «عالم بی‌بصیرت؛ بصیرت بصیرت». اگر آقایی جوادی، انقلابی نباشد پس چه کسی انقلابی است؟

آیا حوزه انقلابی این است؟ حوزه انقلابی این است که حوزه نیروهایی را تربیت کند که مبانی علمی حضرت امام را تدریس کنند. اگر همین روش موجود تا بیست سال دیگر ادامه پیدا کند، نظریات مرحوم امام و نظریات انقلابی ایشان و حضرت آقا، در حوزه از بین می‌رود. چون نیروی انقلابی تربیت نشد. اصلاً من فکر می‌کنم کسانی که جریان‌های این‌چنینی را می سازند و جو حوزه را به سمت این انقلابی‌گری سبک می‌برند، به تفکر امام و حضرت آقا و انقلاب، خیانت می‌کنند. شما اگر زرنگ هستید فقیه انقلابی تربیت کنید. چند فقیه انقلابی با مبانی فکری مرحوم امام و حضرت آقا داریم که در شورای نگهبان قرار بگیرند؟ حوزه چند حقوقدان ماهر و خبره تربیت‌کرده است تا در مناصب حقوقی شورای نگهبان، بتوانند مسیر انقلاب را درست هدایت کنند؟ چند حقوقدان بین‌المللی برای دفاع از مذهب تشیع، توسط حوزه تربیت‌ شده است؟

چرا برای اقامه نماز جمعه با مشکل امام‌جمعه مواجهیم؟ از این نقاط ضعف، معلوم می‌شود حوزه، انقلابی عمل‌نکرده است. اگر حوزه می‌خواست انقلابی عمل کند، باید از ابتدای ورود اشخاص به حوزه استعدادیابی می‌کرد. چرا ما باید خودمان را گول می‌زنیم؟ الآن در دروس سطوح عالی، یک‌دفعه اساتید سطوح عالی، یک موضع‌هایی می‌گیرند که مقام و جایگاه خودشان را پایین می‌آورند. ما برای دولت قبل، چقدر هزینه برای حوزه دادیم؟ چرا حوزه چند سیاستمدار ماهر تربیت نکرده است تا بزرگان حوزه را راهنمایی کنند. به‌هرحال بزرگان هم بر اساس گزارش‌هایی که به آن‌ها می‌رسد، موضع خود را اعلام می‌کنند. ما باید بدانیم دولت‌ها گذار هستند. نباید خودمان را فدای دولت‌ها کنیم. بلکه باید خود را فدای نظام کنیم.

اینکه حضرت امام فرمودند: «حفظ نظام اسلامی از نماز واجب‌تر است» مرادشان حکومت اسلامی است نه دولت‌هایی که می‌آیند و می‌روند. تمام حرکت‌های تندی که در زمان گذشته صورت گرفته است، به حوزه لطمه زده است. حوزه باید طلاب را به‌گونه‌ای تربیت کند که هم عالم و هم شجاع باشند و انتقاد کنند ولی انتقاد عالمانه. متأسفانه در حال حاضر، بیان برخی مطالب توسط طلاب، تبعاتی را برای آن‌ها در پی دارد. در دولت قبل اگر کسی انتقادی به دولت می‌کرد، عده‌ای از حوزوی‌ها او را متهم به ضدانقلاب، می‌کردند و الآن اگر کسی از این دولت فعلی حمایت کند، او را ضدانقلاب می‌نامند. این رفتار درست نیست. این رفتار به حوزه و حوزوی‌ها لطمه می‌زند. ما باید خط را از مقام معظم رهبری بگیریم.

کوبیدن اشخاص، درست نیست. وقتی‌که فلان عالم در گذشته به دولت انتقادی داشته است، اگر آن عالم کوبیده شود، به نفع حوزه نیست و این کار شجاعت را از حوزه برمی‌دارد. چون وقتی طلاب می‌بینند عالم بزرگ حوزوی را کوبیدند، باقی طلاب، جرئت خود را از دست می‌دهند. حوزه باید متولی داشته باشد. نباید هر جریانی به نام حوزه شکل بگیرد و کارهای افراطی انجام بدهد. این کارها مردم را به حوزه بدبین می‌کند.

شما وقتی می‌گویید سپاه، باید انقلابی باشد. معنای این جمله این است که سپاه در کار نظامی‌گری خودش انقلابی باشد. وقتی گفته می‌شود بازار باید انقلابی باشد معنایش این است که بازاری باید با اقتصاد خودش انقلاب را یاری کند. یکجا باید جنس را ارزان بدهد و یکجا از سود گرفتن بگذرد و یک‌وقت باید سرمایه‌گذاری در تولید کند. هیچ‌وقت انقلابی بودن یک بازاری به معنای طلبه شدن او نیست. وقتی شما از حوزه، توقع انقلابی بودن دارید، معنایش این است که سازمان اعتقادی حکومت اسلامی را حوزه بارور کند. مناصب حکومتی و گلوگاه‌های اصلی را بگیرد؛ نه اینکه فقط شعار بدهد. این شعارها را مردم عادی هم می‌توانند بدهند. یک عالم در مسجد بگوید: ای مردم امروز می‌خواهیم برویم جلوی خانه فلان عالم و علیه او شعار بدهیم. آیا از حوزه انقلابی چنین توقعی است؟ از حوزه انقلابی توقع این است که مسئله‌های حل‌نشده حکومت را پاسخ بدهد و مبانی فکری و نظری حکومت را تدوین و تبیین کند.

حوزه باید برای تمام مسائل استان‌ها، کارگروه داشته باشد و از طلاب مناطق خودشان راهکار بخواهد و مسائل آن‌ها را حل کند. الآن خیلی از مبانی مسائل، در حوزه تبیین نشده است. حوزه به نظام مسئله‌ها توجه کافی ندارد و به آن رسیدگی نکرده است. البته ممکن است کسی فردی کارکرده باشد. ما باید در آینده فقها و مجتهدهایی را تربیت کنیم که اندیشه حضرت امام را ترویج بدهند. حفظ حوزه انقلابی به این معناست. مراجعی که در آینده می‌آیند باید اندیشه انقلابی داشته باشند. اگر همین‌طور پیش برود، اندیشه مرحوم امام تا چند سال آینده از بین خواهد رفت و کسی باقی نخواهد ماند که نظریه مرحوم امام را به‌عنوان معمار انقلاب، ترویج کند.

وقتی مقام معظم رهبری بحث حوزه انقلابی را مطرح می‌کنند، توقعشان این نیست که عده‌ای جمع بشوند و شعار بدهند. ما الآن چند نفر داریم که در مباحث نرم‌افزاری و فضای مجازی، آشنایی داشته باشند و با زبان روز از چارچوب انقلاب دفاع کنند؟ امروز برخی سر چیزهای معمولی، نظام و حکومت را زیر سؤال می‌برند. حال حوزه چند طلبه تربیت‌کرده است که از این مبانی دفاع کند؟

نمی‌خواهم بگویم حوزه اصلاً کاری نکرده است؛ ولی کم‌کاری شده است. آن‌قدر طلاب به مسائل سیاسی مشغول شده‌اند که از مسائل زیربنایی و اساسی، غافل شده‌اند. حوزه برای شیعیان خارج از کشور، چه خوراکی آماده کرده است؟

کدام مرکز پژوهشی ویژه را ایجاد کرده‌ایم؟ برخی از این مؤسساتی هم که در رأس آن طلبه‌ها هستند، می‌بینیم اصلاً خروجی ندارد؛ یعنی خروجی معتدّبه ندارد. مرکز جهانی اهل‌بیت (ع)، آیا خروجی معتنابهی داشته است؟ آیا سازمان‌دهی شیعیان و دفاع از اعتقادات شیعه و مبانی حقوقی شیعه، در حوزه تبیین شده است؟ چرا حوزه چند نفر زبان‌دان تربیت نکرده تا کلام شیعه را به سراسر جهان برساند؟ حوزه، امام‌جمعه خوب که مجموعه‌نگر باشند و مثل پدر، دلسوز مردم باشند، تربیت نکرده است. حتی حوزه در تربیت مدیران نیز کوتاهی داشته است. انقلابی بودن حوزه به معنی برطرف کردن این نقایص است و الا صرف شعار دادن، موجب انقلابی شدن حوزه نمی‌شود.

به نظر من، علت عقب‌ماندگی حوزه، عدم ثبات مدیریت است. ثبات مدیریت در بعضی از جاها ضروری است. الآن در مدارس در مورد مشاوره، کاری انجام نمی‌شود. ما مشاور با اندیشه فقه شیعی، تربیت نکرده‌ایم. خیلی از دانشجویان علاقه دارند با حوزه و علوم حوزوی آشنا شوند؛ اما کسی نیست که آن‌ها را در این مسیر هدایت کند. متأسفانه حوزه در این مواردی که عرض شد بسیار کم‌کاری کرده است. مخصوصاً بعد از شکست داعش، الآن تفکر شیعه به‌عنوان یک تفکر و جریانی که می‌تواند با تروریسم مبارزه کند و یک مدل حکومتی ارائه دهد، در دنیا مطرح است. لذا ما باید در داخل کشور حواسمان را جمع کنیم. بعضی انقلابی‌ها حرف‌هایی می‌زنند که به نفع نظام نیست. حوزه انقلابی باید کاملاً این مسائل را متوجه باشد و در راستای حل مسائل و مبانی فکری و نظری انقلاب، قدم بردارد.