با توجّه به مطلب «پیش‌بینی رؤیت‌پذیری هلال ماه رجب ۱۴۴۰ قمری» که در همین سایت منتشر شده‌بود، رؤیت هلال ماه رجب در غروب پنجشنبه ۱۶ اسفند ۱۳۹۷ شمسی در سراسر ایران با چشم مسلّح، ممکن بود؛ ولی رؤیت آن با چشم عادی، به‌جز نوار باریکی از جنوب ایران(شهرهای جنوبی حاشیۀ خلیج فارس و دریای عمان) دشوار بود. مطلب زیر برای بررسی گزارش‌های استهلال و نتیجه‌گیری طبق «مبنای یکم: مبنای لزوم رؤیت هلال با چشم عادی و اشتراط اتّحاد افق(مبنای فقهی مشهور فقها)» نگاشته شده؛ وگرنه، طبق مبانی دیگر، آغاز ماه رجب ۱۴۴۰ قمری در جمعه ۱۷ اسفند ۱۳۹۷ شمسی، اختلافی نبود.

چند روزی صبر کردم تا گزارش‌های بیشتری از رؤیت هلال با چشم عادی در ایران منتشر شود؛ آنچه به‌دست آمد، رؤیت هلال با چشم عادی «فقط در سه مکان» بود:
۱- پردیسان قم (ظاهراً توسّط ۴ نفر)
۲- دولت‌آباد اصفهان (توسّط ۳ نفر)
۳- درچه اصفهان (توسّط یک آقا و یک خانم)
ابتدا چند گزارش مربوط، تقدیم و سپس ارزیابی می‌شود:

—

گزارش یکم: بخشی از گزارش استهلال ماه رجب ۱۴۴۰ قمری منتشرشده در بخش «گزارش ماهانه استهلال» در پایگاه اطّلاع‌رسانی دفتر مقام معظّم رهبری
«ج- گزارش‌های رسیده
در همین راستا ستادهای استهلال و گروه‌های رصدی در سراسر کشور به همراه تجهیزات رصدی در غروب روز پنجشنبه اقدام به استهلال نمودند که نتیجۀ آن به قرار ذیل است:
(۱) مناطقی که هوا صاف بود و هلال با چشم غیر مسلح رؤیت شد:
استان قم: قم، پردیسان
استان اصفهان:تپه شهدای گمنام درچه، دولت آباد (دو گروه)
(۲) مناطقی که هوا صاف و یا کمی غبارآلود بود و هلال با چشم مسلح رؤیت شد:
استان تهران: بوستان چیتگر
استان خوزستان: اهواز، دزفول
استان خراسان رضوی: گناباد
استان خراسان جنوبی: سه قلعه، خضری
استان خراسان شمالی: بجنورد
استان اصفهان: اصفهان، شهرضا
استان مرکزی: آستانه
استان فارس: شیراز، لامرد
استان بوشهر: بوشهر
استان یزد: یزد، میبد، اردکان
استان چهارمحال بختیاری: بروجن
استان ایلام: دهلران»
—
گزارش دوم: بخشی از گزارش آقای مهدی رحیمی از رصدگاه «دولت‌آباد اصفهان» منتشرشده در پایگاه اطّلاع‌رسانی هلال ماه
«به غیر از یک درجه کوه در افق، هیچ مانع دیگری وجود نداشت و آسمان بسیار خوب و صاف و بدون غبار بود. … ساعت ۱۸:۲۲ آقای [محمد] رحیمی توانستند هلال را در تصاویری که از افق گرفته بودند ثبت نمایند که کار بسیار جالبی بود ، بدون اینکه دوربینشان روی سه پایه باشد موفق شدند عکس خوبی از ماه تهیه کنند ، با کمک تصویر تهیه شده ، محل هلال ماه را مشخص و سپس هلال را مشاهده کردیم.
همگی تلاشهایمان را برای رویت با چشم معمولی تمرکز و از ساعت ۱۸:۲۹ ، بنده و آقای محمد رحیمی و آقای سجاد اصغری موفق به رویت هلال ماه با چشم معمولی شدیم.»
—
گزارش سوم: بخشی از گزارش آقای علیرضا بوژمهرانی از رصدگاه «درچه اصفهان» منتشرشده در وبلاگ ایشان
«همراه همسرم به رصدگاه کوی دوست (بوستان شهدای گمنام درچه) رفتیم. … هواپیمایی در دور دست و در نزدیک محل حضور هلال از جنوب به شمال در حرکت بود و ردی از خودش بجا میذاشت. نگاه به این هواپیما و ردش نشون میداد که فوکوس دوربینم بسیار عالی است. در همین زمان هلال ماه رو در بالای این رد تشخیص دادم و اولین رویت شکل گرفت. ساعت ۱۸:۲۰ بود. ۱ دقیقه بعد با دوربین ۷ در ۵۰ هم موفق به رویت شدم. بتدریج دوستان همراه یکی بعد از دیگری تونستند هلال رو با دوربین مشاهد کنند. پس از رویت شدن هلال با ابزار از اونها خواستم برای رویت با چشم تلاش کنند.
در ساعت ۱۸:۲۹ موفق شدم هلال رو به وضوح با چشم غیر مسلح ببینم. لحظاتی بعد همسرم نیز موفق به اینکار شدند اما دیگر همراهان نتونستند در این رابطه به یقین برسند. …
وضعیت آسمان افق غربی: کاملاً صاف و پاک ، عاری از ابر و غبار»
—

ارزیابی و بررسی گزارش‌ها:
۱- بند (۲) گزارش یکم(گزارش استهلال دفتر مقام معظّم رهبری) اذعان می‌کند که در مناطق متعدّدی «هوا صاف و یا کمی غبارآلود بود» و گروه‌های متعدّد استهلال، فقط هلال را با چشم مسلّح رؤیت کردند؛ و با توجّه به اینکه این گزارش‌ها در مقام بیان هستند، سکوت آنها دربارۀ رؤیت هلال با چشم عادی، «خبر از ناکامی تلاش‌ها و عدم رؤیت هلال با چشم عادی» محسوب می‌شود. این «خبر از عدم رؤیت» از سوی گروه‌ها و نفرات متعدّد، به‌ویژه در مناطق جنوبی مانند لامرد و بوشهر که کاملاً در منطقۀ ممکن‌الرؤیه قرار داشتند، در حکم معارض با «خبر از رؤیت هلال با چشم عادی» از سوی چند نفر معدود در مناطق بالاتر مانند اصفهان و قم است.

۲- اگر کسی گزارش‌ها را کامل و دقیق بخواند، متوجّه می‌شود که طبق تصریح خود گزارشگران در رصدگاه‌های دولت‌آباد و درچه، چندین نفر در رصدگاه، هلال را با چشم مسلّح دیده و سپس برای رؤیت آن با چشم عادی تلاش کرده‌اند؛ ولی همگی موفّق نشده‌اند و در دولت‌آباد فقط ۳ نفر از ۹ (یا ۱۰) نفر و در درچه فقط ۲ نفر(یک آقا و یک خانم) از ۸ نفر موفّق به رؤیت هلال با چشم عادی شده‌اند که اینها نیز در حکم معارض شمرده می‌شود؛ زیرا طبق مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی»، تیزبینی چند نفر ملاک نیست و آنچه شرعاً ملاک است، امکان رؤیت برای غالب مردم است و در روایات معتبر نیز چنین آمده‌است:

* «عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا رَأَیْتُمُ الْهِلَالَ فَصُومُوا وَ إِذَا رَأَیْتُمُوهُ فَأَفْطِرُوا وَ لَیْسَ بِالرَّأْیِ وَ لَا بِالتَّظَنِّی وَ لَیْسَ الرُّؤْیَهَ أَنْ یَقُومَ عَشَرَهُ نَفَرٍ فَیَقُولَ وَاحِدٌ هُوَ ذَا وَ یَنْظُرُ تِسْعَهٌ فَلَا یَرَوْنَهُ لَکِنْ إِذَا رَآهُ وَاحِدٌ رَآهُ أَلْفٌ.» [الکافی(ط الإسلامیّه)، ج ۴، ص ۷۷، ح ۶]

* «عَنْ أَبِی أَیُّوبَ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُثْمَانَ الْخَزَّازِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ کَمْ یُجْزِی فِی رُؤْیَهِ الْهِلَالِ؟ فَقَالَ: إِنَّ شَهْرَ رَمَضَانَ فَرِیضَهٌ مِنْ فَرَائِضِ اللَّهِ فَلَا تُؤَدُّوا بِالتَّظَنِّی وَ لَیْسَ رُؤْیَهُ الْهِلَالِ أَنْ یَقُومَ عِدَّهٌ فَیَقُولَ وَاحِدٌ قَدْ رَأَیْتُهُ وَ یَقُولَ الآخَرُونَ لَمْ نَرَهُ! إِذَا رَآهُ وَاحِدٌ رَآهُ مِائَهٌ وَ إِذَا رَآهُ مِائَهٌ رَآهُ أَلْفٌ وَ لَا یُجْزِی فِی رُؤْیَهِ الْهِلَالِ إِذَا لَمْ یَکُنْ فِی السَّمَاءِ عِلَّهٌ أَقَلُّ مِنْ شَهَادَهِ خَمْسِینَ وَ إِذَا کَانَتْ فِی السَّمَاءِ عِلَّهٌ قُبِلَتْ شَهَادَهُ رَجُلَیْنِ یَدْخُلَانِ وَ یَخْرُجَانِ مِنْ مِصْرٍ.» [تهذیب الأحکام، ج ‌۴، ص ۱۶۰، ح ۲۳]

۳- بر همین اساس، مرکز مطالعات و پژوهش‌های فلکی نجومی وابسته به دفتر حضرت آیت‌الله العظمى سیستانى(دام ظلّه العالی) اعلام کرد:
«بنا به گزارش رسیده از طرف دفتر حضرت آیت‌الله العظمى سیستانى(دام ظلّه) رؤیت هلال ماه رجب با چشم غیر مسلّح در غروب پنجشنبه در عراق و مناطق همجوار نزد معظم‌له به اثبات نرسیده‌است و بنابراین، جمعه ۱۷ اسفند ۹۷ برابر با سی‌ام جمادى‌الثانی ۱۴۴۰ و شنبه اول ماه رجب خواهد بود.
متن خبر دریافتى به این شرح است:
بسم الله الرحمن الرحیم
لم یثبت لدى سماحه السید السیستانی (دام ظله) رؤیه هلال شهر رجب الاصب بالعین المجرده بعد غروب یوم الخمیس ۲۹ جمادى الآخره ۱۴۴۰ فی العراق و المناطق المجاوره له، و لذلک یکون یوم السبت هو اوّل ایام هذا الشهر الفضیل. مکتب السید السیستانی – النجف الاشرف»

۴- بر فرض پذیرش آن رؤیت‌ها، دقّت در نقشه‌های هم‌افقی روشن می‌سازد که تحقّق رؤیت با چشم عادی در اصفهان و قم، برای اثبات اوّل ماه در نوار بالایی کشور(استان‌های خراسان رضوی و شمالی، گلستان، مازندران، گیلان، البرز، قزوین، زنجان، اردبیل، آذربایجان شرقی و غربی) مفید نیست.

التماس دعا