سیدباقری، عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: معتقدم راه برون رفت از این وضعیت به دست اندیشمندان و نخبگان مسلمان است، زیرا که بازیگران سیاسی نیز در بسیاری از مواقع متأثر از نخبگان خود هستند. اگر اندیشه وران جامعه اسلامی تلاش کنند که با یکدیگر به شکلی صادقانه و در قالب گفتگوهای علمی و منصفانه، مسائل را حل و فصل کنند، آن وقت است که شاهد شرایط متفاوتی خواهیم بود.

به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سید کاظم سید باقری، عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در مورد ضرورت‌های تحقق وحدت میان امت اسلامی به «مهر» گفت: وحدت نیازی است که به ویژه امروز بیش از هر زمان دیگر در جهان اسلام احساس می‌شود و همه اندیشه‌وران، مصلحین و دغدغه‌مندان جهان اسلام نیز تأکید بر این داشته و دارند که مسلمانان برای آنکه بتوانند در دنیای جدید به خوبی و درستی زندگی کنند، چاره‌‌ای ندارند جز اینکه اختلافات عقیدتی خود را کنار بگذارند و به وحدت برسند.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: وحدت میان مسلمین از دغدغه‌های مهمی است که از صدر اسلام همواره مورد توجه بوده و می‌توان گفت امام علی(ع) یکی از بنیان‌گذاران وحدت در میان مسلمانان بوده است از آن جهت که در سیره و عملکرد آن حضرت همواره حرکت بر اساس ایجاد نوعی همراهی و مودت میان مسلمانان موج می‌زد.

سیدباقری افزود: می‌توان گفت علمدار جریان وحدت اسلامی، مرحوم سید جمال بود و بعدها شاگردان او مانند محمد عبده، این روش و تلاش را ادامه دادند. در جهان تشیع مرحوم آیت‌الله بروجردی این مسیر را زنده کرد و یکی از بنیان‌گذاران رویکرد تقریبی و وحدت در جهان اسلام بود، به گونه‌ای که در سال ۱۹۴۷ با همت و تلاش آن عالم گران‌قدر و همراهی‌هایی که شیخ محمود شلتوت به عنوان رئیس جامعه الازهر در مصر انجام داد، دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه به راه افتاد. همچنین با توجه به نامه نگاری‌ها و تعاملات فکری که میان این دو شخصیت انجام شد، شیخ شلتوت به سال ۱۹۵۸ حتی فتوا داد که می‌توان در کنار مذاهب چهارگانه اهل سنت، از مذهب اهل بیت(ع) نیز تقلید کرد.

وی گفت: این رویکرد در نوع تعاملات و گفت و گوهایی که در جهان اسلام رخ داد، بسیار مثبت بود و این درجه تأثیرگذاری والا حکایت از آن دارد که می‌توان به نقاط مشترک و تفاهم‌هایی عالی دست یافت؛ امری که امروزه ما بیش از هر زمانی نیازمند آن هستیم، چرا که در سایه وحدت است که می‌توان به مواضع مشترک و همفکری در عرصه‌های مختلف، دست یافت. امروز ما با افراد و جریان‌هایی مواجهیم که متأسفانه در جهان اسلام از فهم کافی و سنجیده برخوردار نیستند، در نتیجه بیشتر به اختلافات دامن می‌زنند و دامن زدن به این اختلافات طبعاً بازی در زمین دشمن است.

این استاد حوزه و دانشگاه اظهار کرد: امروزه با توجه به این دو مسأله، یعنی عدم فهم دقیق مسائل توسط برخی از گروه‌ها و افراد تندرو در جهان اسلام اعم از شیعیان و یا اهل سنت و از سوی دیگر با توجه به نقشه‌ها و توطئه‌هایی که دشمنان اسلام برای ایجاد اختلاف و تفرقه طراحی می‌کنند، به نظر می‌رسد بیش از هر زمان دیگری باید به سمت اتحاد پیش رویم.

چرایی عدم تداوم، سیر حرکت به سوی وحدت اسلامی

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در پاسخ به پرسشی در مورد چرایی عدم تداوم، سیر حرکت به سوی وحدت اسلامی که از سوی افرادی چون سید جمال و آیت‌الله بروجردی، آغاز شد، پاسخ داد: به نظرم برخی از مسایل سیاسی که در جهان اسلام رخ داد و همچنین برخی از نگرش‌های افراطی حاکم، سبب شد تا حرکت الگوهای بزرگی چون مرحوم بروجردی و شیخ شلتوت در مورد مسأله تقریب ادامه نیابد و یا کمرنگ شود. در این میان قطعاً یکی از جریان‌های اصلی در کند کردن حرکت این قطار، جریان وحدت شکن وهابیت بوده است.

وی اظهار کرد: این جریان ضاله با توجه به پیشتوانه مالی که از سوی عربستان دارد و از سوی دیگر حمایت‌های پشت پرده و حتی بعضاً آشکار برخی قدرت‌ها، در راستای تحقق اهداف و منافع‌شان، فعالیت‌های اختلاف‌آفرین متعددی را داشته تا جایی که در طول ده تا پانزده سال گذشته بسیاری از گروه‌ها و جریان‌های تکفیری، برآمده از جریان وهابیت بودند و علمای وهابیت از آنها پشتیبانی کردند. این گروهها که زمینۀ هر گونه گفتگو و تعامل را دیگران از میان می‌برند، نه تنها وحدت سیاسی جهان اسلام که وحدت عقیدتی آن را نیز به خطر انداختند و حتی میان اهل تسنن نیز سبب بروز اختلافاتی شدند و دایرۀ گسترۀ تکفیر، آنان را نیز در بر گرفت.

‌‌سیدباقری گفت: این جریان‌های وحدت‌سوز از یک سو و البته نبود فضای گفت وگو و تعامل از سوی دیگر، سبب ایجاد گسست در جهان اسلام شده است و معتقدم راه برون رفت از این وضعیت به دست اندیشمندان و نخبگان مسلمان است، زیرا که بازیگران سیاسی نیز در بسیاری از مواقع متأثر از نخبگان خود هستند. اگر اندیشه وران جامعه اسلامی تلاش کنند که با یکدیگر به شکلی صادقانه و در قالب گفتگوهای علمی و منصفانه، مسائل را حل و فصل کنند، آن وقت است که شاهد شرایط متفاوتی خواهیم بود.

بسیاری از اوقات، اختلافات، ناشی از عدم اطلاع از عقاید واقعی طرف مقابل است،

وی با بیان اینکه منظور از وحدت به آن معنا نیست که یک شیعه، سنی شود و یا یک سنی شیعه شود، افزود: وحدت به این معناست که فهم دقیق و مشترکی از مسائل جهان اسلام به وجود آید و در عین حال فهمی مشترک از دشمن مسلمین شکل بگیرد تا یک وحدت سیاسی و اجتماعی و راهبردی در میان مسلمانان به وجود بیاید و این کار بیش از هرکسی دیگر بر عهده علما و بزرگان شیعه و سنی است.

این استاد حوزه با اشاره به اینکه بسیاری از اوقات، اختلافات، ناشی از عدم اطلاع از عقاید واقعی طرف مقابل است، گفت: این امر به اضافه انبوه تبلیغات مسموم و تخریب گر، سبب جدایی میان امت اسلام شده است که از این شرایط پیچیده، غربی‌ها نیز سعی می‌کنند ماهی بگیرند و برای خود منفعتی حاصل کنند.

سیدباقری خاطر نشان کرد: در جهان تشیع تلاش فراوانی در راستای تحقق وحدت صورت گرفته و بحث «تقیه مداراتی» همواره برای حفظ وحدت با دیگر مسلمانان بوده است. علما و فقهای شیعه آنچه که از آن به تقیه مداراتی یاد کرده اند، همواره در مسیر وحدت و همدلی و همراهی با دیگر مسلمانان بوده است. این چنین رویکردی در راستای وحدت است و نشان از آن دارد که ما ظرفیت‌های فراوانی چه در میان شیعه و چه در میان اهل سنت برای وحدت داریم که باید آنها را مورد بازخوانی و بازاندیشی قرار دهیم.