مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار، گزارشی پژوهشی با عنوان «بیت‌کوین و ماهیت مالی ـ فقهی پول مجازی» به قلم رضا میرزاخانی و حجت‌الاسلام والمسلمین حسینعلی سعدی منتشر کرده است.
به گزارش شبکه اجتهاد، در این گزارش آمده است: مفهوم پول مجازی به معنای پول رمزگذاری شده، به منظور تسهیل انجام امور مالی و ایجاد پولی بدون حضور واسطه‌ها (بانک‌ها) و توسط افراد جامعه مطرح شد. پول مجازی هیچ سرویس‌دهنده مرکزی یا مؤسسه مالی برای کنترل نقل و انتقال ندارد؛ چون همه چیز بر ارتباطات نظیر به نظیر بنا شده است. تعداد پول‌های مجازی در دنیا در حال افزایش است که از آن جمله می‌توان به بیت‌کوین به عنوان پرکاربردترین و با ارزش‌ترین پول مجازی در دنیای واقعی، اشاره داشت.
بیت‌کوین یک سیستم اینترنتی عمومی است که یک شبکه پرداخت وجوه و تولید پول به صورت کاملا الکترونیکی معرفی کرده است. بیت‌کوین قدرت خود را از کاربران می‌گیرد و از منظر آن‌ها، بیت‌کوین یک پول اینترنتی محسوب می‌گردد. به نظر می‌رسد که نمی‌توان بیت‌کوین را به عنوان یک نوع پول در نظر گرفت بلکه یک «دارایی دیجیتال» است. برای بررسی بیت‌کوین از منظر فقه باید ابتدا مالیت داشتن آن را مورد تأمل قرار داده و سپس با تبیین ماهیت پول، ماهیت پولی بیت‌کوین را تحلیل نموده و موضوعات غرر و ضرر و اختلال نظام و سفته‌بازی را در شبکه بیت‌کوین مورد تأمل فقهی قرار داد.
در بخش دیگری از این گزارش می‌خوانیم: پول مجازی هیچ سرویس‌دهنده مرکزی یا مؤسسه مالی برای کنترل نقل و انتقال ندارد؛ چون همه چیز بر ارتباطات نظیر به نظیر بنا شده است. این ماهیت، پدیده‌ای است که دولت‌ها نمی‌توانند آن را دستکاری کنند و بانک‌ها نمی‌توانند ارزش آن را کم یا زیاد نمایند و تمامی فرآیند انتشار، پردازش و اعتبارسنجی معاملات توسط شبکه کاربران و بدون هیچ واسطه‌ای برای نظارت و دخالت دیگران صورت می‌پذیرد.
در بخش دیگری در بررسی فقهی بیت‌کوین آمده است: الیته، از نگاه فقها با دو شرط محقق می‌شود؛ یکی این که قابل انتفاع بوده و نزد عقلاً دارای منفعت قابل توجهی باشد. دیگر این که شارع آن منفعت را حالل شمرده باشد. شرط دیگری که در کلام برخی از فقیهان به آن اشاره شده، این است که شیء از فراوانی برخوردار نباشد به این معنا که به راحتی قابل دسترسی نبوده و به دست آوردن آن نیاز به انجام کاری یا ایجاد معامله‌ای باشد. حضرت امام (ره) در تعریف مال می‌فرمایند: مال تنها، آن چیزی ا ست که مورد رغبت عقلا با شد و از سوی آنان تقاضا گردد به نحوی که حاضر به پرداخت عوض و قیمتی در برابر آن باشند.
از منظر فقهی معمولا مال به اعتبار وجود آن در خارج به سه قسم عین، منفعت و حق تقسیم می‌شود. پس می‌توان بیت‌کوین را از نوع مالی دانست که به شکل منفعت و خدمات در جامعه در جهت تسهیل در مبادلات و انتقال ارزش در جریان است. همچنین می‌توان با توجه به ابداع الگوریتم ریاضی که در شبکه بیت‌کوین برای انتقال وجوه در فرآیند نظیر به نظیر وجود دارد، می‌توان بیت‌کوین را در بدو پیدایش نوعی دارایی فکری نیز تلقی نمود که مالیت و ارزش اقتصادی آن مورد قبول فقهاء بوده و برای آن مشروعیت قائل‌اند.
بنابر گزارش پژوهشکده پولی و بانکی، علاقه‌مندان می‌توانند برای مشاهده متن کامل این گزارش به این نشانی مراجعه فرمایید.
