قدرت سخت در خانواده، قدرت آشکار و ملموسی است که ساختارهای حقوقی مبتنی بر آن هستند. قدرت نرم، توجه ویژه به تصرف ذهن فرد دیگر، از طریق ایجاد جاذبه است و زمانی یک فرد در درون خانواده قدرت نرم دارد که بتواند اطلاعات، دانایی، اخلاق و زیبایی را به منظور پایان بخشیدن به موضوعات مورد اختلاف به کار بندد.
به گزارش شبکه اجتهاد، کرسی علمی ـ ترویجی با موضوع: «اسلام و ساختار توزیع قدرت در خانواده» با ارائه خانم دکتر زارعی و با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین آقای دکتر رهدار (ناقد) و به دبیری خانم دکتر عبداللهآبادی چندی قبل در ساختمان پردیس حکمت برگزار گردید.
در آغاز این کرسی که با حضور جمعی از پژوهشگران و دانش‌آموختگان حوزوی و دانشگاهی برگزار شد، خانم دکتر زارعی در ضمن بیان محورهایی به ارائه دیدگاه خود درباره اسلام و ساختار توزیع قدرت در خانواده پرداخت که اعم مطالب از این قرار بود:
ـ معنای عام قدرت، توانایی کنترل بر رفتار سایر افراد بهرغم میل باطنی آنها است؛
ـ قدرت در خانواده به قدرت در تصمیمگیریها معطوف است و به میزان زیادی تحت تأثیر جاذبه و علاقه است.
این مقاله در پی پاسخ به این سؤال است که ساختار توزیع قدرت در خانواده از منظر اسلام چگونه است؟
در پاسخ به این سؤال تفکیک قدرت سخت و نرم از یکدیگر مدنظر قرار گرفته است. قدرت سخت در خانواده، قدرت آشکار و ملموسی است که ساختارهای حقوقی مبتنی بر آن هستند. قدرت نرم، توجه ویژه به تصرف ذهن فرد دیگر، از طریق ایجاد جاذبه است و زمانی یک فرد در درون خانواده قدرت نرم دارد که بتواند اطلاعات، دانایی، اخلاق و زیبایی را به منظور پایان بخشیدن به موضوعات مورد اختلاف به کار بندد.
روش مقاله بر مبنای روش تحقیق تحلیل محتوای کیفی جهتدار است. در واقع براساس الگوی تحلیل (قدرت نرم و سخت) محورهایی استخراج و بر اندیشه اسلام بهخصوص قرآن، عرضه و متناظر با آنها سخت مرد در درون خانواده و سکینت از آثار حوزه قدرت نرم زن در درون خانواده است. قدرت مدنظر آیه ۳۴ نساء، قدرت سخت است و از آیاتی که به معرفی زنان الگو پرداخته همانند آیه ۱۱ تحریم، آیه ۲۵ قصص، آیه ۶۹ هود، آیه ۴۴ نمل و… میتوان شاخصههای قدرت نرم را استنتاج کرد.
انتقادات ناقد بر محتوای کلی مقاله:
۱- مقاله اساساً به ساختار توزیع قدرت در خانواده نپرداخته است. چون خانواده را به روابط میان زن و شوهر تقلیل داده و نقش فرزندان و حتی پدر و مادر را نادیده گرفته است. امتداد قدرت نرم و سخت در فرزندان در آن تبیین نشده است. لذا به سؤال اصلی که ساختار توزیع قدرت در خانواده است، پاسخ نداده است.
۲- متن مقاله و ارائه آن با سوگیری زنانه به جای پرداختن به روابط دیالکتیک قدرت میان زوجین نگاه خطی را غالب کرده و این مناسب محتوای عاطفی خانواده و روابط ما بین اعضای آن نیست.
۳- آیا قدرت سخت و نرم ویژگی است یا جنس آن است؟ آیا اساساً قوّامّیت را میتوان قدرت سخت دانست؟
۴- شاخصههای قدرت نرم را هم زنان و هم مردان میتوانند داشته باشند و این امر منحصر در یک جنس نیست.
۵- مطالب مستند شده در ارتباط با زیبایی، مربوط به حورالعین است و باید در رابطه با آنها تأمل کرد که آیا میتوان حورالعین را زن دانست؟
پاسخ به ناقد:
۱- تعریف خانواده در فقه بر بنیان زوجیت استوار است و بر بنیان پدر و مادر و فرزندان استوار نشده است. فرزندان و پدر و مادر رحم هستند که در خانواده حضور دارند. اما در لایههای بعدی شبکه روابط قرار گرفتهاند. بنیان اصلی در خانواده بر مدار زوجیت است. بنابراین، مقاله کاملاً در راستای پاسخ به سؤال اصلی است. ضمن اینکه طبیعتاً دختران امتداد قدرت نرم زنانه و پسران امتداد قدرت سخت مردانه هستند.
۲- هم متن مقاله و هم ارائه بر دیالکتیک قدرت سخت مردانه و قدرت نرم زنانه تأکید دارد. به خصوص در آنجایی که بیان شد که این دو مکمل و مقوم یکدیگر هستند. ضمن اینکه قدرت سخت طبق تعریف و شاخصههای ما خشونت نیست؛ بلکه به اقتصاد، موقعیت اجتماعی، فیزیکی و هر فاکتور توانمندساز که آشکار و قابل مشاهده باشد، گفته میشود. بنابراین، تصویر شما از مسأله تصویر درستی نیست.
۳- قدرت نرم تنها در زمینه شاخصه مادری، مختص جنس است و در سایر موارد ویژگی است.
۴- در زمان ارائه مقاله نیز تأکید شد که این شاخصهها مختص این دو جنس نیستند؛ بلکه هر دو میتوانند این شاخصهها را داشته باشند. اما اغلب و به صورت کلی اینگونه است.
۴- نقد پنجم ناقد قابل تأمل است که باید در رابطه با آن بحث و بررسیهای لازم انجام گیرد.
