آنچه از منظر اهل سنت ملاک عمل است، امت است و این امت شامل پیروان و مریدان و تابعان مذاهب اسلامی اعم از شیعه و سنی است چراکه شیعه و سنی دو قرائت از اسلام هستند و ما باید به پلورالیزم فهمی و به یک نوع اعتبار و حجیتی قائل شویم تا بتوانیم همدیگر را تحمل کنیم و با به رسمیت شناختن مرافعات و مناقشات فقهی و کلامی و تاریخی در مسیر اسلام راستین و نخستین که مبدع اصلی آن نبی اکرم اسلام و ائمه اطهار بودند حرکت عالمانه و هوشمندانه‌ای داشته باشیم.
اختصاصی شبکه اجتهاد: نظام سیاسی اهل سنت در سطح آرمانی آن در قالب «نظام خلافت» شکل گرفت. خلافت در اندیشه‌ی اهل سنت به‌تمامی دولت‌های بعد از پیامبر (ص) اطلاق میشود و عبارت است از «جانشینی پیامبر (ص) در حراست دین و سیاست دنیا». همان‌گونه که پیامبر (ص) موظف به تبلیغ دین بوده و رئیس امت به حساب می‌‌آمد. خلیفه نیز به این دلیل که جانشین پیامبر (ص) است اهم وظایف دینی و دنیوی او را به‌عهده دارد. بدین ترتیب اهل سنت نه‌تنها به جدایی دین و سیاست نمی‌‌اندیشند بلکه آن دو را همبسته و گسست‌ناپذیر می‌‌دانند و به لحاظ اجرای شریعت است که ضرورت حکومت اسلامی را طرح میکنند. جهت آشنایی بیشتر با اندیشه‌های سیاسی اهل سنت، سؤالاتی در گفتگو با دکتر عثمان سالاری، استاد اهل سنت دانشگاه مذاهب اسلامی مطرح کردیم که از نگاه شما می‌گذرد.
اجتهاد: تلاش‌های فقهی صورت گرفته در میان اهل سنت در رابطه با فقه سیاسی را بیان کنید؟
سالاری: مطابق اصول و مبانی و باورهای فکری و اساسی عموم فقها و مجتهدین طراز اول اهل سنت نگاه و رویکردشان نسبت به ساختار سیاسی این است که هرگونه دگردیسی در ساختار سیاسی از طریق انقلاب و کودتا ممنوع و مذموم است و وظیفه عموم مسلمانان اهل سنت این است که اگر خطا و لغزش و یا احیاناً تصور و تلقی منفی یا غیرمثبتی در مورد اعمال و رفتار ناروا و ناسزا نسبت به حاکمان سیاسی دارند، صرفاً امر به معروف و نهی از منکر کنند و به‌هیچ‌وجه مجاز نیستند در ذهن و ضمیرشان به موضوع و به مقوله انقلاب بیندیشند و حداکثر کارشان امر و نهی است. به لحاظ این‌که این‌ها اصلاحات را به‌جای انقلابات تجویز میکنند و می‌گویند اگر در هر نظام و سیستمی بنا باشد که مردم نافرمانی کنند و این نافرمانی موجب بروز فتنه و آشوب شود درنتیجه موجب هرج‌ومرج میشود و این هرج‌ومرج هم اثرات نامیمون و غیرمستحسن دارد و جامعه دچار ضرر و زیان میشود. خصوصاً وقتی حاکم مؤلفه‌های اسلامی را داشته باشد، از اوجب واجبات است که از آن دفاع و تبعیت شود.
اجتهاد: در رابطه با دولت، مهم‌ترین نظریه در میان فقه اهل سنت چیست و بایسته‌های آنچه اموری است؟
سالاری: در این مورد، علامه اقبال لاهوری بیانی دارد که می‌گوید: از عراق و مصر و ایرانیم ما/ شبنم یک صبح خندانیم ما. وی معتقد است همه ما شبنم‌های یک صبح هستیم؛ درواقع همه ما یک امت هستیم چراکه اعضای یک خانواده هستیم. میوه‌های یک درخت هستیم و درواقع در یک قالب و چارچوب واحدی تعریف می‌شویم؛ بنابراین آنچه از منظر اهل سنت ملاک عمل است، امت است و این امت شامل پیروان و مریدان و تابعان مذاهب اسلامی اعم از شیعه و سنی است چراکه شیعه و سنی دو قرائت از اسلام هستند و ما باید به پلورالیزم فهمی و به یک نوع اعتبار و حجیتی قائل شویم تا بتوانیم همدیگر را تحمل کنیم و با به رسمیت شناختن مرافعات و مناقشات فقهی و کلامی و تاریخی در مسیر اسلام راستین و نخستین که مبدع اصلی آن نبی اکرم اسلام و ائمه اطهار بودند حرکت عالمانه و هوشمندانه‌ای داشته باشیم.
درواقع اهل سنت قائل به چیزی به نام دولت-ملت نیست. امت متکی و قائم است به لحاظ این‌که مرزهای جغرافیایی نمی‌تواند تأثیری در اصل و بنیان و شالوده نظریه اسلامی داشته باشد و اصل ۱۱ قانون اساسی مصرح بر همین موضوع است که همه مسلمانان امت واحد هستند و در قرآن هم بر آن تأکید شده و نبی اکرم هم بر آن تأکید کرده‌اند.
اجتهاد: آیا نظام‌های سیاسی مدرن مانند دموکراسی در اندیشه فقهای اهل سنت به‌خصوص متأخرین جایگاهی دارد؟
سالاری: آنچه در اندیشه‌های سیاسی اخیر غرب، مخصوصاً در اعلامیه جهانی حقوق بشر مطرح است بیشتر تأکید بر حقوق انسان‌ها است. هیچ‌گاه صحبت از وظایف و تکالیف افراد نشده و این موجب شده که یک وضعیت افسارگسیخته‌ای در افراد ایجاد شود. ولی اسلام مطابق با اصول و باورهای اهل سنت، این است که عدالت کف حق است ولی سقف حق، احسان و ایثار و محبت است. درواقع آنچه از دیدگاه اهل سنت مطرح است این است که باید ما در جامعه جنبه ایثار و احسان و محبت را پررنگ کنیم تا افراد یک جلوه خداصفتانه ای پیدا کنند تا این‌که با یک خلوص بیشتری در راستای میل و دستیابی به اهداف و اصول و مبانی اسلامی حرکت کنند. مقام معظم رهبری در کسوت ولی امر مسلمین جهان توانسته‌اند یک نقش بی‌طرفانه‌ای در ایجاد وحدت و همبستگی و ایجاد اتحاد و انسجام بین مسلمین جهان از موضعی بی‌طرفانه اعمال کنند و توانسته است قائمه و ستون اصلی اسلام را که مبتنی بر پیروان مذاهب اسلامی شیعی و سنی است را به‌نوعی هم منسجم کند و هم در مقابل سیاست‌های خبیثانه و فریب‌کارانه غرب و صهیونیست جهانی به‌نوعی محفوظ و مصون کند تا بتوانیم امت اسلامی را با قامتی استوار در مقابل جهان شرک و کفر و الحاد، سایه‌گستری که مبتنی بر عدالت و برابری است را شاهد باشیم.
اجتهاد: سخن پایانی خود را بفرمایید؟
ما در برهه و مقطع فعلی نیاز مبرم و شدیدی به وفاق و همدلی و همبستگی داریم و مسلمین جهان باید جمهوری اسلامی ایران را به‌عنوان یک نماد بارزی از ارزش‌های اسلامی و بینش‌های قرآنی و معنوی تأسی و تبعیت بیشتری داشته باشند که تبلور این اقتدار اسلامی مبتنی بر خدمات برجسته و شایان توجه و برکات ناشی از رهبری‌های هوشمندانه مقام معظم رهبری است که چه در مقام یک مرجع تقلید درجه یک جهان تشیع و چه در کسوت رئیس حاکمیت جمهوری اسلامی ایران و چه به‌عنوان یک دانشمند بی‌بدیل و بی‌نظیر توانسته‌اند یک نگاه و رویکرد جامع‌الاطراف و موزونی برای حفظ کیان امت اسلامی داشته باشند. تأکید بیشتر حضرت آقا بر تحقق یافتن امت واحده اسلامی و تمدن نوین اسلامی، بیانگر دغدغه ویژه ایشان مبنی بر حفظ عزت و عظمت مسلمین و رشد و تعالی و ترقی و تکامل تمدن اسلامی است.
