با توجه به اینکه مسئله جمعیت تنها مسئله شخصی و خانوادگی نیست، بلکه دارای تأثیرات اجتماعی است؛ از این‌رو حاکم می‌تواند با توجه به محدوده مصالح اجتماعی در این مسئله دخالت کند.
شبکه اجتهاد: وظیفه حاکم اسلامی در خصوص جمعیت، در درجه اول، زمینه‌سازی اجرای احکام اسلامی و فراهم ساختن امکانات لازم برای تربیت آحاد افراد جامعه است؛ زیرا طبق فرمایش رهبر معظم انقلاب بسیاری از مشکلات، ناشی از سبک غلط زندگی است نه کمبودهای اقتصادی.
در مرحله بعد وظایف حاکم دخالت در موارد خاص مطابق مصلحت جامعه و جعل قوانین برای تقلیل یا تکثیر جمعیت است؛ بنابراین ولی امر مسلمین می‌تواند یک سلسله تصمیماتی بر حسب مصلحت وقت گرفته، طبق آنها مقرراتی وضع نماید و به مورد اجرا گذارد، مقررات نامبرده لازم‌الاجرا و همانند مقررات شریعت دارای اعتبار است؛ با این تفاوت که قوانین آسمانی ثابت و غیرقابل تغییر است، ولی مقررات موضوع قابل تغییر و در ثبات و در بقا تابع مصلحتی است که آنها را به وجود آورده است. طبعاً مقررات، تدریجاً تبدیل و تغییر پیدا کرده و جای خود را به احکام بهتر می‌دهد.
آیا حاکم شرع می‌تواند مردم را به تنظیم خانواده ملزم سازد؟ یا نه؟ در پاسخ به سئوال مذکور روشن است که حاکم شرع، این حق را دارد، چراکه مقصود ما از حاکم شرع، فقیهی است که خداوند ولایت امر امت اسلامی را در زمان غیبت به او سپرده و در جای خود ثابت شده که استواری دولت اسلامی به درایت و رهبری آن بستگی دارد. و امتیاز حکومت اسلامی بر سایر حکومت‌ها آن است که خداوند کسی را در رأس هرم این حکومت نشانده که ویژگی‌های مشخصی دارد و زمام امور امت را به دست او سپرده و وی را ولی و سرپرست آنان نموده است.
و این حقیقت به‌وسیله آیه: «إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا، (مائده، آیه ۵۵)؛ جز این نیست که ولی شما خدا است و رسول او و مؤمنان …» و نیز سخن پیامبر (ص) در روز غدیر که فرمود: «من کنت مولاه فانّ علیاً مولاه» هر که من مولا و سرپرست اویم، علی مولا و سرپرست او است» و دیگر آیات و روایات، گواهی شده‌اند.
هرگاه ولی امر مسلمین تشخیص دهد که صلاح جامعه در این است که موالید تنظیم شود که یا با توصیه به قلت یا کثرت همراه است، مثلاً در زمانی از زمان فرزند کمتر داشتن بهتر باشد، ولی امر مسلمین در این خصوص دستور صادر می‌کند که هر یک از خانواده‌ها باید تعداد خاصی فرزند داشته باشند، و هرگاه در یک برهه زمانی مصلحت و نیاز جامعه به افزایش جمعیت باشد دستوری مطابق آن صادر کرده و زوجین را به فرزندزایی و باروری بیشتر، ترغیب می‌کند و بر امت و جامعه اسلامی است که از این فرمان پیروی کنند.
در عصر کنونی با توجه به روند پرشتاب سیاست کنترل جمعیت در ایران و تأثیرات گوناگون ناشی از اعمال این این سیاست در عرصه‌های مختلف، رهبر معظم انقلاب از سال ۱۳۹۰ به طور جدی توقف سیاست کنترل جمعیت را خواستار شده و به‌صراحت اعلام می‌دارند که سیاست کشور باید بر ازدیاد جمعیت مستقر شود.
ایشان فرمودند: من معتقدم که کشور ما با امکاناتی که داریم، می‌تواند صد و پنجاه میلیون نفر جمعیت داشته باشد؛ من معتقد به کثرت جمعیتم. هر اقدام و تدبیری که می‌خواهد برای متوقف کردن رشد جمعیت انجام بگیرد، بعد از صد و پنجاه میلیون انجام بگیرد» (دیدار معظم له با مسئولان نظام جمهوری اسلامی ایران، رمضان سال ۱۳۹۱ به نقل از معصومه نادری، ۱۳۹۲، پژوهشکده عفاف).
در تابستان سال ۱۳۹۱ رهبر انقلاب بار دیگر در جمع مسئولان نظام به مبحث افزایش جمعیت اشاره می‌فرمایند: «… جمعیت جوان و بانشاط و تحصیل‌کرده و باسواد کشور، امروز یکی از عامل‌های مهم پیشرفت کشور است ما باید در سیاست تحدید نسل تجدیدنظر کنیم. سیاست تحدید نسل در یک برهه‌ای از زمان درست بود؛ یک اهدافی هم برایش معین کردند.
ما در سال ۱۳۷۱ به همان مقاصدی که از تحدید نسل وجود داشت، رسیدیم، از سال ۱۳۷۱ به این‌طرف، باید سیاست را تغییر می‌دادیم؛ خطا کردیم، تغییر ندادیم. امروز باید این خطا را جبران کنیم؛ کشور باید نگذارد که غلبه نسل جوان و نمای زیبای جوانی در کشور از بین برود …» (دیدار معظم له با مسئولان نظام، رمضان سال ۱۳۹۱ به نقل از معصومه نادری،۱۳۹۲، پژوهشکده عفاف).
ایشان در پیام نوروزی سال ۹۹ فرمودند: امروز حفظِ جمعیّتِ جوانِ کشور یکی از ابزارهای قوّت است؛ اینکه بنده زیاد روی موالید تکیه می‌کنم، به خاطر این است. کشور ما امروز کشور جوانی است؛ اگر چنانچه موالید در این کشور به قدر لازم و به قدر کافی تولید نشوند ـ که الان به قدر کافی نیست ـ چند صباح دیگر، چند سال دیگر نسل جوان در کشور کمیاب خواهد شد. آن وقت کشوری که در آن جوان کم است، پیشرفتش [هم] کم است. یکی از ابزارهای قدرت حفظ اکثریّت جوان در جامعه است.
جمع‌بندی: بنابراین از نظر حکم اولی تکثیر اولاد و ازدیاد نسل، امری است که پیامبر اکرم (ص) و ائمه طاهرین (ع) به آن سفارش فراوانی نموده و آن را از مستحبات مؤکّد شمرده‌اند. حکم اوّلی باید در جامعه اجرا شود و حکومت اسلامی و یا ولی‌فقیه موظف هستند؛ حکم اوّلیه را در جامعه تبلیغ کرده و تا سر حدّ امکان احکام اولیه را اجرا کنند و جامعه را به این امر تشویق و ترغیب نمایند.
مگر اینکه حکم اولیه با حکم دیگری تزاحم کند که در این صورت ولی‌فقیه وظیفه دارد مهم را فدای اهم کرده و از باب تقدیم اهم بر مهم که هنگام تزاحم، اجرا می‌شود، از اجرای حکم اولیه موقتاً ممانعت کند تا مانع، بر طرف شود.
در عصر کنونی با توجه به روند پرشتاب سیاست کنترل جمعیت در ایران و آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی، ناشی از اعمال این سیاست و با توجه به فرمایشات رهبر معظم انقلاب و اشارات و تأکیدات ایشان بر موضوع جمعیت این نتایج به دست می‌آید که: معظم له معتقدند کشور ایران به‌طور طبیعی و جغرافیایی ظرفیت و پذیرش جمعیت بیشتر را دارد. سیاست کنترل جمعیت به علل مختلف در بازه‌ای از تاریخ ایران ضروری بوده است.
سیاست کنترل جمعیت می‌بایست از اوایل دهه هفتاد بازنگری و حتی متوقف می‌شده است. جمعیت جوان و برخورداری کشور از یک نمای جوان و پر نشاط، یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها و سرمایه‌های یک کشور است که می‌تواند حرکت و پیشرفت کشور را سرعت بخشد.
کاهش جمعیت جوان کشور یک آسیب جدی است. کنترل روند کنونی برای حفظ آینده علمی کشور از رکود ضروری است که با گذر زمان شاید نتوان علاج این عارضه را نمود. مهم‌ترین راهکار علاج وضعیت کنونی، فرهنگ‌سازی و ارائه الگوهای فرهنگی است./ وسائل
