اختصاصی شبکه اجتهاد: زندگی اجتماعی آدمی همواره در حال تغییر و تحول است و در هر زمانی، دنیا با رنگی تازه و نو خودنمایی و جلوه‌گری می‌کند و انسان فرزند بالغ و رشید طبیعت با به کارگیری از نعمت عقل و علم با تحولات به وجود آمده برخورد می‌نماید.
مد، همان شیوه تازه‌ای است که به وجود آمده و عده‌ای طبق آن رفتار می‌کنند. مد، شیوه زندگی، حرف زدن، لباس پوشیدن، آرایش خانه و وسایل آن، حتی کسب‌وکار و در جدیدترین نوع آن فکر و اندیشه را نیز شامل می‌شود. مد، به خودی خود و در حد اعتدال، مذموم نخواهد بود و در صورتی می‌توانیم آن را ارزش‌گذاری کنیم که آثار مثبت و منفی آن را در جامعه ارزیابی کنیم.
گستردگی کتاب‌ها و تنوع موضوع‌های مطرح شده در زمینه‌ی مد و مدگرایی بسیار است، لذا در این نوشتار کوتاه فقط به بخشی از کتاب‌هایی مهمی که در این زمینه نوشته شده است، بسنده می‌کنیم.
۱- مد و مدگرایی، راهکارهای رسانه‌ای (۱)
حسن بافکار و قاسم کرباسیان، مؤلفان این کتاب کوشیده‌اند ضمن بررسی جایگاه مد و مدگرایی در جامعه و علل توجه به آن، کارکرد رسانه‌ها در ارائه فرهنگی صحیح در این زمینه را مورد بحث و بررسی قرار داده و دیدگاه دین اسلام را در این زمینه منعکس کنند. نویسندگان در این کتاب، جلوه‌های مختلفی از مدگرایی را بیان کرده و عوامل فردی و اجتماعی گرایش به مد را نیز بررسی نموده‌اند. در این کتاب، به نقش تهاجم فرهنگی غرب برای ترویج مد و مدگرایی در جوامع اسلامی اشاره کرده و پیامدهای منفی آن تبیین شده است. به‌علاوه، وظایف حکومت و رسانه در زمینه کنترل و پیشگیری گرایش به مد و مدگرایی و راهکارهای مقابله با مدگرایی منفی در این کتاب ذکر شده است.
۲- مد و مدگرایی و جایگاه آن در سبک زندگی اسلامی (۲)
یکی از مهم‌ترین کتاب‌ها در زمینه تبیین مفهوم مدگرایی، کتاب مد و مدگرایی و جایگاه آن در سبک زندگی اسلامی، نوشته سید حسن موسوی است. در توضیحات مربوط به این کتاب آمده است: «انسان از آنجا که موجودی تنوع طلب، نوگرا و لذت خواه است، زمینه آراستگی ظاهری برای او فراهم می‌گردد، اما وقتی همین میل افراطی شود، به شکل مُدپرستی درآمده، حالتی نابهنجار می‌گیرد. اسلام به عنوان دینی جامع و جاوید، این نیاز فطری را سرکوب نمی‌کند و نه تنها جلوی گرایش‌های فطری بشر را نمی‌گیرد، بلکه با بیان چارچوب‌ها و ارائه الگوی عملی از پیشوایان معصوم (علیهم‌السلام) و نیز تعیین حد و مرزهای مشخص، به این تمایلات جهت و عمق می‌بخشد و جلوی افراط را می‌گیرد تا مدپرستی رایج نشود.»
مؤلف در این اثر، مباحث را در سه بخش تنظیم کرده است که در بخش نخست به تحلیل و بررسی «مد و مدگرایی» و پیشینه آن در ایران می‌پردازد. در بخش دوم به شکل مبسوط، «آراستگی در سبک زندگی اسلامی» را مورد بررسی قرار داده است و در بخش سوم نیز به احکام مدگرایی و نظر مراجع پرداخته و استفتائات مربوط به آن را جمع‌آوری کرده است.
۳- رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و مدگرایی (۳)
با توجه به افزایش تأثیر رسانه‌ها و به ویژه شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های مجازی در ترویج و گسترش مد و مدگرایی و اهمیت آگاهی مردم از این تأثیرات، کتاب رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و مدگرایی، توسط محمد طاهری و فاطمه داودی، در چهار بخش به نگارش درآمده است.
در بخش اول این کتاب با عنوان رسانه‌شناسی، ضمن تعریف رسانه و بیان مفهوم آن، کارکردها و ویژگی‌های آن، انواع رسانه‌ها و سیر تحول رسانه‌های ارتباطی در ایران و جهان ارائه گردیده است.
در بخش دوم کتاب با عنوان شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های مجازی، تعریف و مفهوم شبکه‌های اجتماعی، قابلیت‌ها، مزایا، معایب و انواع شبکه‌های اجتماعی معروف و فعال در جهان و ایران ارائه گردیده است.
در بخش سوم با عنوان مد و مدگرایی، ضمن تعریف مد و مدگرایی و ذکر تاریخچه و گستره آن، موضوعاتی از قبیل عوامل اثرگذار بر مدگرایی و ریشه‌های آن، پیامدهای منفی مدگرایی و راهکارهای مقابله با پدیده مد و مدگرایی، ارتباط جهانی‌سازی با مدگرایی، دیدگاه اسلام در خصوص مد و مدگرایی ارائه گردیده است و همچنین به ارتباط مد بافرهنگ، سبک، عرف و آداب و رسوم اشاره شده است.
درنهایت در بخش چهارم کتاب با عنوان رسانه‌ها و مدگرایی، مطالبی از قبیل نظریات اندیشمندان عرصه رسانه، پیرامون اثرات رسانه‌ها بر مخاطبان، نقش و اثرات رسانه‌ها در مدگرایی، معرفی رسانه‌های تأثیرگذار بر مدگرایی و چگونگی این تأثیرات، نقش مطبوعات و مجلات تخصصی، تلویزیون و سینما و ماهواره بر مدگرایی ذکر شده است. همچنین نظریات مرتبط با تأثیرات ماهواره، راهکارهای مقابله با رواج مدگرایی از طریق ماهواره بیان شده و در ادامه، تأثیرات شبکه‌ها و رسانه‌های مجازی، پایگاه‌های اینترنتی و رسانه‌های محیطی و عکس در مدگرایی تشریح گردیده است.
۴- پرسش‌ها و پاسخ‌ها: آراستگی و مدگرایی (۴)
با توجه به اینکه امروزه، انبوهی از شبهات در مسائل مختلف زندگی پدید آمده است، لذا لازم است پاسخی درخور شأن برای آن داشت. با توجه به اینکه در حوزه پوشش و آرایش، آثار منتشر شده اندک و انگشتشمار است لذا سید حسن موسوی، مؤلف کتاب پرسش‌ها و پاسخ‌ها: آراستگی و مدگرایی، کوشیده است تا در این کتاب به سؤالات دانشجویان در موضوع آراستگی و مدگرایی پاسخ دهد.
در قسمتی از این کتاب آمده است: «دین مبین اسلام به عنوان دینی جامع و جاودان، با گرایش‌های ذاتی آدمی مانند تنوعطلبی و خودآرایی و زیبایی پسندی مخالفت نکرده، بلکه با بیان چارچوب‌ها و ایجاد بینش در ارائه الگوی عملی به این گرایش‌های درونی جهت و عُمق بخشیده است. انسان همواره در دوران نوجوانی و جوانی، تنوعطلب، نوگرا و لذت خواه است و یکی از حیطهها و قلمروهای این تنوعطلبی، تنوعطلبی در پوشش و زینت است».
این کتاب در سه فصل «آراستگی»، «مُدگرایی» و «احکام آراستگی و مُدگرایی»، به ۶۱ سؤال دانشجویان در این خصوص پاسخ می‌دهد. آراستگی، آراستگی در سیره پیشوایان، اصول آراستگی، حیاء و آراستگی، آرایش صورت، پوشش بانوان، پوشش مشکی، ناخن بلند، داشتن انگشتر، انگشتر طلا، استعمال عطر، مدل کفش، ماهیت مُدگرایی، مُدگرایی در ایران، معیار مُدگرایی، انگیزههای اجتماعی و روان‌شناختی مُدگرایی، پیامدهای منفی مُدگرایی، تعریف لباس شُهرت، حکم لباس شُهرت و دیگر احکام پوشش و زینت‌آلات ازجمله مباحثی است که به آن پرداخته‌شده است.
۵- جوانان در تنگنای اصالت، وابستگی و مدگرایی (۵)
با توجه به اینکه امروزه جوانان گاهی به تقلید از مدهای غربی روی آورده و آن را الگو قرار داده‌اند، لزوم وجود اثری در این زمینه ضروری است تا جوانان از مضرات این الگوبرداری نادرست آگاه شوند. علی باپیر و بهزاد مولائی در کتاب جوانان در تنگنای اصالت، وابستگی و مدگرایی به این بحث پرداخته‌اند.
کتاب حاضر، در پنج بخش به شناخت جوان، اصالت، وابستگی و مدگرایی، اهمیت دوره جوانی، حفظ اصالت خود و بهره گرفتن از دیگران، پدیده تقلید و مدگرایی و علاج بیماری تقلید و مدگرایی می‌پردازد.
این کتاب متن سخنرانی است که تحت همین عنوان توسط مؤلف ارائه شده است. مؤلف در بخش اول این کتاب به بیان تعاریف و مفاهیم پرداخته و در فصول بعدی به تشریح اهمیت دوران جوانی و همین‌طور چالش‌هایی که جوانان در زمینه‌های مختلف با آن‌ها روبه‌رو هستند، اشاره‌کرده است.
۶- مد و مدگرایی (۶)
موضوع این کتاب، بررسی جنبه‌های اجتماعی مد در ایران است. کتاب حاضر، تلاشی است در راستای تبیین دلایل اجتماعی در گرایش افراد به مد و نقش اعتقادات و باورها در مدگرایی. از جمله عناوین و مباحثی که نوروز صمدی فرد، در کتاب خود، به آن اشاره کرده است، عبارت‌اند از: مد و مدگرایی، خوب یا بد؛ عوامل اجتماعی مد و مدگرایی؛ نقش بزرگان و مسئولیت در مد و مدگرایی؛ همانندسازی و مدگرایی؛ نقش رسانه‌ها در مد و مدگرایی؛ فرهنگ و مد؛ و جوانی و تأثیر آن در مد و مدگرایی.
۷- عوامل روانشناسی و اجتماعی مؤثر بر روند مد (۷)
زهرا نیکویی، در بخشی از کتاب خود باعنوان عوامل روانشناسی و اجتماعی مؤثر بر روند مد چنین آورده است: «حس زیبایی یکی از ویژگی‌های مخصوص انسان است که ریشه در فطرت او دارد و به اقتضای این امر از دیدن هرگونه زیبایی لذت می‌برد. بی‌تردید منشأ تمام هنرهای انسانی همین حسی است که در هر دوره موجب به وجود آمدن یک سلسله دست آوردهای ارزشمند هنری می‌شود. بنابراین استعداد و درک زیبایی از جمله مواهب به ودیعت نهاده شده در وجود انسان است که به برکت آن، وی قادر است از طریق مطالعه و تأمل در ظرافت‌های زیبای نظام آفرینش، زمینه کمال روحی و معنوی خود را فراهم سازد. آفرینش انسان به گونه‌ای است که همواره او از حالت یکنواختی گریزان بوده و در مقابل همیشه از تحول و نوآوری و تنوع در شکل و شیوه زندگی استقبال می‌کند. این تمایل در حالت عادی و در صورتی که پذیرش تحول و نوآوری از روی آگاهی و به صورت تدریجی آرام صورت پذیرد، ظاهر زندگی آدمی را خوشایند و دلپذیر می‌سازد. بنابراین می‌توان گفت میل به خودآرایی و زیباسازی محیط زندگی امری فطری است که به برکت آن‌هم زمینه آراستگی صورت ظاهری محیط زندگی انسان فراهم می‌گردد و هم انگیزه تعالی و تداوم زندگی اجتماعی و روابط صحیح انسانی تقویت می‌شود و بدین‌سان عواملی که موجب ایجاد نفرت افراد از یکدیگر و یا موجب یکنواختی زندگی بشر می‌شوند از محیط حیات اجتماعی دور شده و جنبه‌های مثبت کمال خواهی و زیبایی دوستی فطری انسان روزبه‌روز شکوفاتر می‌گردد. البته از این نکته نیز نباید غافل شد که گرچه یکی از جلوه‌های کمال‌جویی و زیبایی دوستی انسان به‌ویژه در دوره جوانی توجه به زیبایی ظاهر است اما باید مراقب بود که این فرایند از حالت طبیعی خود خارج نشود زیرا همه استعداد‌های فطری اگر از حالت طبیعی و معقول خود خارج شود جنبه انحرافی پیدا کرده و آثار سویی به بار می‌آورد.»
نیکویی کتاب خود را به چهارفصل تقسیم نموده است: در فصل اول به کلیات و در فصل دوم، عوامل روانشناسی مؤثر بر روند مد، فصل سوم، تأثیر عوامل اجتماعی مؤثر بر روند مد و در فصل چهارم، به کنترل مد و مدگرایی پرداخته است.
پی‌نوشت:
۱-بافکار، حسن، کرباسیان، قاسم، مد و مدگرایی، راهکارهای رسانه‌ای، مرکز پژوهش‌های اسلامی صداوسیما،۱۳۸۹
۲-موسوی، حسن، مد و مدگرایی و جایگاه آن در سبک زندگی اسلامی، بوستان کتاب،۱۳۹۴
۳-طاهری، محمد، داودی، فاطمه، رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و مدگرایی، کتاب‌فروشی شهر کتاب
۴-موسوی، حسن، پرسش‌ها و پاسخ‌ها: آراستگی و مدگرایی، دفتر نشر معارف،۱۳۹۲
۵-باپیر، علی، مولایی، بهزاد، جوانان در تنگنای اصالت، وابستگی و مدگرایی، ئالای رووناکی،۱۳۹۵
۶-صمدی فرد، نوروز، مدو مدگرایی، نیک آموز،۱۳۹۰
۷-نیکویی، زهرا، عوامل روانشناسی و اجتماعی مؤثر بر روند مد، پژوهشگر برتر،۱۳۹۶
