اختصاصی شبکه اجتهاد: آیت‌الله آملی لاریجانی اگرچه با عنوان ریاست قوه قضائیه در میان مردم شناخته می‌شود، اما سالها پیش از آن، نگارش مجموعه فلسفه علم اصول را آغاز کرده بود. او در مراسم رونمایی از چند جلد از این مجموعه چند ده جلدی که در پژوهشگاه علوم و فرهنگ قم برگزار شده بود، به بیان بایسته‌های فلسفه اصول فقه و تلاشهای خود در کتابی که نگاشته است پرداخت. گزیده‌ای از بیانات وی به قرار زیر است.
اصول، دانشی عقلی
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های علم اصول، عقلی بودن این علم است؛ علمی نیز که به‌واسطه عقلی بودن ایجاد می‌شود، نیازمند پالایش و توجه بیشتر به شناخت مبانی است.
علم اصول، نیازمند پالایش
علم اصول فعلی نیازمند پالایش در مبانی و شاخ و برگها و ابواب مختلفه است؛ برخی به‌اشتباه سخنانی در خصوص این علم بیان میکنند، ولی آنچه باید در این زمینه بیان کنیم، این است که علم اصول ما علمی زنده و پویاست.
این گستردگی یک نعمت به شمار می‌رود که باید قدر این نعمت را به‌درستی بدانیم؛ این علمی که امروز در قالب علم اصول به ما رسیده، درواقع نشات گرفته از تلاش وافر علمی بزرگانی است که درگذشته برای توسعه این علم تلاش کردهاند.
علم اصول ما ویژگی‌های خاصی دارد ازجمله این‌که در هیچ جایی به‌اندازه علم اصول ما در خصوص الزام و رابطه الزام‌ها بحث علمی صورت نگرفته است.
البته خوشبختانه در حوزه‌های علمیه ما بستر لازم برای فعالیت علمی وجود دارد و طلاب جوان و اساتید باید از این بسترها، به‌خوبی استفاده کنند.
کتاب فلسفه علم اصول فقه
غفلت بزرگ در این عرصه آن است که از این ذخیره علمی عظیم چشم‌پوشی کنیم؛ مسئله فلسفه علم اصول از مسائلی است که درگذشته روی آن فعالیت علمی انجام داده‌ایم و ماحصل این مباحت، در این کتاب بیان‌شده است.
در این میان شایان ذکر است که تاکنون ۷۸ تا ۸۸ مجموعه‌ای از مباحث علم اصول تنظیم‌شده؛ پس از برگزاری این جلسات علمی و تدوین این مجموعه‌ها همکاران علمی بنده زحمات بسیاری در این زمینه انجام دادند که این تلاشهای علمی بارها اصلاح و تصحیح شد.
با توجه به اهمیت این بحث و اهمیت ایجاد شاکله دقیق علم اصول تلاش علمی فوقالعادهای برای پیشبرد این مباحث انجام‌شده است. البته نباید فراموش شود که نکته مهم این است که این مباحث در جلسات تخصصی ارائه و نقد و تصحیح و سپس به جهان ارائه شود.
در علوم عقلی، از دنیا عقب هستیم
باید اذعان کرد که متأسفانه هنوز در عرصه علوم عقلی از دنیا عقب‌افتاده‌ایم. به نظر می‌آید لازم است در این عرصه همچون علمای سلف عمل کنیم و در قوت علمی آنان را پیش روی خود بببنیم و از آن الگو بهره ببریم.
البته باید توجه داشت که این مسیر باید توسط گروهی دیگر پی گرفته شود و زوایای دیگر علوم تحقیق و بسط پیدا کند؛ در حقیقت در این عرصه باید فعالیت محققانه صورت گیرد و پس از نقد و تنظیم و تصحیح به دنیا عرضه شود.
گسترش مباحث پیرامون مبادی اصولی و فقهی که به‌عنوان‌مثال از چه اصولی برای استنباط در فقه باید استفاده کرد، از مسائل مهم است که باید در جلسات متعدد موردبحث واقع شود.
علم اصول، پرفایده است
علم اصول یک علم بسیار پرفایده است؛ زیرا کمتر موردی است که فایده نداشته باشد و کسانی که قواعد اصولی را بی‌فایده میدانند درواقع شناخت صحیحی روی این اصول ندارند.
به همین خاطر است که باید به مسئله فلسفه علم اصول بپردازیم زیرا آن عرضه دانش به عالم بیرون حوزه است و کسانی که در عرصه زبان‌شناسی و فلسفه زبان فعالیت دارند، میتوانند از این اصول استفاده کنند.
